Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1795

De drie gezelschapslieden.
Eene Characterschets.

(Uit het Engelsch.)

Menigmaal neemen wy eene Gemeenzaamheid waar tusschen Persoonen by welken wy geen band van Verbintenis of Eenigheid kunnen ontdekken. Menschen van verschillende hebbelykheden, talenten en geaartheden, komen door zeker toeval te zamen, worden bestendige Medgezellen, en treeden in eene soore van Vriendschapsverbintenis, welke de gest der Wereld zo onbestendig agt als de wind, en zo los

[p. 367]

om op lte bouwen als een hoop zands. Nogthans blyven zy jaaren lang aaneen verbonden; en 't is dikwyls de Dood alleen, die hun van elkander scheidt. Het loopt zeker aan tegen het algemeen begrip van Vriendschap gevormd, dat dezelve nimmer zou kunnen bestaan tusschen Persoonen van lynrecht tegen elkander overgestelde hoedanigheden; doch de uitzonderingen op deezen Regel zyn niet weinige, on morologus, eutrapeles en tetricus verschaffen eene zeer opmerkenswaardige.

Daar zy zelven niet weeten hoe, of wanneer, zy zamenkwamen, zou het onvoegelyk zyn voor anderen dit te onderzoeken. Toeval bragt hun waarschynlyk eerst byeen, en 'er was, dit mag men veronderstellen, iets gemeens tusschen hun, 't welk hun bewoog voorbedagtlyk weder by elkander te komen. Elkander getrouw, zyn zy nu zeker steeds by den anderen, schoon geene drie Persoonen meer ongeschikt schynen om zamen te stemmen.

Morologus is een van die Praaters, die, zonder eenige maate van ongemeen, of zelfs van gemeen, verstand te betoonen, steeds spreekt over allerhande voorwerpen, en het waagt een gevoelen staande te houden met dezelfde heftigheid, 't zy hy iets of niets van de zaak zelve verstaat. - Eutrapeles, met meer vernufts begaafd, doch met niet meer verstands beschonken, is eenigzins grappig. Hy heeft alle Boeken vol snaakeryen geleezen, en kan oude koddigheden op nieuwe voorvallen toepassen. Hy is zeer gelukkig in kwinkslagen, en is 'er altoos op uit om iets van dien aart te zeggen: goed kunnen zy niet genaamd worden; doch het is 'er zo mede gelegen, dat, hoe slegter zy zyn, hoe zy te meer doen lachen; en dit is het hoofddoel van eutrapeles. - Tetricus bezit eene groote maate van verstand en oordeel, doch wil beide niet ten vollen laaten werken; hy is zo voorbaarig, dat het in 't kinderagtige valt, en zo grommig, dat hy als ten spreekwoord strekt. Hy klaagt steeds, dat morologus spreekt als hy behoort te zwygen; morologus zegt, dat hy, zonder oorzaak, buiten zyn humeur is; en eutrapeles bedient zich van zyn vernuft, ten kosten van beiden, op zulk eene wyze, dat zy zich tegen hem, als tegen een gemeenen Vyand, vereenigen. Morologus praat hem uit het veld; tetricus brengt hem in een kwaad humeur. Dus stemmen zy overeen in het zamenmengen hunner strydige hoedanigheden.

Bezwaarlyk valt het te zeggen, wie, van de Drie, de aangenaamste Gezelschapsman is. - Morologus moet al de praat alleen hebben, en weinige gezelschappen hebben zin in zulk eene Monopolie. - Eutrapeles is zo diepzinnig geestig, dat men hem dikwyls niet verstaan kan, en, vóór dat hy heeft beginnen te lachen, bemerkt niemand dat hy

[p. 368]

ten oogmerke hadt iets geestigs te zeggen. - Tetricon is even stilzwygend en zuurzienend in alle zamenkomsten. Het is alleen in de Trio, dat zyne byzondere begaafdheden te voorschyn geroepen worden. Morologus is, door altyd bezig te zyn met spreeken, onoplettend, en tetricus speelt hem menig een daadlyken trek, door zyn Snuifdoos weg te neemen, of zyn Rotting te verschuilen. Eutrapeles doet tetricus iets zeggen; de ander geeft zyne afkeuring te kennen; en eutrapeles vat het op eenig byzonder woord, 't welk gelegenheid geeft tot een kwinkslag. Morologus toont zich gestoord als hy gestuit wordt te midden van eene lange redenvoering, door 't geen hy eene laffe boertery noemt; terwyl de Vernufteling hem te gemoet voert, dat een verveelend gesprek de beste kans geeft om te boerten. In deezer voege plaagt dit Driemanschap elkander, en hier uit ontstaat het geluk, 't geen zy in elkanders gezelschap genieten. Niemand dan tetricus zou het oor leenen aan de verveelende gesprekken van morologus; niemand dan hy het vernust van eutrapeles doen werken, door zich des geraakt te betoonen.

In den Zomer doet dit Drietal dikwyls een reisje, en elk speelt op 't zelve zyn rol. Morologus praat met de Voerlieden en Staljongens; eutrapeles stelt zyne talenten te werk by de Knegts en Meiden in de Herberg; en tetricus heeft, behalven het voorregt om de rekeningen te betaalen, het geluk om in alles gebrek te vinden.

