Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1793
(1793)– [tijdschrift] Vaderlandsche Letteroefeningen–
Auteursrechtvrij
[pagina 11]
| |
Over het gebruik der Digitalis flore purpureo (Paarsch Vingerhoedskruid) in verschillende ziekten.
| |
[pagina 12]
| |
voorkomt en weelderig groeit, behoort tot de Solanacea, en vergiftige Planten. Dodoneus heeft deeze vergiftige eigenschap reeds opgemerkt, en waarschuwt daarom reeds tegen deszelfs gebruikGa naar voetnoot(*). Boerhave hadt hetzelfde waargenomen, en zegt, dat deze Plant zo scherp is, dat zy den mond, de keel, den slokdarm en de maag aangrypt. Het uitgeperste sap en een afkookzel dezer Plant, in een sterke mate genomen, veroorzaakt hevige braking, een sterken doorloop, hevige maagkrampen, benauwdheid, beving, trekkingen, duizeligheid, koude van handen en voeten, ja den dood zelveGa naar voetnoot(†). Niettegenstaande deze hevige werkingen schynt men reeds deze Plant in de Geneeskunde gebruikt te hebben. Alhoewel dodoneus het inwendig gebruik afkeurt, vinden wy reeds in de Uitgave van 1644, in een ByvoegzelGa naar voetnoot(‡), dat, ofschoon dodoneus tegens het ligtvaardig gebruik dezer Plant waarschouwt, dezelve egter in alle Landen voor een uitnemend wondhelend middel gehouden wordt, zo dat in Italiën een zo algemeen gebruik daarvan gemaakt wordt, dat het tot een spreekwoord geworden is, dat de Aralda alle wonden geneest. Dat het kruid met water, wyn of mee, de borst opent en de fluimen losmaakt, dat het den buik week maakt, en alle verstoppingen wegneemt. De Boeren in Somerset, in Engeland, gebruiken, volgens dezen Schryver, dit middel in koortzen, wanneer het braken en purgeren te weeg brengt. - Parkinson gebruikte de Digitalis in de Vallende Ziekte, en verhaalt een voorbeeld, dat een Vallende Ziekte, die 26 jaar geduurd had, en alle maanden twee of drie maal weder kwam, door een afkookzel van een of twee handvol Vingerhoedskruid, en vier oncen Polypodium, volkomen genezen wierd. Wy vinden geene verdere genezingen dezer ziekte door de Digitalis. | |
Proeven met de Digitalis in Scrofula.Reeds lang is dit middel, in eene hardnekkige en maar zeer dikwyls ongeneeslyke ziekte, door sommige Geneeskundigen gebruikt geweest. Het schynt my egter toe, dat men de bladen, vooral in het eerst, uitwendig tegens | |
[pagina 13]
| |
Scrofuleuse ongemakken gebezigd hebbe. Parkinson zegt, dat de bladen en het uitgeperst sap dezer Plant de Kropkliergezwellen verdryft. Bate schryft, met het zelfde oogmerk een zalf, uit de bloemen dezer Plant en reusel bereid, voor. Wy vinden ook, in de Wurtenberger Apotheek, een voorschrist van de bloemen, met reusel tot een zalf gemaakt, om Scrofuleuse zweren te helen. Dan de Heer hulse denkt, dat dit middel alleen in vogtige en etterende Scrofulen, doch geenzints in de droge klieren, nuttig is. De Geneesheren te Worchester bezigden ze alleen in pappen en zalven, en vonden ze zeer werkzaam in Scrofuleuse gevallenGa naar voetnoot(*). Het eerste geregeld Berigt, 't welk wy omtrent het inwendig gebruik der Digitalis in Scrofuleuse ziekten vinden, is ons door den Heer parkinson, of bayliesGa naar voetnoot(†), medegedeeld. De Digitalis wierd te voren door Landlopers en Kwakzalvers alleen gebruikt, die het uitgeperste sap in zweren bezigden; zomtyds regtten zy door een onvoorzigtig gebruik daarmede groot nadeel aan, dan, in andere gevallen, hebben zy daarmede ook grote genezingen verrigt. Door verscheide gevallen van genezingen was hy overtuigd geworden, dat dit middel uitnemend nuttig in Scrofuleuse ziekten was. Een Jongeling had reeds tien jaren elendig aan klieragtige ongemakken geleden; hierdoor waren 'er verzweringen op verschillende plaatzen des lichaams ontstaan, waarvan een aan het regter been reeds zulke verwoestingen had aangerigt, dat men tot de afzetting besloot. Een Schoenmakers vrouw raadde, om een lepel vol van het uitgeperste sap der Digitalis in een half pint warm bier in te geven, en de uitgeperste bladen op het been zelf te leggen. Gedurende vier uren ontstond 'er, na dit gebruik, een hevige braking, waarop een sterke afgang volgde, die den gehelen dag duurde. De afgang ophoudende, raakte de Lyder zodanig aan het kwylen, dat de gehele mond daardoor | |
