Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1793

[p. 440]

De eenige mogelyke bedoeling van den Kristelyken Godsdienst, of het Kristendom van eenen zedelyken kant beschouwd, en het waare wezen daar van aangetoond, door Hendrik Volkersz,Leeraar der Luthersche Gemeente te Purmerende. Te Amsterdam, by G. Daalwyk, 1792. In gr. 8vo. Met de Voorrede, 80 bladz.

Van wegen de bekende Maatschappy, die ten Zinspreuke voert, Tot Nut van 't Algemeen, was, in den Jaare 1791, eene Vraag uitgeschreeven: Waarin bestaat het waare wezen van den Christlyken Godsdienst, van eenen zedelyken kant beschouwd? Naar het oordeel der Keurmeesteren schynt geene der ingekomene Verhandelingen, of Antwoorden, het doel der Opgeevers zo volkomen getroffen te hebben, dat men den Schryver den uitgeloofden Eerepenning waardig heeft gekeurd. Immers in een berigt dier Maatschappye, in den voorleeden Jaare in de Nieuwspapieren geplaatst, vinden wy zulks aangekondigd; een geval, 't welk niet moeilyk was te voorzien, uit aanmerking van het onbepaalde der Vraage, welke, naar gelange der onderscheidene denkwyzen, zeer onderscheiden kon opgevat, en diensvolgens beantwoord, worden; op eene zeer voldoende wyze voor den Schryver zelven, doch tegen de meening der Uitschryvers, of Beoordeelaars, voor zo veel deeze, aangaande het Vraagstuk, andere begrippen konden voeden.

De Eerw. volkersz, een der mislukte Dingers naar het uitgeloofde Eeregoud, geeft thans zyne Verhandeling afzonderlyk in het licht. Wat de uitvoering aanbelangt, wy ontmoeten in dezelve een zeer lofwaardig oogmerk, en verscheiden niet ongepaste aanmerkingen; terwyl over het geheel het Euangelisch plan wordt voortgezet: te weeten, een ernstige aandrang op de gemoederen der menschen, dat zy den naam van Discipelen van Christus zich vrugtloos toeëigenen, zo lang zy hunne belydenis louter doen bestaan in bespiegelende kundigheden, en niet daar nevens voegen eene gemoedelyke betragting der twee Euangelische Hoofdpligten, liefde tot God, en liefde tot den Naasten. Of de Vraag hier mede in waarheid beantwoord zy, zullen wy niet onderzoeken. Intusschen zyn wy van oordeel, dat aan de volgende aanhaa-

[p. 441]

ling, uit 's Mans Voorreden, veelen onzer Leezeren hun zegel zullen hangen: ‘Zo lang de Kristenen niet overtuigd zyn, dat eene gemoedelyke waarneeming van hun beroep - de bezorging van het huisgezin met alle getrouwheid en oprechtheid - het welbesteeden van den tyd - de oeffeningen ter ontwikkeling der verstandelyke vermoogens - de poogingen om steeds toe te neemen in nuttige kundigheden, en in de betrachting van onzen pligt - de oeffening van rechtvaardigheid en algemeene goedwilligheid - het maatigen van onze driften en hartstochten - het bewaaren der goede trouw, met al 't geen, het welk welvoeglyk en lofwaardig is, en de goedkeuring van een verlicht geweeten wegdraagt - met één woord: zo lang wy niet volkomen overtuigd zyn, dat liefde jegens den naasten, voortvloeijende uit dankbaare liefde jegens God, gepaard met een leevendig vertrouwen en onderwerping aan zyne weldaadige schikkingen, zelfs dan, wanneer wy ze niet verklaaren kunnen, het waare wezen van het Kristendom uitmaakt; zo lang zullen zy ook hunnen Godsdienst alleen doen bestaan in bloote bespiegelingen, of in het bywoonen van den openbaaren Eerdienst, en de deelneeming aan deszelfs gebruiken en plegtigheden. Oeffeningen, echter, die op zich zelve geene de minste waarde hebben, maar dezelve dan eerst verkrygen, wanneer zy waargenomen worden als gepaste hulpmiddelen ter uitbreiding der kennis van waarheid en deugd, en ter versterking der indrukzelen van godsvrucht, en ter vordering in werkdaadige vroomheid, die een eenpaarigen invloed heeft in den ganschen leevenswandel.’