Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1794

[p. 401]

Het Godsdienstig Huisgezin, in aangenaame en leerzaame Gesprekken, tot bevordering van Bybelkennis en Godvrugt, door S. van Emdre, Predikant te Wageningen, Lid van de Zeeuwsche Maatschappy der Weetenschappen, Correspondeerend Lid van 't Haagsch Genootschap tot Verdediging van den Christelyken Godsdienst, enz. Eerste Deel. Te Utrecht by W. van Yzerworst, 1793. In 8vo. 252 bl.

Volgens zyne betuiging in de Voorrede, hadt de Eerw. van emdre dit Werkje, oorspronklyk en in de eerste plaats, opgesteld ten dienste zyner Kinderen. De edele wensch, om een uitgebreider nut te doen, deedt het zyn Eerw. ter Drukperse geeven. 's Mans oogmerk is, om, volgens een nieuw plan, ‘drie voorname zaken te gelyk op eene bevatbare wys aan de jeugd te leeren, namelyk de heilige geschiedenis, of de historien die in den Bybel voorkomen; tevens de voornaamste Leerstukken van den geopenbaarden Godsdienst; en eindelyk de Christelyke Zedekunde, of eene aansporing om gelovig en godvrugtig te leven.’ In de uitvoering van dit plan is de Schryver niet ongelukkig geslaagd. De vorm van Zamenspraaken, in welke hy zyne voorstellen heeft gegooten, maakt dezelve bevattelyk, en veraangenaamt het leezen. Van de drie Deeltjes, met welke het geheele Werk zal voltooid zyn, ziet thans het Eerste Deel het licht. Het bevat acht Gesprekken. Het eerste Gesprek loopt over de Schepping der Waereld, in 't byzonder van den mensch in den staat der regtheid; het tweede verhaalt de Geschiedenis der eerste menschen met opzicht tot den Zondenval; in de derde wordt gehandeld van de Verbastering der menschen na den Zondenval, tot de geboorte van Noach; het vierde vervolgt de Geschiedenis van Noach en den Zondvloed, tot op Abrams roeping. In de vier overige Gesprekken worden verhaald het leven van abram, isaak, jacob en joseph. In deeze gesprekken verhaalt de Schryver de voornaamste gebeurtenissen en lotgevallen, in het O. Verbond vermeld; doormengende alles met ophelderende aanmerkingen over 't geen duister, of min bevattelyk, is, en uit ieder gesprek zodanige gevolgen afleidende, als tot stigtinge en verbeteringe kunnen dienen.

[p. 402]

Wy gelooven, dat deeze leerwyze haare nuttigheid heeft, en aanpryzing verdient boven den gewoonen leertrant, die zich voornaamelyk tot het van buiten leeren bepaalt, en door het moeilyke, voor veele jonge lieden daar aan verknogt, dezelven, heel ligt, zo geenen tegenzin tegen Godsdienstige oefening doet opvatten, althans dezelve met een ongunstig oog doet beschouwen. Zie hier iets ter proeve van de wyze, op welke de Vader de zwaarigheden, tegen hem ingebragt, zoekt uit den weg te ruimen. Handelende over de eerste Zonde van adam en eva: ‘Het schynt my toe, Vader (doet hy jan, eenen der Zamenspreekeren, zeggen) dat eva, voor dat zy begeerte naar die vrucht had, en die daadelyk gebruikte, reeds in zonde was gevallen, namelyk zonde van hoogmoed, om als God te wezen; en van waar die zondige eigenliefde, daar immers adam en eva goed en naar Gods beeld geschapen waren?

vader.

Gy hebt dit ongemeen wel opgemerkt, en zommige onzer Godgeleerden en Uitleggers hebben daar niet op gedacht, als zy op de eene plaats breed uitweijen over adam's en eva's kennis en heiligheid in den staat der regtheid, en op een andere plaats spreeken, dat deeze menschen door eenen zondigen hoogmoed begeerte hadden naar deeze vrugt, en daar van aten.

jan.

Hoe moet ik dan dit stuk begrypen?

vader.

Dat alle begeerte om aan God gelyk te zyn geen zonde is; zy hadden, uit kragt van schepping naar Gods beeld, gelyk getoond is, gelykheid aan God, en konden daarin nog veele vorderingen maken. De Zaligmaker beveelt ons immers dat wy God zullen gelyk zyn, als Hy zegt: weest dan gylieden volmaakt, gelyk uw Vader, die in de hemelen is, volmaakt is. Wy hebben hier slegts in agt te neemen, dat wy zulk eene gelykheid met God niet mogen begeeren, waar door wy onafhanglyk, almagtig, alwetend, enz. worden, want dat zyn eigenschappen Gods, die in geen schep-

[p. 403]

sel kunnen vallen. En mozes zegt ons niet, dat de Slang zulk eene gelykheid bedoelde, noch ook dat eva die begeerde. Ook moeten wy in agt neemen, dat, schoon 't geoorlofd is naar eene meerdere gelykheid aan God te staan, door vordering in kennis en heiligheid, wy die gelykheid niet moeten tragten deelagtig te worden, langs eenen weg, die met Gods wet niet overeenkomt; zo was hier 't geval. Zy vestigden hun aandacht alleen om [op] die beloofde gelykheid aan God, kennende goed en kwaad; maar verlooren op dat oogenblik Gods uitdrukkelyk verbod uit het oog, die niet wilde, dat zy zulks langs dien weg zouden verkrygen.

jan.

Ik begryp nog niet vader! hoe zulke menschen, gelyk adam en eva, konden in de zonden vallen, die met een volmaakt verstand, een gezond oordeel, en een heiligen wil om God lief te hebben, waren geschapen?

vader.

God had aan onze eerste Ouderen zulk een volmaakt verstand gegeven als hem nodig en nuttig was; doch dat sluit niet in zich eene volmaaktheid in kundigheden, deeze zou hy door de beschouwing en ondervinding vermeerderen kunnen. Zyn oordeel was wel gezond, maar ongeoefend, hier toe was dienstbaar de redeneering, en 't onmiddelyk onderwys van God. Hy bezat wel een heiligen wil om God lief te hebben, en naar eene meerdere gelykformigheid met Gods beeld te tragten; doch veele zaken waren hem nog onbekend en duister, en daarby zyn oordeel ongeoefend: hoe ligtelyk kon door middel van zinnelyke voorwerpen (indien hy niet geduurig op zyn hoede was) zyn oordeel overdwarst worden. Was 't anders, dan kon men niet zeggen, dat adam en eva, schoon goed geschapen, nogthans veranderlyk waren.’