|
| |
| |
| |
Eene alleraangelegenste geneeskundige ontdekking over de kwaal van schelden.
(Uit het Engelsch.)
Van de dagen des Spectators af, tot op den tegenwoordigen tyd, hebben de Zedeschryvers in hunne Vertoogen uitgevaaren tegen het Schelden, ter oorzaake van eene blykbaare misvatting omtrent de waare natuur, den oorsprong en het bedryf, van Schelden zelve. Ja, onze Voorouders waren nog meer te berispen; dewyl zy verder gingen, en, het Schelden voor eene misdaad houdende, 'er eene straffe op stelden. Veel lichts heeft men nooit over dit onderwerp verspreid; doch, dewyl ik my op de kennis daar van byzonder heb toegelegd in de laatste vyf en dertig jaaren myns leevens, juist den tyd zints ik in den gezegenden Huwlykenstaat tradt, zo hoop ik in staat te zullen weezen, om de duisterheden der dagen van onkunde en van vervolging te verdryven, en iets te kunnen toebrengen, om die onredelyke Vooroordeelen uit te rooijen, welke veelen, nog heden ten dage, tegen Schelden koesteren.
Men heeft in de Theorie van 't Schelden zeer misgetast. 't Geen eene Kwaal is, heeft men voor een Misdryf genomen: daar, in de daad, Schelden eene Kwaal is, die voornaamlyk in de Longen zit; en, wanneer de kwaade stof langen tyd opgehouden is, doet dezelve de Spraakdeelen op eene zeer zonderlinge wyze aan, en ontlast zich met een geweld, 't geen, daar het den Patienten ligtenschap geeft, zeer strekt, om de bystanders te ontrusten en te verschrikken, en, die het kunnen hooren, magtig te ontstellen.
Zodanig is myne Theorie van het Schelden. En, indien wy alle de verschynzelen, welke het zelve oplevert, in onderscheidene Gezinnen, naagaan, zullen wy bevinden, dat ze alle deeze Leer bevestigen. Het is, overzulks, de grootste wreedheid, en de droevigste onkunde, het Schelden voor een Misdryf te houden. Men mag, even goed, iemand, om dat hy de Koorts heeft, in de Gevangenis werpen, of, om dat hy aan Podegra sukkelt, na de eene of andere Volkplanting overvoeren, als iemand over het Schelden straffen: dewyl het in allen gevalle eene Kwaal is, uit de reeds gemelde oorzaaken herkomstig.
En niet alleen is het eene Kwaal op zichzelve, maar wordt, op eene ongepaste wyze behandeld zynde, de oorzaak van veele andere Ongesteldheden. Verwaarloosde Scheldvlaagen hebben dikwyls Stuipen voortgebragt. En, wanneer de stoffe dier Kwaale lang wordt opgehouden, zonder daar aan eenigzins lugt te geeven, twyfel ik niet, of 'er kan Longteering uit ontstaan,
| |
| |
of hystericaale ongesteldheden, die, indien ze niet spoedig doodlyk zyn, althans het leeven verdrietig en bitter maaken, voor veele waardige Leden der Maatschappye. - Alle deeze Ongemakken zou men hebben kunnen voorkomen, indien de Geneeskundige Faculteit het Schelden uit het oogpunt eener Kwaale beschouwd, en, overeenkomstig met myne Theorie, behandeld, hadt. Ik gaa nu voort tot het opgeeven der
| |
Kenmerken en verschynzelen.