[pagina 14]
| |
ontveld wierd. Men vernieuwde daaglyks het uiterlyk opgelegde kruid, waarna, reeds den eersten dag, de hevige pyn bedaarde; de etteragtige uitvolejing nam langzamerhand af, verbeterde daaglyks, en hield eindelyk geheel op. De gezondheid des Lyders verbeterde te gelyker tyd ogenschynlyk. Na verloop van veertien dagen, gaf men weder dezelfde gift, welke eveneens werkte. Binnen een maand tyds wierd de Zieke volkomen hersteld, en bleef bestendig een goede gezondheid genieten. Een jonge Vrouw kreeg een gezwel aan het oog, het welk haar van het gezigt beroofde, de bovenlip was viermaal zo dik als natuurlyk, en zy kreeg knobbelagtige gezwellen aan de vingeren, en pynen der ledematen. Nadat zy vrugtloos gebrande spons, menigvuldige mercuriaalmiddelen, pissebedden, kalkwater en afkooksels der bloedzuiverende houten, langen tyd gebruikt had, gaf haar dezelfde Schoenmakersvrouw een lepel sap van de Digitalis, waardoor haar ongemak veel verminderde, maar de al te hevige werking van dit middel maakte, dat zy tot een twede gift niet besluiten konde. Een Man, die, nadat hy gedurende drie jaar veel pyn aan de geleding des elleboogs had uitgestaan, door een opzetting van deze geleding met een kliergezwel, 't welk een zwartgele kleur had, wierd aangetast, gebruikte slegts vier giften van dit sap binnen een maand tyds, en genas hierdoor volkomen, behalven dat alleen de geleding iets dikker dan natuurlyk blees. De Schoenmakers vrouw hadt dit middel zodanig in gebruik gebragt, dat de Schoolmatressen het den kinderen gaven, zodra zy maar eenig teken der Scrofulziekte ontwaar wierden, tot dat eindelyk een kind onder de werking stierf, en het middel zyn agting verloor. De Heer baylies deelde deze waarnemingen aan de Artzen van het Ziekenhuis te Worchester, waarin toen vele Klierzieken waren, mede. Deze Geneesheren meenden, dat zy de hevige werkingen van dit middel zouden voorkomen, wanneer zy, by een ligt afkookzel dezer Plant, Wynsteenroom voegden, wanneer het geen braking of purgering, maar alleen een ligte walging, te weeg bragt. Dan in deze vorm deed het Geneesmiddel de verlangde werking niet, en om deze rede gebruikten zy dit middel alleen uitwendig, en ondervonden daarvan zeer veel dienst. Ik heb deze Proeven hier zo breedvoerig opgegeven, | |
[pagina 15]
| |
om dat ik niet heb kunnen merken, dat men ergens deze Proeven met het sap der Digitalis, in de hardnekkige en dikwyls ongeneeslyke en doodlyke Scrofulziekte, verder door nadere Proefnemingen onderzogt hebbeGa naar voetnoot(*). Alleen zegt thilenius, dat hy met veel nut een Zalf, met versch uitgeperst sap der Digitalis gemaakt, gebruikt heeftGa naar voetnoot(†). | |
Proeven met de Digitalis in Waterzugt.In 't jaar 1780 heeft de Heer darwinGa naar voetnoot(‡) ons het eerste verslag gegeven, van eenige Proeven met deze Plant in de Waterzugt. Hy gebruikte de Digitalis op de volgende wyze; vier oncen der versche bladen wierden met twee pinten water tot een pint afgekookt, en daarna met twee oncen wyngeest nog afgetrokken. Van het doorgezygde vogt, gaf hy den Zieken alle twee uren drie eetlepels; gemeenlyk veroorzaakte dit hevige braking, en daarna een ruime pislozing. Somtyds gaf hy van een afkookzel van een once der bladen, in een pint water afgekookt, alle uren een lepel, tot dat 'er eenige uitwerking volgde; sommige Lyders bragt dit braking, anderen alleen een sterke walging, te weeg, welke door een sterken afgang van urine gevolgd wierdt. Twee Lyders, die een Waterzugt van het cellenweefzel der Longen hadden, wierden hierdoor genezen. By dezen was een grote aamborstigheid, de pols was zeer ongeregeld, by het nederleggen of opstaan hadden zy een hevige benauwdheid, die, na dat zy een paar minuten gezeten of gelegen hadden, ophield, zodat zy dan op beide zyden gemaklyk liggen konden; het water was natuurlyk, en wierd in een genoegzame hoeveelheid geloosd. - In twee gevallen van Waterzugt van het harte- | |
[pagina 16]
| |
