Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1793

Wysgeerige Staat- en Historiekundige Brieven, tusschen een gevoelig Nederlander, en het beminnelykste Batavische Meisjen, door den Schryver van het Dichtstukjen de Egaliteit. Te Amsteldam, by J.L. van Laar Mahuët, 1793. In gr. 8vo. 28 bl.

Gelukkig mogen wy 's Schryvers klagte, in de korte Aanspraak aan zyne Landgenooten, ‘dat de begeerte tot het leezen van Werken van Smaak, in ons lieve Vaderland, byna geheel verstorven is,’ uit ondervinding, tegenspreeken. Niet onkundig van de rigting, welke de Leeslust onzer Landzaaten neemt, weeten wy, dat Werken van Smaak, op eigen grond geteeld, of vertaald hier gekweekt, veelal een gunstig onthaal ontmoeten, en behaagen aan dien kring van Leezeren, die zich zints lange verheven hebben boven de Prulschriften, van eene nadeelige strekking, welke, naar des Voorredenaars oordeel, thans de Leesgraagte bezig houden en voeden.

Wat de drie Brieven betreft, die de aanvang eener verdere Briefwisseling tusschen leonard en sophia behelzen; deeze Brieven beantwoorden in zo verre aan den Tytel, dat 'er Wysbegeerte, Staat- en Geschiedkunde, inkome - en zou de Tytel geen onwaarheid melden, als 'er Sentimenteele was bygevoegd; trouwens, de woorden gevoelig en beminnelykst kunnen daar van ter aanduidinge verstrekken: en bewyst de tweede Brief, gelyk wy in 't slot leezen, ‘dat een gevoelig (sentimenteel,) hart niet altyd zucht als het lydt - dat 'er ook eene gevoelige Raazerny plaats heeft.’ In zulk een Raazerny is zeker het Dichtstukje gemaakt, de Mensch geheeten, 't welk

[p. 558]

grootendeels den tweeden Brief beslaat, en op deezen spil draait:

'k Ben mensch, ik ken den mensch, en houd het voor bewezen,
Dat hy geen gunst gewrocht van zynen God kan weezen;
'k Zie dat hy minder is, en meer onreedlyks heeft,
Dan eenig wezen, dat in 't Ryk der schepping leeft.

Met hoe akelige kleuren hy den Mensch afschildert, durft hy het beminnelykste aller Meisjens nog verzoeken, ‘om, kan zy, hem nog zwarter verwen te zenden, op dat zyn schildery te volkomener worde.’ - Beter drukt hy zich in het Vers uit als hy omtrent het einde verklaart:

- - maar 'k leg myn ruwe veder
Uit meêly met uw hart, sophia! willig neder.

Te recht merkt sophia, in haar antwoord op de twee Brieven, aan - ‘in de eerste van uwe twee jongstledene Brieven spreekt gy op den toon der Engelen; want een Mensch overgegeven aan de wyze bestuuringen van een altyd goeddoende Voorzienigheid, komt den Engelen naastby; maar in uwe laatsten zyt gy een Menschenhaater.’ - Wy zyn, met sophia, onkundig wat leonard is overgekomen 't geen zulk een verandering te wege bragt; volgende Brieven zullen het misschien uitwyzen, waarom hy, ‘die zo vertroostend schryst over den staat van het lieve Vaderland! zo grievend een schets van den Mensch maalt!’ - Het voegt haar, met versmaading het voorstel te verwerpen, om hem nog zwarter verwen aan de hand te doen. ‘Neen,’ schryft zy, ‘dan beminde ik u niet; dan drukte ik de pyl die uw hart getroffen heeft, nog dieper in; dan deed ik dezelve door myne verzellende klagten trillen om u nieuwe pynen te veroorzaaken.’

Wy stemmen in met sophia's slotwensch, schoon voor ons in een te hoogen Sentimenteelen toon, dus uitgeboezemd: ‘ô! Mogt gy in dat stille genoegen des harten wederkeeren; dat genoegen 't welk als een dartel lentewindjen in de zeilen van het levenshulkjen blaast, de kiel met een voordenwind naar de haven doet dobberen, terwyl de Schepelingen huppelen en lagchen, en de Stuurman nu een kuschjen drukt op den gerusten boezem van zyne Vriendin, en dan, vol verrukking een dankbaar lied aanheft, of alle de zynen in luisterende aandagt opgetogen houdt, door het ontvouwen van de wonderen der Natuur.’

Of het aantal der Werkjes van Goeden Smaak, door de voortzetting deezer Briefwisseling, zal vermeerderd worden, twyfelen wy grootlyks. Schoon des Schryvers oogmerk goed moge weezen, ‘en hy het Menschdom geheel zwart afbeeldt om daar door oorzaak te geeven om het weder te kunnen vry-

[p. 559]

pleiten, achting voor de goeden, en afschrik voor de boozen inteboezemen,’ dunkt ons die handel niet ongelyk aan het bedryf van eenen, die een schoon schilderstuk met allerlei vuil bekladt, om, dit 'er vervolgens weder afwerkende, te toonen hoe het schoone kan verdonkerd en verborgen worden.