Men kan ontdekken, dat iemand met deeze droeve Kwaale behebt is, aan zyn Pols; dezelve slaat doorgaans honderd slagen in één minuut; de Oogen zyn zeer ontstooken, puilen uit, en staan dreigende; dikwyls vertoont zich een roode gloed op 't aangezigt: op andere tyden, en geduurende de uitbarsting der Ongesteldheid, wordt het gelaad beurtlings rood en bleek; men bespeurt eene ongeregelde, maar sterke, beweeging in handen en armen, en een stampen met den rechter voet; de Stem is zeer sterk, en, als de Kwaal toeneemt, wordt dezelve schor en ongeregeld: het geheele gestel is in verwarring. - Naa dat deeze Toevallen eenigen tyd aangehouden hebben, bedaaren ze allengskens, of gaan zomtyds schielyk over, wanneer de Oogen een vloed van traanen storten, en de Lyder tot voorige bedaardheid komt. - Doch de Ongesteldheid laat eene groote maate van zwakheid naa, en eene byzondere neergeslaagenheid in de oogen, bovenal, wanneer eenige vreemde Persoouen by de vlaag van Schelden tegenwoordig geweest zyn. - Ik heb ook opgemerkt, dat het Geheugen eenigzins verzwakt is. De Lyder schynt eene zeer onvolkomene herinnering overgehouden te hebben van het gebeurde, en als het hem eenige omstandigheden erinnert, worden deeze door hoofdigheid ontkend. - Gemelde Kenmerken en Verschynzels, begrypt men ligt, verschillen zeer veel in onderscheidene Patienten; doch, waar zy zich gedeeltlyk ten zelfden tyde opdoen, behoeft men weinig aan het daadlyk daar zyn der Kwaale te twyselen.
| |
Voorgeschiktmaakende oorzaaken.
In alle Kwaalen zal men bevinden, dat de kennis der Voorafgeschiktmaakende Oorzaaken veel afdoet om ons in de Geneezing bystand te bieden. In het tegenwoordig geval zyn deeze, Ligtprikkelbaarheid van het vaatagtig Stelzel, sterkte van Drift, en gebrek aan Bedaardheid.
| |
Aanleidende oorzaaken.
De Aanleidende Oorzaaken tot Schelden zyn veelvuldig. On- | |
| |
der dezelve mogen wy tellen, het breeken van een Porceleinen Schotel; het verkeerd opzetten van een Hoed; het openlaaten van een Deur; het te gaar of ongaar kooken van het Eeten; het uit laaten gaan van het Vuur; het niet passen op den Tyd, van Kappers, Baardschraapers, enz., niet noodig hier verder op te noemen; dewyl deeze Oorzaaken zo natuurlyk zyn, dat men ze niet kan voorkomen; als mede, om dat, welke ook de Aanleidende Oorzaak zyn moge, de Verschynzels dezelfde zyn, en de wyze van Geneezing dezelsde blyft.
| |
Geneezing.
Verscheide Geneesmiddelen heeft men tegen deeze Ongefteldheid uitgedagt; doch alle tot hier toe van een ruwen en geweldigen aart; die, derhalven, indien zy al de Verschynzels voor een oogenblik mogen doen ophouden, eene grootere geschiktheid dan te vooren tot die Ongesteltenisse agterlaaten. - Onder deeze schryft het Gemeene Volk veelal een Eikenstok, een Zweep of een Bullepees, voor; doch die Middelen zyn alle onderheevig aan het reeds aangeduidde gebrek. - Anderen hebben het bybrengen van Bewysredenen aangepreezen; doch deeze zullen, even als de Inënting der Kinderziekte, geen baat toebrengen, of de Lyder moet eenigerwyze voorbereid weezen om dezelve te ontvangen. - Eenigen hebben veel op met het Stilzwygen van alle Persoonen, die zich omtrent den Lyder bevinden; doch ik moet bekennen, dat, zo menigmaal ik dit middel zag beproeven, de Kwaal veeleer verslimmerde. - Het zelfde mag gezegd worden van Inschiklykheid, waar door men den Lyder zyn eigen gang laat gaan. Dit werkt omtrent even eens als het drinken geeven aan een Waterzugtigen, of het toedienen van brandewyn aan iemand in een heete Koorts.
Naardemaal het hoofdoogmerk van dit myn schryven is, om te bewyzen, dat Schelden eene Kwaal, en geen Misdryf, is, zal ik niet breed uitweiden over de Geneeswyze: naardemaal, op 't eigen oogenblik dat myne Theorie wordt aangenomen, elk in staat zal weezen, om de Ongesteldheid, naar de regelen der Kunst, of secundum artem, gelyk men het noemt, te behandelen. Ik zal egter het volgende Voorschrift opgeeven, 't geen ik, wel toegediend, nooit zag missen:
Neem: Van Gemeen Verstand, dertig Greinen.
