Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1793

Ophelderend berigt, wegens de moskoestroom, of maalstroom, een schriklyke draaikolk op de kust van Noorwegen.

(Uit het Engelsch.)

Op de Kust van Noorwegen, op de Breedte van 68 Graaden, in het Landschap Nordland, in het District van Lofoden, en naby het Eiland Moskoe, wordt een zeldzaame en hoogstgevaarlyke Maalstroom gevonden, naar het gemelde Eiland Moskoestroom geheeten. Deszelfs geweld en bruisschen gaan die van een Waterval te boven, en worden op eenen grooten afstand gehoord, zonder eenige tusschenpoozing, uitgenomen een vierendeel uurs alle zes uuren, dat is by de Getykentering van hoog en laag water, wanneer de stroomdrift schynt op te houden; welke korte tusschenpoos de eenige tyd is, dat de Visschers het te dier plaatze kunnen waagen; maar de beweeging begint welhaast weder; en hoe bedaard de Zee ook moge weezen, neemt dezelve allengskens toe, met zulk eene draaikragt, dat 'er alles ingezwolgen wordt wat in den kring der werking komt, en eenige uuren onder het water blyst, wanneer de brokken, door de klippen vermorseld, weder bovendryven.

Deeze byzonderheid pleit voldingend, onder andere bewyzen, voor het tegendeel van het gevoelen, omhelsd

[p. 400]

door kircherus en anderen, die zich verbeelden dat 'er een kolk is, door den aardkloot heenloopende, en uitkomende in zeker ander gedeelte, 't welk kircherus nader durft bepaalen, want hy noemt de Bothnische Golf.

Naa de naauwkeurigste naspeuringen, welke plaats en omstandigheden toelaaten, is dit denkbeeld eene loutere gissing; want deeze en drie andere, doch kleinder, Maalstroomen, by de Ferroe-Eilanden, hebben geen anderen oorsprong, dan de aanloop der golven, by Vloed en Ebbe; vallende tegen een ry van klippen en banken, welke het water zo bepaalen, dat het zich nederstort als een Waterval: hoe hooger dus de Vloed ryst, hoe dieper de val moet weezen; en de natuurlyke uitwerking hier van is een Draaikolk, welks verbaazende inzwelgende, of medevoerende, kragt genoegzaam door kleine proefneemingen blykt. Maar het geen dus is ingezwolgen, blyft niet langer op den grond dan de Eb duurt. De inzwelging houdt dan op, en de stroom derft alle aantrekking, en laat toe dat al het weggevoerde weder bovenkome.

De Heer jonas ramus heeft van de ligging deezes Maalstrooms de volgende beschryving gegeeven: ‘De Berg van Helseggen, in Lofoden, ligt eene myl van het Eiland Ver, en tusschen deeze beide vindt men die groote en verschriklyke Maalstroom, Moskoestroom geheeten, naar het Eiland Moskoe, in 't midden daar van gelegen, met verscheide omliggende Eilanden, als Ambaaren, een achtste van een myl NOordwaards Iflesen, Hoeholm, Kieldholm, Suarven en Buckholm. Moskoe ligt omtrent een achtste van een myl Zuidwaards van het Eiland Ver, en tusschen deeze de kleine Eilanden Otterholm, Flimen, Sandflesen en Stockholm. Tusschen Lofoden en Moskoe is de diepte des waters tusschen de 36 en 40 Vademen; doch, aan de andere zyde, na Ver toe, neemt de diepte af, zo dat 'er geen voeglyke doorvaart is voor een Schip, zonder gevaar van op de klippen aan stukken te stooten, zelfs by het stilste weêr. Wanneer 'er Vloed is, loopt de stroom op tegen het land tusschen Lofoden en Moskoe, met eene schrikbaarende snelheid; maar het geweld van de sterke Eb na Zee wordt naauwlyks geëvenaard door de zwaarste en schriklykste Watervallen; men hoort het geraas verscheide mylen verre, en de Maalstroom is van zulk eene uitgestrektheid en diepte, dat, wanneer een

[p. 401]

Schip in de aantrekkingskring komt, 't zelve onvermydelyk word medegesleept, en na beneden gevoerd, daar tegen de klippen aan stukken stoot, en, als de Eb ophoudt, aan brokken weder bovenkomt. Maar deeze stonden van rust vallen alleen voor, by het veranderen van Eb en Vloed, en by stil weêr; zy houden slegts een vierde van een uur aan.

Wanneer de Maalstroom in 't hevigst zyner werkinge is, en de woede vermeerderd door een storm, valt het gevaarlyk, dezelve tot op den afstand van een Noorweegsche myl te naderen. Boots, Jachten, Schepen, zyn 'er door weggesleept; zich niet op een genoegzaamen afstand houdende. Het gebeurt ook niet zeldzaam, dat Walvisschen 'er te naby komen, en in de maaling ingewikkeld worden; onmogelyk is het te beschryven, welk een geraas zy maaken, en hoe zy vrugtloos de kragten inspannen om dezelve te ontkomen. Eens waagde het een Beer, om van Lofoden na Moskoe over te zwemmen, met oogmerk om prooi te bejaagen op de Schaapen, daar weidende; in de Maalstrooin geraakt, verschafte hy een spel aan de toekykers; de stroom vatte hem, en voerde het Dier na beneden, onder een schriklyk getier, 't welk tot op 't strand klonk. Groote brokken van Pynen andere Boomen, door de Maalstroom ingezwolgen, komen weder te voorschyn, aan stukken gebrooken, en dermaate verbryzeld, dat 'er de splinters by nederhangen. Dit wyst duidelyk uit, dat de bodem bestaat uit ruuwe klippen, waar deeze brokken houts heen en weder gedreeven worden. Deeze Maalstroom gaat geregeld naar de Ebbe en Vloed der Zee, en het is bestendig alle zes uuren hoog en laag water. Men vindt opgetekend, dat de Moskoestroom, in den Jaare MDCXLV, op den Zondag van Sexagesima, 's morgens vroeg, met zulk een geraas en geweld woedde, dat op het Eiland Moskoe de steenen van de huizen vielen.’