Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1793

[p. 515]

Crimineel Proces, tegen w.l. van warmelo, Predikant te Wyhe in Overyssel, over het uittrekken ter verdediging der Stad Hattem, in den Jaare 1786, enz. Te Amsterdam by A. Borchers en Zoon, 1792. 280 bl. in gr. 8vo.

't Is de Eerw. warmelo zelve niet, die dit Crimineel Proces in 't licht doet verschynen; de Uitgeevers verzamelden, buiten zyne kennis, deeze Processtukken, en moesten zich met de voornaame Schriftuuren vergenoegen, en de kleine handelingen agterlaaten, die alleen dienden om de Proceduure den gewoonen loop te doen hebben. Waar uit zy oordeelen, den Leezer de twee volgende omstandigheden te moeten mededeelen:

‘De eerste is, dat de Eisch en Aanspraak van den Fiscaal, by het indienen derzelve, eigenlyk alleen konde toepasselyk gehouden worden op ongeoorlofde uitdrukkingen, op den Predikstoel zullende zyn gebezlgd: dewyl deszelfs aanstelling zich daar toe alleen bepaalde; doch dat de Gedaagde in den loop der Procedure onderricht, dat dezelve Advocaat door Ridderschap en Steden, als Staaten der Provincie, intusschen was gevolmagtigd, om mede over het uittrekken na Hattem tegen hem crimineel te procedeeren, daar door in 't vermoeden geraakte, of de Fiscaal ook met inzigten, om beide Actien in één libél naderhand te kunnen behandeld houden, dit voorval reeds zo wydloopig in zynen Eisch hadt ingevlogten: waarom de Gedaagde aan den Fiscaal de Cumulatie voorstelde, welke door denzelven werd aangenomen, met overgave van eenige nieuwe bewysstukken.

De tweede omstandigheid is deeze. Naar het Landregt van Overyssel moest deeze zaak beslist worden door twee Advocaaten, binnen deeze Provincie woonagtig, aan welken het Gerichte, of wel de Heer Landdrost, goedvondt, dezelve ten dien einde te zenden. - De Gedaagde dus begrypende, dat de Procedure hier niet in handen van onzydige Advocaaten zoude kunnen komen, verzogt aan de Heeren Staaten, dat om deeze rede de Procedure mogt verzonden worden aan een onpartydig Hof van Justitie, of Regtsgeleerde Faculteit, buiten het Hof van Gelderland; het geen werd toegestaan; en hier door is de Sententie door het Hof van Croningen geweezen.’

Welke Sententie, den 22 Maart 1792, by den Hove Provinciaal van Stad en Lande, in deeze bewoordingen werd uitgebragt: Dat hetzelve de Suspensie van den Predikdienst, in voege by Staatsresolutie van den 29 October 1788, tegens den Gedaagden in Persoon w.l. van warmelo gedecreteerd, hem,

[p. 516]

wegens zyn gehouden gedrag in de laatstafgeloopen troubles, toekent voor Straffe; mits hy boven dien gehouden zy om inwendig vier weeken naa Pronunciatie deezes alhier in Judicio in te leveren een door hem vertekend Declaratoir, behelzende zyn berouw en leedweezen over deszelfs gehouden gedrag in de laatste troubles, betrekkelyk zyn onberaaden yver en ongemesureerde expressien; met verzoek van vergeeving deswegens, en met plegtige belofte, de tegenwoordige alleen wettige Constitutie van Regeering in Overyssel te zullen agnosceeren, en dezelve, als ook den Heer Erfstadhouder, te zullen respecteeren; met intimatie, dat, by aldien hy mogt naalaatig zyn, voorschreeven Declaratoir op den bestemden tyd in Judicio te exhibeeren, hy by en uit hoofde deezes zal worden gehouden van zyn Post als Predicant te zyn vervallen, met condemnatie, in alle gevalle, in de kosten der Processe, tegen hem aangewend, ontzeggende den Aanlegger ratione officii zynen verderen eisch en conclusie.

De Uitgeevers melden, in hun Voorberigt, ‘dat de Eerw. warmelo zich zelven afvroeg, waar toe hy bevoegd, en wat hy verpligt, was? en zyn tydlyk bestaan, dank zy den Braaven! behoefde hier by in geene aanmerking te komen. Overtuigd, dat hy steeds een driftig Voorstander van zyne Party was, konde hy zich in gemoede niet vry kennen, dat in voorige tyden van gisting zyn yver nimmer onberaaden, en zyne expressien altyd ongemesureerd waren geweest; en hy vondt dus, naa een bedaard overleg, vryheid genoeg, om de gevergde algemeene verklaaring daaromtrent te kunnen doen. Over het verdere van het Declaratoir, aangaande de Constitutie, behoefde hy niet te denken, als reeds in soortgelyke bewoordingen by den nieuwen Eed naa de Revolutie met andere Amptenaareu door hem gedaan. En hoe zeer nu de Gecondemneerde tevens de onaangenaamheden gevoelde, welke altyd met zodanige Declaratoiren vergezeld gaan, zo vondt hy, zynen pligt hier tegen stellende, daar in echter geene reden genoeg, om zich uit dien hoofde alleen te mogen onttrekken aan de wenschen zyner Gemeente, en zich zelven tot een ongeschikt en onnut Lid der Maatschappy te mogen maaken.’

De Processtukken zelve met de Ondervraagingen hebben al het verveelende van dit soort van Schriften. Wy hebben ze geleezen, in de verwagting dat onze aandagt zou verleevendigd worden, door byzonderheden over de bekende Gebeurtenis met de Stad Hattem aan te treffen, welke men elders te vergeefsch zou zoeken; doch wy hebben ze niet gevonden.