Van Betaamelyk Gedrag, één Scrupel.
Van Behoorelyk Overleg, tien Greinen.
Meng en bespreng dit alles met één oogenblik Bedenkens; en neem het in, zo ras een der Aanleidende Oorzaaken zich opdoet.
| |
| |
Wat de Leevenswyze betreft, schoon het niet noodig zy den Lyder tot Melkspyze of Moeskruiden te bepaalen, heb ik altoos goed bevonden hem ernstig te waarschuwen tegen Geestryke Dranken, en alles wat het Bloed verhit.
Dan, het is noodig, dat ik eene zaak van de uiterste aangelegenheid melde, ter Voorkoming van deeze Ongesteldheid, en welke ik tot hier toe verzweegen heb, op dat alles, wat ik ten aanziene van myn onderwerp te zeggen heb, te onderscheidener begreepen worde. - Men vooronderstelt doorgaande, en, in de daad, men heeft het menigvoud beweerd, dat deeze Ongesteldheid meest eigen is aan slegts één der beide Sexen: en ik vertrouw het is onnoodig die Sexe te noemen. Maar, hoewel het waarheid moge weezen, dat deeze 'er meest aan onderheevig zy, gaat het, nogthans, zeker, uit myne vooraf opgegeevene Theorie, ten opzigte van de Voorgeschiktmaakende Oorzaaken, dat de Mannen even zeer gevaar loopen. - Van waar mag het dan bykomen, dat wy niet zo veel Mannen met Schelden behebt vinden als Vrouwen? De beantwoording deezer vraage ligt gereed. Schelden is, gelyk ik boven beweezen heb, het uitwerkzel van eene zekere opgehoudene kwaade stoffe. Deeze stoffe heeft zo veel by de Mannen plaats als by de Vrouwen; doch de laatstgemelde hebben zo veele gelegenheden ter ontlasting niet als de Mannen. De Vrouwen vinden zich, door de Mode, en eene meer bepaalde leevenswyze, uitgeslooten van die openbaare Gezelschappen, Clubs, Koffyhuizen, enz. enz., waar de Mannen steeds gelegenheid aantreffen, om zich, van 't geen de Ongesteldheid veroorzaakt, te ontdoen, en dus voor te komen, dat die stoffe zich immer in eene zo groote hoeveelheid ophoopt, dat de voorgemelde Verschynzels plaats grypen. Dit, en dit alleen, is de rede, waarom die Kwaal het meest by de Vrouwlyke Sexe wordt waargenomen.
Was ik een Wetgeever, of had ik invloeds genoeg om de Mode te regelen, dan zou ik voorstellen, dat de Vrouwen ook haare openbaare Gezelschappen, Clubs, Koffyhuizen, of zelfs haar Parlement, hadden. In zodanige plaatzen zouden zy gelegenheid vinden tot die oefening, welke zo zeer strekt tot het te onder houden der Kwaale, die, naar de tegenwoordige leefwyze der Vrouwen, zich ophoopt, en, wanneer de natuur zich poogt te ontlasten, gaat die ontlasting vergezeld van al dat geweld, en alle die ongeregeldheden, welke ik reeds beschreef.
Zo veel heb ik gewaagd te zeggen van het Schelden, en ik hoop dat ik zal geslaagd weezen in het wegruimen der onredelyke Vooroordeelen, welke gekoesterd zyn door eene aangemaatigde meerderheid in onze Sexe, gevoegd by een deel onkunde, die, om 'er het minst van te zeggen, die meerderheid zeer twyfelagtig maakt.
| |
| |
Alleen heb ik er by te voegen, dat myne beweegredenen in dit alles belangloos geweest zyn, en dat ik my zeer gelukkig zal agten, als ik raad mag geeven aan eenig Persoon, met deeze Kwaale behebt. De Brieven kunnen vragtvry gezonden worden aan
celsus boerhaave, m.d.
London.
|
|
Auteursrechtvrij