Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1793

Nagelaten Schriften van wylen den Heer Staatsraad von schaapskop, in 't licht gegeeven door den Vryheer van kniggf. Uit het Hoogduitsch. Te Arnhem en Gouda, by J.H. Möeleman en M. van Lopik en Comp. 1793. In gr. 8vo. 116 bl.

De Heer Staatsraad von schaapskop komt hier voor, als oorspronglyk uit een der oudste, aanzienelykste en wyduitgebreidste, Familien in Duitschland: van welken één tak derzelven zich in Denemarken nedergezet heeft, en aldaar uitneemend gelukkig geweest is. Moet men hem, uit zyne eigen opgestelde Levensbeschryving, gelooven, dan hebben veelen uit zyne familie dikwerf de gewigtigste Hof- en Staatsbedieningen, aan deeze en geene der kleinste Hoven in Duitschland, voornamenlyk in den Boven- en Nederrhynschen Kreitz, bekleed. En, even gelyk de Keizer, wanneer hy, by zyne Krooning, iemand tot Ridder slaan wil, eerst moet vraagen: is 'er geen dalberg hier? zo heeft men Provintiën, waarin niemand een eer-ambt kan verkrygen, die niet door geboorte, of door het huwelyk, aan de Familie van den Heer Staatsraad von schaapskop geparenteert is.

De Vader van den Levensbeschryver woonde, met zyn Huisgezin, (zo als de meesten zyner familie,) op zyn Buitenplaats Hammelsburg. In zyn jeugd was dezelve Cadet in Hollandschen dienst geweest; had zich, vierëntwintig jaaren oud geworden zynde, van dien moeilyken post ontslagen; en had daarna, voor 100 Ducaaten, een Kamerheers sleutel gekogt, waar door hy tot den rang van Generaal Major verheven wierd.

Zyn Zoon was eenigzins van een zwak gestel, wierd dus zeer zorgvuldig opgepast en bediend; zeer warm gehouden, en voor de opene lucht en ligchaamelyke beweegingen naauwkeurig bewaard: genietende, tot aan zyn veertiende jaar, de opvoeding van zyne Moeder, en van vier oude Tantes, welke, by gebrek van schoonheid, ongehuwd waren gebleven. Na het afleggen zyner Geloofsbelydenis, zogt zyn Vader een Informator voor hem; huurende, tot dat einde, een jongen Theologant, geboortig uit het Wurtembergsche, die een groot Vriend van den toekomstigen Staatsraad wierdt; doch die, door een beroep in zyn Vaderland, en een Huwelyk met de Camenier van Mevrouw von schaapskop, den Vader noodzaakte, om nu zyn Zoon, die veel van zyn Memorie verlooren hadt, naar het Kiooster te Bergen school te zenden: alwaar hy

[p. 513]

intusschen met verkouwdheid en hoesten bestendig geplaagd wierdt. Hier van daan trok hy, met een Lyfknecht, naar Rinteln, alwaar hy veele Collegiën bywoonde; en anderhalf jaar daarna naar Kiel, alwaar toen de meeste Professoren absent waren. Hy hield een Repeteur voor zich, die alles afschreef: welke gedenkstukken zyn oude bediende jacob, by het opstellen der Levensbeschryving, nog wist, waar dezelve lagen.

