Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1793

[p. 523]

Discours & Priére, prononcés dans l'Eglise Wallone d'Amsterdam, le 27 Mars 1793, par M. boullier, Pasteur de cette Eglise, à Londres 1793. 33 pagg.
Redenvoering en Gebed, uitgesproken in de Waalsche Kerk, te Amsteldam, den 27 Maart 1793, door de Heer boullier, Leeraar derzelver Gemeente. Uit het Fransch vertaald. Te Amsteldam by Ph. van Leeuwen, 1793. 37 bladz.
Dankzegging aan God voor Neêrlands redding, of Redevoering en Gebed uitgesprooken in de Fransche Kerk te Amsteldam, op Woensdag den 27 Maart 1793, door den Heer j.r. boullier, Leeraar by dezelve Gemeente. Uit het Fransch vertaalt. Gedrukt voor rekening van den Vertaaler, en alomme te bekomen, 24 bladz.
Redevoering en Gebed, uitgesproken in de Fransche Kerk te Amsteldam, den 27 Maart 1793, door boullier, Leeraar dier Gemeente: vertaald door h. frieseman. Te Amsterdam by P.E. Briët, 1793. 32 bladz.

Voor de oorsprongelyke uitgave van deze Redevoering, en voor de twee eerstgenoemde Vertaalingen, staat een Voorbericht van den Uitgever, waarin ons gemeld wordt, dat, zy te Amsteldam met een algemeen genoegen en bewondering gehoord zynde, alle Toehoorders den Redenaar tot de openbaare uitgave gepoogd hadden over te haalen; doch dat zyne zedigheid dit aanhoudend geweigerd had. ‘Eindelyk, echter, was één van de Fransche vrienden van den Heer boullier, bekend door zyne zuivere Koningsgezindheid, een Slagtoffer en Martelaar der Omwenteling, in zyne aanzoeken gelukkiger geslaagd; hy verzocht dringend om de Leerreden, verkreeg ze eindelyk, en gaf ze toen uit, zonder te vreezen, dat hy hier door de kieschheid van den Leeraar boullier beledigen zou.’ In de daad, indien het voorgaande waar is, indien de Heer boullier werkelyk zyne toestemming tot de uitgave gegeven heeft (en,

[p. 524]

voor zo verre wy weten, heeft hy dit nimmer tegengesproken) dan zou deze vrees ook zeer onnodig geweest zyn; maar dan zien wy tevens ook geene reden, waarom het stukje liever door eenen vreemden, dan door den Maaker zelven, zy uitgegeven, en waarom men op den titel, het zy dan valschelyk of naar waarheid, London, als de plaats, waar het gedrukt zou zyn, aangegeven vinde. Doch, deze geheimzinnige handelwys voor rekekening van den Uitgever laatende, zullen wy het stukje zelve beschouwen.

De tekst, die aan het hoofd van hetzelve staat, is Ps. LXVIII: 2-5. De Redenaar begint met eene korte opgave van de omstandigheden, in welken het lied, waar uit hy zynen tekst ontleende, was opgesteld: hy vondt de omstandigheden zo gelyk aan die, waar in Nederland onlangs verkeerde, dat hy zich verbeeldde, dat ieder toehoorder terstond de toepaslykheid van zyn tekst ‘op de wenschen van alle braave Inwooners van den Staat, en de onlangs voorgevallene gebeurtenissen’ voelen zou. Hy schetst den toestand van ons Land kort voor, en by, den jongsten inval der Fransche troupen in hetzelve; besluit uit die schets, dat wy nimmer aan grooter gevaaren blootgesteld waren, dan toen; vermeldt vervolgens de afwending dier gevaaren, en poogt aan te toonen, dat dezelve aan de byzondere tusschenkomst eener weldaadige Voorzienigheid toe te schryven zy, ‘dewyl zoo menigvuldige, zoo duidelyke, zoo aanhoudende, voordeelen op den vyand den kundigsten waarnemeren tot verwondering en verbaazing strekken, en zelfs de bekwaamste Legerhoofden, die 'er de werktuigen van geweest zyn, de eersten zyn, die daar in eene werking der Voorzienigheid erkennen;’ hy leidt uit die gelukkige afwending de vrolykste uitzichten op verderen zegen af; hy tracht die uitzichten ruimer en zekerder te maaken, door een zwart tafereel op te hangen van den zedelyken toestand van het volk, dat den inval gedaan heeft, het welk hy afmaalt, als een volk, dat alle godlyke en menschlyke wetten met voeten treedt, en het welk hy dus als vyanden Gods, en voorwerpen van zynen toorn, beschouwt; en eindelyk sluit hy met opwekkingen tot blydschap en dankbaarheid, en tot een eerbiedig gebed. De dankzeggingen en gebeden zelven, by deze gelegenheid gedaan, zyn achter de Redevoering gedrukt, en men kan derzelver inhoud uit de schets der Redevoering gemakkelyk gissen.

