Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1793

[p. 96]

Waarneeming, wegens het nut der op de keel aangelegde omslagen van peperwortel en mostard, in kwaadaartige keelziekten, vooral van die soort, welke, zints eenige maanden, binnen Amsterdam, verscheide menschen aangetast heeft, en voor zommigen doodlyk geweest is.

Dat alle Keelziekten, maar voornamelyk die, welke met ontsteeking, of nog wel boven dien met andere kwaadaartige toevallen, vergezeld gaan, eene zeer spoedige hulp vorderen, behoeft geen betoog; daar nu, in het jongstverloopen half jaar, zodanig eene, voor allen, die daar door zyn aangetast, zeer gevaarlyke, en voor zommigen doodelyke, Keelziekte alhier plaats gehad heeft, en de ondervinding my het meerder nut van het bovengemelde middel, boven de Spaansche Vliegplaasters, en andere omslagen uit bederf tegenstaande Kruiden met rooden Wyn vervaardigd, duidelyk heeft doen merken, oordeelde ik my verpligt zulks aan myne Land- en Kunstgenooten ter beproeving in soortgelyke gevallen te moeten mededeelen.

Zie hier eene korte schets der Ziekte, zo als die my doorgaans is voorgekomen: in den eersten aanval scheen zy niet boosaartig, en slegts eene Keelziekte te zyn, uit verkouwdheid ontstaan (Angina Catarrhalis Rheumatica), dan dit duurde zelden langer dan twee, of ten hoogsten drie, dagen; wanneer, zelfs zonder eenige uitdryvende of andere Geneesmiddelen gebruikt te hebben, by veelen de geheele oppervlakte der huid, by anderen de Keel, Borst en Armen, met roode vlakken bedekt wierd, doch zonder eenige verligting; hier by vergezeld wordende door eene zeer moeijelyke doorzwelging, brandende hitte in de Keel, hoogrood gekleurde en zomtyds zeer drooge tong en ge-

[p. 97]

nemelte, een aanhoudende sluipkoorts (continua remittens), een spoedig verval van kragten, en niet zelden ylhoofdigheid.

Zy, die, op den eersten of tweeden dag, een braak- of purgeermiddel gebruikt hadden, ontlastten gewoonlyk zeer veel taaje slymstoffe; dan, schoon (zo verre ik heb kunnen bespeuren) aan de Ziekte daar door geen nadeel toegebragt wierd, bevond ik echter dat zy daar door in het minst van haaren gewoonen loop niet afgeleid noch verbeterd wierd.

Aderlaatingen heb ik by geenen van myne Lyders beproefd, om dat, behalven de reeds opgenoemde toevallen, de kleine en slappe pols, waterige en vlottende oogen, weeke, en van alle veerkragt beroofde, huid en spieren, eene sterke geneigdheid der vochten tot rotting te kenren gaven.

Myne eerste zorge was dierhalven, om de zeer ontstooken Keel, die in koudvuur dreigde over te slaan, te hulp te komen; hiertoe bezigde ik, by den aanvang der Ziekte, Spaansche Vliegplaasters, ook wel eens een Pekelharing, dan deze laatste alleen by de ligtste Lyders; doch die voldeed my zelven by dezen geheel niet; van de eersten bevond ik dat derzelver uitwerking zeer onzeker was, by zommigen weinig of niets, by anderen wel een groote blaar, doch met weinig of geene verlichting; by allen was de werking langzaam, ten minsten in evenredigheid des dringenden noods, en vorderde verscheide uuren tyds; ook heb ik, by enkelen, nog eene daar uit ontstaande moeijelyke waterloozing, (Stranguria), bespeurd: dit alles deed my naar andere middelen omzien; ik beproefde een en ander omslag uit rottingweerende planten met rooden wyn vervaardigd, doch vrugteloos; eindelyk nam ik geraspte Peperwortel (Raphanus rusticanus, Mier-Edik), mengde dezelve onder aangemaakte witte of bruine Mostard, en liet dezelve op de bloote huid der Keel leggen, en dit voldeed my volkomen; want, binnen een, of ten hoogsten twee, uuren tyds, begon reeds eene aanmerkelyke prikkeling, die binnen zes a zeven uuren tot eene volkomene ontsteeking opklom, en alsdan aan de doorzwelging reeds eene merkelyke verlichting toebragt, ten bewyze dat ook de Keelontsteeking alsdan door dit middel verminderd wierd; by zommigen volgde hierop eene ontvelling (excoriatio), met ontlasting van wat scherp vocht; by de meesten geschiedde de ontvelling eerst met

[p. 98]

den afloop der Ziekte, en bragt dus geen hinder aan; eene met wyn bevochtigde omslag, en in het vervolg een Plaaster van blaauwe zalf (coeruleum), was voldoende om de huid weder te herstellen.

Hierby liet ik myne Lyders, zo veel hun doenlyk was, gebruik maaken van een gorgeldrank, alleen uit rooden wyn en broodzuiker bestaande; terwyl ik hun teffens, zo niet van den eersten, ten minsten van den tweeden, dag der Ziekte af, sterke afkookzels van den Koortsbast overvloedig toediende; de buik zuiver houdende door zagt laxeerende inspuitingen (enemata), en, in de ergste gevallen, heb ik hiertoe ook met veel vrugt de Koortsbast voorgeschreeven.

Daar myn oogmerk thans niet is, om eene Geneeskundige Verhandeling over deze Ziekte te schryven; maar alleen, om, door myne gemaakte Waarneeming, myn evenmensch nuttig te zyn, zo zal ik hier niet meer byvoegen, dan dat men, by den vermaarden sydenham, in zyne Opera omnia, Genevoe MDCCXXIII, pag. 315, eene, in den jaare 1697 waargenomen, en met deze zeer overeenstemmende, Ziekte beschreven kan vinden.

R......M.D.