Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1793

Leerzaame beschouwing van het schaap.

- - - - ô Schaapen, waard' geschooren,
Onnooz'le Kudden, slegts tot 's Menschen heil gehooren,
Wier uier, overlaên, hem melk en room verschaft,
Wat hebt ge toch verdient, dat noodig dient gestraft?
Gy, die ons kleedt met wolle, en nutter met uw leven,
Dan door uw sterven, zyt.

vondel.

Is de kennis van het Geschapene een der beste middelen, zo niet het allerbeste, om den Mensch tot den eeuwigen Oorsprong der dingen op te voeren; en, uit voorwerpen die zich geduurig aan ons oog aanbieden, gelegenheid tot ernstige bedenkingen te ontleenen? - laat dan de leerzaame beschouwing van het Schaap ons ook hier toe opleiden: want, de groote voordeelen, die het Schaap aanbrengt, overweegende, moeten wy opgeleid worden tot den milddaadigen Alverzorger, die, in ééne soort van Beesten, dat zo overvloedig, en bykans overal, gevonden wordt, ons eene menigte van nuttigheden schenkt; nuttigheden, welke wy, om dat ze daaglyks en algemeen zyn, veelal niet opmerken, of maar ter loops beschouwen; welke

[p. 544]

onopmerkzaamheid de algemeene oorsprong is van een ondankbaar gedrag.

Het Schaap heeft op fraaiheid van gestalte niet veel te roemen; het lichaam vertoont zich als een hoop wols, rustende op vier schraale en styve pootjes; vlugheid, byzonder als het mer zyn vagt belaaden is, en kragt, ontbreeken het beide; de oogen zyn groot, zonder vuur, wyd van elkander staande; 't voorhoold is bultig; de snoet lang en dun; de hoornen der Rammen, en ook die der Schaapen welke hoornen hebben, zyn nederwaards geboogen. - Men vindt dit Beest in 't wilde, in de hooge Gebergten van Zwitzerland, als mede in Noovwegen, Ysland, Ierland en Schotland, in Spanje, Frankryk, Engeland, en in Holland; inzonderheid maakt men op het Eiland Texel veel werks van de tamme aan te kweeken en op te passen; zy zyn meest vuil wit, en weinigen zwart, van kleur.

Het getal deezer nuttige Dieren is verbaazend groot; de zorgvuldige hoede der Menschen, over dit Dier, brengt hier zeker veel aan toe. Zy zyn ter voortbrenging van hun geslacht eerst op het tweede jaar bekwaam, 't welk op haar zevende of achtste jaar veeltyds ophoudt. De Lammers, wanneer zy den behoorlyken ouderdom bereikt hebben om kruiden te kunnen eeten, worden van de Moeder verstooten; duurende dus de teêrhartigste liefde niet langer dan het Lam dezelve noodig heeft, als wanneer het Schaap nog eenige maanden den Mensch haare nuttige melk geeft.

Hoe gunstig is deeze schikking der Voorzienigheid! hoe ryklyk wordt de moeite, welke de Mensch van dit Dier heeft, beloond!

Dan, hoe veel nuts zy ons ook aanbrengen, zyn zy egter, wat natuurlyke begaafdheden aanbelangt, niet uitmuntende; zy schynen onder de domsten der viervoetige Dieren te moeten geteld worden: een dreigend gevaar weeten zy zelden te myden; vanhier vallen zy dikmaals in het water, 't geen een wissen dood ten gevolge heeft, zo zy van Menschen niet geholpen worden, ten minsten op dien tyd als zy in de wol zyn: want deeze, van het water doortrokken, maakt het lichaam te zwaar om by den wal te kunnen opklimmen, waartoe de pooten ook niet zeer geschikt zyn: zy zyn vreesagtig, en vlugten op het minste gerugt, elkanderen als verdringende; zy bezitten, het geen wy zagtmoedigheid noemen, in zulk een hoogen trap, dat zy, hoe geslagen, hoe gepynigd, naauwlyks geluid geeven; ook ondergaan zy den dood bykans zonder eenige tegenkanting. Men mag dus de Schaapen vry weerloos noemen; ja zelfs in het voortbrengen der Lammeren hebben zy dikwils de hulp van ons Menschen noodig.

Wonderbaar, in de daad, is de behoestigheid van dit nutte

[p. 545]

Schepzel; dat ons, ter belooning, veele behoeften des leevens schenkt.

Wat het voedzel deezer zagtäartige Dieren betreft, elk weet, dat zy allerlei kruid niet even gretig eeten, het welig opgeschoten gras laaten zy staan, en zoeken een kort en sappig soort; ook scheeren zy het land, daar de Ossen het weligste gras afgeslaagen hebben, met hunne scherpe tanden, gaarne na.

Welk een voordeel voor het Menschdom, dat zy op éen land de Koe, het Paard en het Schaap, elk zyn nooddruft kunnen laaten zoeken.

Met welk eene onderscheiding, voorzigtigheid en bedagtzaamheid, weet elk aan de tafel, door de Natuur gedekt en voorzien, het uutte te kiezen, en het schadelyke te vermyden, dat weder aan een ander tot heilzaam voedzel strekt. - Veelvuldig zyn de nuttigheden van dit Beest, wilde men zich tot alle deszelfs byzonderheden inlaaten: van de Melk der Schaapen maakt men in zommige Landen zeer aangenaame Kaas, waar van de Rochefortsche in Frankryk, en onze Texelsche, kan getuigen: en wie weet niet, hoe de Wol, welke men jaarlyks van dit Beest scheert, en dus van eene vragt verlost, die het anderzins zoude laaten vallen, ons tot verscheidenerlei soort van dekzel en kleeding dient, en, van den Koning tot den Slaaf, van den ryksten tot den behoeftigsten, daaglyks gebruikt wordt, in stoffen van verschillende benaamingen, te breed om hier alle op te noemen: doch de hoedanigheid der Wol verschilt zeer veel, naar de verscheidene Landen. Het Uitwerpzel, of de Mest, der Schaapen is een alleruitmuntendst middel om zommige landen, tot het voortbrengen van een en ander gewas, zonderling bekwaam te maaken, om nu niet te spreeken van de geneezende kragt, welke zommigen daarin hebben gemeend te ontdekken. In de Noordsche Landen gebruikt men de Schanpenvagten, op eene byzondere wyze, om de knellende koude af te weeren: van de Huid wordt leder en pergament vervaardigd; en, welk een overvloed van aangenaam, ligt verteerbaar en voedzaam, Vleesch zy verschaffen, weet elk.

Ziedaar de voornaamste byzonderheden van het Schaap voorgesteld.

Wie nu kan het Schaap in zyne nuttigheden beschouwen, zonder tot dankërkentenisse, aan de wyze en goede Voorzienigheid, te worden opgewekt? Ik geloof en hoop, elk onzer heeft die aandoening. Eene milddaadigheid, die alle dagen vernieuwd wordt, verdient eene onophoudelyke dankbaarheid.