zakje, volbragt dit afkookzel een gelukkige genezing. Deze Zieken konden zo wel op de eene als de andere zyde, zonder benauwdheid, liggen. - In een eigentlyke Borstwaterzugt, waarmede (na des Schryvers gevoelen) altyd een zekere pyn gepaard is, in den arm der aangedane zyde, op die plaats, daar zig de tweehoofdige armspier inplant, veroorzaakte het afkookzel sterke en verligtende afgangen; dan tevens wierd de Lyder daardoor zodanig verzwakt, dat hy aan een algemene Waterzugt, met slaapzugtige toevallen, stierf. By twee Lyders, die een Buikwaterzugt hadden, wierd de Digitalis vrugtloos tot zulk een hoeveelheid gegeven, dat zy braking en purgering veroorzaakte; doch de pislozing wierd 'er niet door bevorderd. Egter hadt dit middel een gelukkiger gevolg by een anderen Lyder, die zich, door het misbruik van sterken drank, een Buikwaterzugt hadt op den hals gehaald; by dezen werkte het, na hevige brakingen en ontlastingen, zodanig op de pislozing, dat, binnen twaalf uuren, door dezen weg, al het Buikwater geloosd wierd. Daar de Lyder van zyne verfoeilyke gewoonte van drinken niet wilde afstappen, kwam de Waterzugt telkens weder, dan hy herstelde ook tienmaal binnen den tyd van drie jaren, door een sterke, door dit middel bewerkte, pislozing. Wy vinden een verslag van verdere Proeven met de Digitalis, in de Waterzugt genomen, in een Tydschrift, door Dr. simmons uitgegevenGa naar voetnoot(*). Dr. kar, van Hundington, had dit middel dikwyls te Edinburg zien gebruiken, maar de uitkomst had aan de verwagting niet beantwoord, zo dat hy nimmer gezien had, dat hier mede een volkomene genezing was te weeg gebragt. Het vermeerderde wel de pislozing, en verminderde de uitstorting der vogten, dan het veroorzaakte den Lyderen zulke onaangename toevallen, dat zy het middel weigerden verder te gebruiken. Te Edinburg gaf men een aftrekzel van twee drachmen dezer bladen met een pond water, waarvan men den Zieken, viermaal daags, van een half tot twee oncen toediende. Dr. simmons beproefde, in het Westmunsters Hospitaal, eerst het afkookzel der droge bladen. Dit voldeed niet aan het oogmerk, en daar hy vernam, dat een | |
[pagina 17]
| |
zeer beroemd Geleerde, door een afkookzel der versche bladen te gebruiken, in een Borstwaterzugt zeer verligt wierd, dagt hy, dat, daar hy op dien tyd geen versche bladen konde bekomen, mogelyk de gedroogde Plant in groter giften behoorde te worden toegediend. Hy gaf hierom aan een Lyder, die een Borstwaterzugt had, die weinig pis loosde, en niet agter over konde liggen, een afkookzel van drie oncen Digitalis met anderhalf pint water tot een pint verkookt, en liet hiervan vier eetlepels daags gebruiken. Dien zelfden middag waterde hy reeds anderhalf pint, des middags nam hy wederom twee eetlepels, en des anderendaags 's morgens bedroeg het water, met de anderhalf pint, reeds vier kannen. De volgende twee dagen loosde hy anderhalf pint, den vierden dag veroorzaakte het een ligte braking, en op den vyfden dag loosde hy vier en een halve kan water; de zugt der handen en voeten was nu zeer verminderd, dan, daar de oorzaak der Ziekte ongeneeslyk was, bleven de overige tòevallen voortduren. Dr. simmons merkt hier op, dat de pisdryvende kragt niet van de walging afhangt, dat dit middel geen doorloop veroorzaakte, en dat, na zyn gedagte, de Plant hare vergiftige eigenschap grotendeels door het drogen verloor. Dr. withering, van Birmingham, gaf in het zelfde jaar een wydlopig stuk over de Digitalis te Londen uitGa naar voetnoot(*). De Plant wierd door hem even voor het bloeijen verzameld, werpende de stengels en het rif der bladen weg; hy droogt ze daarna, en geeft. hiervan aan volwassenen van een tot drie greinen, of hy laat een drachme met een half pint kokend water trekken, en doet 'er een once van een geestryk gedestilleerd water by. De gemiddelde gift voor een volwassenen is hiervan een once. Wanneer de Digitalis in sterke giften schielyk op malkander gegeven word, veroorzaakt zy walging, braken, purgeren, duizeling, en verwarring des gezigts, en de Zieken zien alle voorwerpen geel of groen. De afscheiding der pis word vermeerderd, zomtyds zodanig, dat zy schielyk en onwillig afloopt. De pols word zo traag, dat zy | |
[pagina 18]
| |