Hunne Middagmaalen zyn Proestyden van elks bedreevenheid in zyn vak. Morologus belet de Knegts, om, geroepen zynde, te komen, doordien hy ze aan de praat houdt; eutrapeles maakt kwinkslagen over de opgedischte schotelen, en is nooit gelukkiger dan wanneer 'er een Kalfskop, of een Tong, op tafel komt, Tafelgeregten, die, van onheuchelyke tyden of, zo veel stofs gaven aan laage boertende geesten; tetricus gromt en snydt voor, klaagt en eet, hy doet zyn mond zo dikwyls open als zyne Tafelbroeders, doch met een geheel ander oogmerk. - Als de Wyn op tafel komt, verschaft dezelve aan morologus gelegenheid om de Natuurlyke Historie van den Wynstok te verhandelen, en over de Eigenschappen van den Wyn uit te weiden; eutrapeles heeft een aantal van welgepaste Bon mots; tetricus is wel voldaan over de gelegenheid om den Wyn te wraaken, als te slap, te zuur, te zwaar, of misschien dat het dezelfde Wyn niet is welken zy voorheen dronken. - Allen egter komen zy hierin overeen, dat zy 'er ryklyk van binnenslaan: de praatagtige. Man wordt spraakloos; de geestige onbeschoft; en tetricus is wel in zyn schik als hy geen mensch heeft om in zyne vreugde te deeleu, want zyne Makkers zyn in slaap gevallen.

[p. 369]

Schoon deeze drie gezwoorene Vrienden ten minsten ééns by elke zamenkomst overhoop leggen, verstaan zy elkander zo wel, dat zy het schikken om op den besten voet te scheiden, en bepaalen weder by elkander te komen; een tydstip, 't welk zy met reikhalzend ongeduld afwagten. Ten dien einde neemt elk de gelegenheid waar om eens anders zwak te vieren. Morologus pryst eutrapeles wegens de scherpheid zyns vernufts; en deeze verzekert morologus, dat, niettegenstaande zyne agterhoudenheid, en zyne behoedzaamheid om niet te veel te spreeken, 'er eene diepte en bondigheid steeke in zyne aanmerkingen, die de toejuiching eener Raadsheerlyke Vergadering zou verdienen, en wegdraagen. Beiden stellen zy tetricus te vrede, door te verklaaren, dat zyne geaartheid enkel een gevolg is van zyne wysheid, en dat zyn aangebooren goede luim niet min behaagt, schoon dezelve in geen glimlachen is uitgedoscht.

Behalven dit alles zyn 'er eenige weinige Onderwerpen in welke zy alle zamenstemmen; en het opwerpen van een derzelven is een zeker middel om alle onmin te dempen. Deeze Ouderwerpen zyn het veragten van het Huwelyk, en het wraaken van vroeg opstaan. Zy zyn allen reeds vry bedaagde Vryers, en beginnen doorgaans hun avondbezoek op dien tyd als anderen in hun eersten slaap liggen.

Zodanig is de Vereeniging, welke tusschen deeze drie zeldzaame Characters plaats grypt; en 't geen hun mogelyk eerst toevallig deedt zamenkomen is nn bestendig, en eene noodwendigheid, geworden. De Praater zou niets te zeggen hebben, indien de Geestige niet na hem luisterde; en de Droomoor zou in slaap vallen, indien het gesprek van den eenen hem niet wakker hieldt, en de boerteryen van den anderen zyne gevoeligheid niet opwekte. In de keten van oorzaaken en gewrogten zyn deeze Lieden, op welk eene wyze ook, nuttig voor elkander. Afgezonderd van de rest der wereld, hebben zy elkander by Instinct gevonden, en maaken te gader eene wereld uit.

Men mag, 't is waar, in twyfel trekken, of hunne Vereeniging redelyk is? want hoe kan dat een redelyk geheel weezen, 't geen uit onredelyke deelen bestaat? Dan zy genieten desniettegenstaande eene maat van Geluk, gelyk aan dat der Dierlyke Schepping, 't welk juist zo veel is als hunne vatbaarheid toelaat. Een ander vermengt zich niet in hunne blydschap. Zy zyn voor elkander 't geen niemand anders kan weezen.

Indien wy de natuur nagaan van die Verbintenis, aan welke zommigen den naam van Vriendschap geeven, zullen wy waarschynlyk oordeelen, dat de voorheen gegeevene beschryving niet overdreeven is. De meesten toonen, in het zoeken van Vrienden, dat zy alleen Gezelschapslieden ontbreeken; Lieden, geschikt om die uuren te slyten, welke anders moesten doorgebragt

[p. 370]

worden in de grootste aller verdrietlykheden, het verdriet om bronnen van onderhoud in zichzelven te zoeken waar ze niet te vinden zyn. Hoe kan men anderzins reden geeven van de wonder vreemde zamenmengzels in de gezelschappen, waar de kwaaden en de goeden, de gierigen en de milddaadigen, de onkundigen en schranderen, vergaderen, om iets, voor het geheel aangenaam, te wege te brengen; of, met andere woorden, zamenkomen om dien tyd te verdryven, tot welk ieder op zichzelven niet in staat is.

Verbintenissen van de ongerymdste soort mag men zeer natuurlyk wagten als de menschen zamenkomen met geen ander oogmerk dan om hunne eigene Overdenkingen te ontvlieden, en hunne meer onmiddelyke Pligten uit het oog te verliezen, - Wy mogen, door toe te geeven in deezen, ons schikken naar de pligtpleegende gedaante en het uitwendig voorkomen der verkeering onder de menschen; maar wy kunnen, met geene voegelykheid altoos, gezegd worden ons eigen geluk te bevorderen, of overeenkomstig met ons character te handelen. En het éénig gevolg, van in deezer voege de uuren van bedaarde overdenking te vermyden, is, dat wy welhaast zullen ophouden verstandig te denken, en pligtmaatig te handelen; want nimmer zag men een voorbeeld van eenig mensch, die de vermengde gezelschappen bywoonde van de laagen, de onkundigen en onbeschaafden, en ten zelfden tyde zich gedroeg, in de handelingen des menschlyken leevens, met standvastigheid van geest, hedaarde rechtschapenheid, en een ongezwenkt oordeel.