[p. 525]

'Er heerscht in dit gantsche stukje zeer veel waare welsprekendheid, en een ieder, die weet, hoe veel roems de Heer boullier, niet alleen door zynen styl, maar ook door de uitvoering zyner Leerredenen, billyk verworven heeft, zal gaarne geloven, dat de Toehoorders bepaaldelyk van dit stuk, waar de geestdrift van den Redenaar zo krachtig medewerkte, om zyne talenten te doen uitschitteren, hem met bewondering hebben aangestaard en aangehoord, en dat zy in het byzonder, die over de behandelde zaaken met hem dezelfde gedachten koesterden, met de grootste voldoening den tempel verlaaten hebben. Anderen intusschen, die in zekere stukken van zyne denkwyze verschillen, zullen, terwyl zy aan zyne begaafdheden de verdiende hulde deden, toch, by zommige onderstellingen of uitspraken, wel het één en ander aan te merken gehad hebben; en mogelyk zyn 'er wel Toehoorders geweest, die zich nu en dan erinnerden aan de volgende byzonderheid uit het Levens - verhaal van onzen Zaligmaaker, door lucas vermeld, Hoofdst. XIII:1-5 (eene byzonderheid, die by het hooren of lezen van dergelyke stukken dikwyls te binnen schiet, en die in de beoordeeling van het zedelyk gedrag en de lotgevallen van geheele volken zo wel, als van byzondere personen, van veel nut kan zyn): ‘Ende daer waren te dier selver tyt eenige tegenwoordig, die hem boodschapten van de Galileërs, welker bloet Pilatus met hare offerhanden gemengt hadde. Ende Jesus antwoordde, ende seyde tot haer, Meynt gy dat deze Galileërs sondaers zyn geweest boven alle de Galileërs, om dat sy sulks geleden hebben? Ik segge u, Neense: maer indien gy u niet en bekeert, soo sult gy alle desgelyks vergaen. Oste die achtiene, op welke de toren in Siloam viel, ende dooddese: meynt gy dat dese schuldenaers zyn geweest, boven alle menschen die in Jerusalem woonen? Ik segge u, Neense: maer indien gy u niet en bekeert, soo sult gy alle insgelyks vergaen.’

Het is een zeldzaam verschynzel, in ons kleine Land, dat men van één stuk drie onderscheidene Vertaalingen in het licht ziet komen. Geene ondertusschen van deze drie Overzettingen beantwoordt volkomen aan de schoone voordragt der oorsprongelyke Leerreden. No. 1. blyft 'er echter het getrouwst by, terwyl No. 3. 'er het verst afwykt; en alle drie de Vertaalingen komen daar in

[p. 526]

overeen, dat 'er verscheidene spelfouten in begaan zyn. De Heer frieseman verzoekt zyne Landgenooten, ‘Hem niet kwalyk te nemen, dat Hy de aangehaalde Schriftuurplaatzen niet letterlyk, volgens onze gewoonelyke Hollandsche Overzettinge, heeft gevolgd, en Hem niet te plaatzen onder die Leerlingen, qui jurant in verba Magistri; zonder echter zyne rechtzinnigheid in het minste te verdenken.’ Nu! die verdenkingen zuilen uit zyne Vertaalingen niet ligt opgevat worden: maar over de onnaauwkeurigheid van zommige van dezelven zou hem ongetwyfeld door des kundigen menige aanmerking kunnen worden gemaakt. Voor de Vertaaling van frieseman staat een elendig Lofvers, of liever Rympje, op den den Heer boullier, waar van het derde couplet, zo wel als de daar toe behorende aanmerking, eene zeer onvriendelyke berisping behelst van die Leeraars, die de twee vorige Bedestonden in de Fransche Gemeente hadden waargenomen. Achter dezelve is zeker Schimpdicht gedrukt, dat, op den 27sten January, in Amsteldam in de voornaamste Kerken uitgestrooid werdt: de Heer boullier hadt uit hetzelve, in eene aantekening, eenige trekken opgegeven, maar frieseman geeft het in zyn geheel. Was het niet beter geweest, van zulk een stukje in het geheel geene notitie te nemen?