zomtyds maar 35 maal in een minuut slaat. 'Er volgt een koud zweet, stuipen, flauwte, en eindelyk de dood zelve. Deze toevallen volgen in een minderen trap, na mate men de gift kleiner maakt. De onaangename walging komt niet altyd aanstonds na het eerste gebruik der Digitalis, maar zomtyds voor, zomtyds na, en by wylen te gelyk met een sterkeren pisvloed, die de walging wel eens doet ophouden. Deze walging word egter dagelyks minder. In kleine giften werkt het zonder veel bezwaarlykheid, en de eetlust word daar door vermeerderd. Men moet met dit middel ophouden, zo dra het op de maag, pols of ingewanden, werkt, en dan zal men daar door verligting krygen; dog niet wanneer het purgeert. De Zieke moet van zynen meest geliefden drank drinken, zo veel hy wil. De Digitalis doet zelden nut by menschen, die sterke en gespanne vaten, een brandende huid, een rood aangezigt, en een ingetrokke pols, hebben; ook doet ze geen nut in een Zakwaterzugt van den buik, en wanneer in een Hydrops anasarca de zwelling hard en vast is. Men kan dit middel met voordeel gebruiken, wanneer de pols zwak en intermitterende, de kleur van het aangezigt bleek, dog de lippen levendig, de huid koud, de zwelling des buiks week, en de golving voelbaar is, en wanneer men in de anasarca een indruk in de gezwollene delen kan maken. In die gevallen, waarin de Digitalis geen nut doet, moet man het lichaam daartoe door andere middelen voorbereiden, en, na de omstandigheden, aderlatingen, middenzouten, wynsteenroom of purgeermiddelen laten vooraf gaan. Na de aderlating vermindert niets zo zeer de spanning der spiervezelen als de Scilla (Zeeuyen), welke een der beste voorbereidingsmiddelen der Digitalis is. Ofschoon dit middel de bewegingskragt des lichaams vermindert, heeft hy niet gezien, dat de verlamming, of de toevallen welke door graveel of steen veroorzaakt worden, hier door verergerd wierden. In een Engelsch TydschriftGa naar voetnoot(*) vinden wy een zeer aanmerklyk en zeldzaam geval van genezing eener waterzugtige Vrouw, van Dr. willan medegedeeld: deze Vrouw had, na een zware verkouwdheid, een Hydrops anasarca en ascites bekomen; twee dagen na het ophou- | |
[pagina 19]
| |
den harer maandelyksche zuivering, loosde zy, door het gebruik van twee grein Digitalis, tweemaal daags gedurende veertien dagen, plotsling over de drie pinten water uit de schede, behalven nog het geen in 't bed gelopen was; deze lozing duurde nog twee dagen, waarna al het water ontlast was. Na verloop van tien dagen, had zich wederom veel water opgehoopt, 't welk wederom na de Stonden op dezelve wyze wierd weggevoerd. Zy gevoelde zich toen zeer zwak, en wierd door de Koortsbast genezen. Hy verhaalt nog een geval van een Lyderes, by welke, na vyf maanden waterzugtig te zyn geweest, zich tekenen van Borstwater opdeden; zy loosde, door twee grein Digitalis tweemaal daags te gebruiken, in den tyd van twee dagen, vier maten (gallons) water, en hierna verdwenen de toevallen. Dikwyls vertoonden zich dezelfde toevallen weder, maar wierden ook door een grein Digitalis twee of driemaal daags te nemen, schielyk verdreven. De Heer kite verhaalt een geval van een hardnekkige buiksverstopping van waterzugt gevolgd, waarin geen middel, nog ook de Digitalis, eenige goede uitwerking deedGa naar voetnoot(*). Dr. donald monro, beroemd Geneesheer te Londen, geeft geen voordelig getuigenis van de werking dezer PlantGa naar voetnoot(†). Een Apotheker te Londen had een waterzugtigen Zieken maar drie grein poeijer van de gedroogde Plant gegeven, en niet te min had dezelve een ontsteking van den hals der blaas gegeven, zonder de hoeveelheid der pis te vermeerderen. Dr. ash had egter een afkookzel van anderhalf drachmen der bladen tot agt oncen, alle vier uren twee lepels, zonder nadeel, toegediend. Dr. monro ondervondt by zyne Zieken daar van niet de minste werking, maar hy had opgemerkt, dat het in de handen van andere Artzen hevige werkingen, en gevaarlyke toevallen, verwekte. Niet te min bespeurde hy daarvan verligting, en het voerde veel water af. Twee Lyders stortten wederom in, en stierven. Een derde Zieke, een sterk jongman, raadpleegde Dr. monro eeni- | |
[pagina 20]
| |
ge maanden daarna wegens een andere Ziekte, waarna hy zich op het land begaf, en hy niet meer van hem vernam.
(Het Vervolg by de eerste gelegenheid.) |
|