Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1793

[p. 460]

Bedenkingen, voorgesteld aan het Fransche Volk, aangaande het Regtsgeding, tegen lodewyk den XVI aangevangen. Door den Heere necker. Vitam impendere vero. Vertaald door Mr. ***. Te Amsterdam by W. Brave, 1793. In gr. 8vo. 87 bladz.

De geweeze Staatsdienaar van lodewyk den XVI, die thans in afzondering zyne dagen slyt, en voor geen gering gedeelte besteedt, met zyne bekwaame pen te gebruiken in het schryven over Staatszaaken, de Fransche Omwenteling betreffende; een Man, ten eenigen tyde, by herhaaling, als 't ware, de Afgod der Fransche Natie, doch thans de Vloek der beide Partyen, die Frankryk verdeelen, treedt met zyne Bedenkingen te voorschyn, aangaande het Regtsgeding, aangevangen tegen een Vorst, met wien hy langen tyd omgegaan heeft, aan wien hy schryft, ‘noch door erkentenis, noch door hoop, verbonden te zyn; daar hy hem nooit de gelegenheid gegeeven, noch het vermaak gelaaten, heeft, om hem eenige weldaad te bewyzen, en voor altyd van de wereld afgezonderd is.’ - ‘Het voegt misschien,’ gelyk hy zich laat hooren, ‘aan een geweezen Staatsdienaar van deezen Koning, het voegt aan eenen getuigen van deszelfs Deugden, om zich het eerst in de ry van zyne verdeedigers te schaaren, en alle de aandoeningen van myne ziel, dit denkbeeld met vervoering omhelzende, hebben my den tyd niet gelaaten, om myne kragten af te meeten. Helaas! zal ik gehoor krygen, terwyl alle de toegangen voor de vrienden der onderdrukte onschuld geslooten zyn, en zal myne stem, myne zwakke stem, zich eenen weg kunnen baanen in het midden van het gedruisch der driften, in het midden der beroerten, welke eene duistere Staatkunde naar haaren wil verwekt en bestuurt. Ik zal het ten minsten onderstaan, en het is aan de bescherminge van alle edelmoedige en gevoelige zielen, dat ik deeze woorden, met eene beevende hand, en met alle aandoeningen van een bedrukt hart, kome toevertrouwen.’

Van zyne bedugtheid, dat zyn schryven geen gereeden ingang zou vinden, geeft hy blyk in deeze Verklaaring, aan 't begin der Bedenkingen geplaatst, den 30sten van

[p. 461]

October 1792 gedagtekend: ‘Onzeker, of ik in de tegenwoordige tydsomstandigheden deeze zwakke verdeediging van den ongelukkigsten der Vorsten, naar myne wenschen, gemaklyk in Frankryk zal kunnen verspreiden, bidde ik die geenen, welke hier toe zouden kunnen medewerken, om zich wel met myne inzigten te willen vereenigen: zy zullen geen gevaar loopen van zich bloot te stellen; want ik heb zorg gedraagen, om niemand te beledigen, en, schoon diep getroffen, geloof ik, in agt genomen te hebben die gemaatigdheid, welke de wensch, om wel te slaagen, my moest inboezemen. - Ik raake, voor het overige, noch middelyk, noch onmiddelyk, eenig staatkundig denkbeeld, en hoop, onder deeze voorwaarden, noch aan het Volk, noch aan deszelfs Vertegenwoordigers, te zullen mishaagen.’

Met de kragt van verwen, necker eigen, maalt hy het rampzalig lot des gevangen Konings, en de handelwyze omtrent hem gehouden, bovenal diens gedrag op den 20 Juny en den 10 Augustus; doorloopt de lyst der Beschuldigingen tegen hem ingebragt, en poogt de ongegrondheid of twyfelagtigheid van dezelve aan te wyzen; en stelt hy den Vorst, dien hy zeven jaaren lang gediend heeft, in het gunstigst daglicht. Breed weidt hy uit over de Onschendbaarheid van den persoon der Koningen; en de Onschendbaarheid des Franschen Monarchs, bedongen in de Acte der Staats-Constitutie door hem ondertekend; en dat deeze althans moest gelden omtrent lodewyk den XVI, dien hy voorts afbeeldt als, zonder die Onschendbaarheid, geregtigd op de erkentenis des Franschen Volks; ten welken einde hy ophaalt, wat deeze al voor het Volk gedaan heeft. Hier aan hegt hy een hartroerende schets van het tegenwoordig lot des Konings en diens Gezins; en herinnert, ten slot, de Franschen aan de Engelsche Natie, ten tyde dat carel de I op 't schavot sneefde. ‘Bewaart,’ zegt hy, omtrent het einde, ‘bewaart het overschot des Franschen naams, door u tot een Borstweering voor deezen ongelukkigen Vorst te stellen, en eindelyk dien bloedkreet te versmooren, waar van Hemel en Aarde met schrik schynen te weergalmen. Ach! laat uw Koning, daar hy op den oever van zyn leeven staat, daar hy tot dat toppunt des ramps geklommen is, waarin de inspraak der meedogenheid zich in 't hart der Wil-

[p. 462]

den zelf doet hooren, laat uw Weldoender in 't einde eenige Vrienden onder ulieden ontmoeten. - Ik zwyge van zynen rang, van zyne voorledene grootheid, ik zwyge van de Koninglyke waardigheid; ik laat aan den tyd over, om het geschil tusschen de onderscheidene staatkundige gevoelens te beslissen: maar my is geene vryheidsleere bekend, die niet voor eeuwig geschandvlekt zou worden door een wanbedryf, waar van het bloote denkbeeld ieder gevoelig mensch met afschrik doet te rugge deinzen!’

Wat men ook, over de bondigheid of onbondigheid den aangevoerde Bedenkingen van den Heer necker oordeele, en schoon 'er, onzes inziens, niet weinig Declamatie onder loope, zal elk, dezelve leezende, zich verzekerd houden van 's ouden Staatsdienaars persoonlyke verknogtheid aan den Koning, wiens zaak hy bepleit; eene verknogtheid, welke hem, in de hitte des yvers, niet zelden woorden en uitdrukkingen laat ontvallen, die wy niet wel kunnen overeenbrengen met die Behoedzaamheid, waar van hy in de boven aangetoogene korte Verklaaring spreekt.