Op hetzelfde oogenblik dat hy lang genoeg gestudeerd had, stierven zyn' Vader en zyne Moeder. Een der Kielsche Professoren ried hem, om te gaan reizen. Hy voldeed aan deezen raad; krygende van dien Hoogleeraar zelfs brieven van voorschryving en recommandatie mede. Hy doorreisde eerst het Osnabrugsche en Westphaalsche; vervolgens over Breemen, waar de groote roland op de markt staat. Hy trok vervolgens geheel naar boven, ja! tot Straatsburg toe, waar zelfs de geringste fransch kan spreeken. Zyn meeste genoegen genoot hy te Manheim; zynde de schoonste Stad, die hy ooit gezien heeft, bestaande meest uit kleine fraaije huizen. Hier moest hy een brief afgeeven aan een Professor, die een Jesuit, doch anders een eerlyk man, was. Deeze raadde hem om in Paltsischen dienst te gaan; dat hy deed; doch die onrustige levensslaat schikte zich niet voor hem; hy wilde liever eene of andere civile of politique bediening hebben; doch daar hy het eens geleerde onmogelyk konde onthouden, en, in zommige landen, tot zulke bedieningen, een Examen vereischt wordt, zo schrikte hem dit geweldig af. By geluk gaf de Manheimsche Professor hem gelegenheid, om met zekeren Jood, aldaar, in kennis te komen. En deeze Jood bragt het, door zyne voorspraak, zo verre, dit hy met den aanzienelyken eerpost van Kamerraad, aan dat Hof, vereerd wierd. De Prosessor ondersteunde hem aanvanglyk in deeze bediening, en dit maakte, dat hy eindelyk, zonder eenige hulp, konde vaardig worden; en zelfs, drie jaaren agter elkanderen, den nieuwen druk van den Paltsischen Staats-Almanack, alleen, ter uitvoer bragt. Geduurende zyne Reize tekende hy al het merkwaardige in een Boek op, van welke de staalen ten opzichte van Breemen, Straatsburg en Manheim, hier boven opgegeeven, den Leezer het aanmerkelyke genoeg doen opmerken.

Geduurende het verblyf van den Kamerraad te Manheim, deedt zyn' Vriend, de Hoogleeraar, hem eene aartige jonge Dame ontmoeten, die een gebrek had, dat zy tot de RoomschCatholyke Kerk behoorde; doch welk gebrek de Hoogleeraar schielyk wist te overwinnen, zo dat de Heer von schaapskop spoedig in het Huwelyk trad; zynde de Keurvorstelyke Minister hem daar door zo genegen geworden, dat hy nu in Munchen eene deftige bediening verkreeg. Dan, zyne Gemalin, de

[p. 514]

lucht en het bier van Munchen niet kunnende verdraagen, noodzaakte hem dit weder naar Manheim te keeren, en aldaar andermaal eene bediening te aanvaarden.

Vóór hy echter zich andermaal naar deeze plaats begaf, vertrok hy, ter herstelling van de gezondheid zyner Gemalin, met haar naar het Wilhelmsbad; eene vermaarde Bronplaats by Hanau. Hier raakte hy in kennis met een jongen Officier, die, zo men wilde, een Neef van zyne Gemalin was, en beiden daar door alle tekenen van hoogachting en vriendschap betoonde. Deeze Officier bragt hem in de aêloude zeer vermaarde Quastorde, wier geheele inrichting vervolgens opzettelyk wordt beschreven. Eindelyk liet hy Manheim ten tweedenmaale vaaren; trok, wegens Familieomstandigheden, en hooger prorectie, naar Denemarken; hier verkreeg hy den tytel van Staatsraad; kogt een Landgoed in het Holsteinsche; en eindigde aldaar zyn leven aan de Waterzucht: laatende zyne Kinderen alle zeer wel verzorgd.

Deeze Levensschetse voorasgegaan zynde, volgt een omstandig bericht van de verbeterde inrichting der aêloude Quastorden. Dit bericht is in elf byzondere Afdeelingen gedeeld: toonende de 1ste Afd. het oogmerk deezer Orden. De 2de behelst een Uittrekzel uit de geschiedenissen van deeze Orden. De 3de betreft de uitbreiding en aanwas deezer Orden. De 4de de bewaaring der eensgezindheid en verband onder de Leden, en de macht over de Vyanden der Orden. De 5de raakt de geestige en zedelyke gestalte der Medeleden. De 6de beschryft den uiterlyken Staat, de Levenswyze, het Diëet, en de Gewoonte van een' rechten quast. De 7de de Spraak, Gewoonten, geschikte Levenswyze, Vermaakelykheden en Liefhebberyen. De 8ste toont de Moreele Grondregelen en Voorschriften aan, waar naar de Medeleden, in gewigtige Voorvallen, zich hebben te gedragen. De 9de gaat over de Weetenschappen en Kunsten der Broederen. De 10de behelst de Politique Grondregelen der Orden, en de 11de wyst de Kentekenen der Medeleden aan. - Over 't geheel is dit ironisch bericht te veel gerekt; de streeken van den Roskam zyn te lang, om op de plaatsen, daar het grootste kwaad eigenlyk zit, veel nut te doen. Ook wenschten wy wel, eenige plaatsen en persoonen uit den Bybel, in deeze nagelaaten Schristen van von schaapskop, niet aan te treffen.