Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1793

De Brief van Paullus aan Filémon, in Leerredenen, door Jacobus Rysdyk Takens,Predikant te Delfshaven. Te Rotterdam, by C. van den Dries, 1792. In gr. 8vo. 140 bladz.

Met regt, zo als wy het stuk, al lang, bebben ingezien, beschouwt de Eerw. takens den Brief van Paulus, of, (zo als zyn Eerw. ‘naar aanwyzing van zynen Leermeester, Professor de rhoer,’ verkiest dien naam te spelden) Paullus, aan Filémon, als een waardig overblyfzel der gewyde aloudheid. De redenen, welke, voor deeze hoogschatting, worden aangevoerd, komen ons voldoende voor. ‘Gelyk de gemeenzaame omgang en briefstyl, wanneer dezelve slechts gewoone onderwerpen in de t'zamenleeving betreffen, van het grootst belang zyn, om iemands karakter te leeren kennen en beöordeelen: zoo is ook dees Brief een onwaardeerbaar juweel, om ons met het karakter van den grooten en belangryken Paullus niet alleen nader bekend te maaken; maar om ons ook de waare grootheid en schoonheid van dat karakter, zoo als het door de genade van J.C. geheiligd was, te vertoo-

[p. 285]

nen, en ons op hetzelve ten uitersten te doen verlieven.’ De nutte leering en stigting, in het onderwerp, hoe gemeenzaam ook, in den trant, op welken Paulus hetzelve behandelt, opgeslooten, is eene verdere reden ter aanpryzinge van deezen Brief; gelyk eindelyk ook, het menigvuldige, 't welk deeze Brief inhoudt, ten betooge van de kragt des Euangeliums, tot bevorderinge van waare zaligheid. Voldoende redenen waren deeze, dat de Eerw. takens zich zelven de taak opleide, om deezen Brief, in eenige agtervolgende Leerredenen, (zy zyn vyf in getal) voor zyne Gemeente te verklaaren; wy voegen 'er nevens, de wyze van uitvoeringe in aanmerking genomen zynde, om dezelve door den druk gemeen te maaken. In het geheel beloop toont zyn Eerw. een man te zyn, die zyn onderwerp volkomen meester is. Zonder verveelende langwyligheid, ontvouwt hy den inhoud en de meening des Briefs; doet de opmerking zich bepaalen tot het karaktermaatige der persoonen en voorvallen, daar in vermeld; en leidt, telkens, uit het verhandelde, nutte gevolgen af, die, met zeer veel ernst en aandrang, op de verbetering van hart en zeden worden toegepast. Dit alles wordt omkleed met eenen styl, het onderwerp waardig, hoewel, naar het ons voorkomt, zomwylen, een weinig te naby aan het zwellende, of windrige, grenzende.

Tot eene proeve bepaalen wy ons thans by eenige trekken van het karakter van Paulus, door den Heer takens ontleend, uit de wyze, op welke Paulus het pleit voor Onesimus by Filemon voortzet en voldingt. Hy bewondert daarin de bescheidenheid, - het Christelyk hart, - en het wys beleid, des Apostels.

‘Wie is bescheidener (dus schryft zyn Eerw.) dan Paullus? Hoe beschaafd, hoe wellevend! Hy vindt nodig zich voor Onesimus borg te stellen; maar hy wil hierdoor Filémon niet beledigen. Van ter zyde brengt hy hem daarin onder het oog, dat hy niet volstrekt dacht, dat hy de betaaling van hem afëischen zoude. - En zyn besluit vs. 21. waar drukte zich ooit de waare wellevenheid verplichtender uit: “Ik maak staat op uwe gehoorzaamheid, weetende, dat gy zelfs doen zult boven het geen ik zegge.” Niets laags, niets kruipends, zal de vitzucht in deeze woorden ontdekken; terwyl tevens de vriend der welluidenheid ze zoo beschaafd moet heeten, als men immer van den best opgevoeden man hooren zou.

[p. 286]

Hoe klopt daar by het Christelyk hart! Beschaafdheid en menschkunde vinden nodig, slechts van ter zyde den trek van “gehoorzaamheid” in het voorstel in te mengen. Evenwel hy komt 'er in. De handhaaving van Jesus leer, en verplichte gehoorzaamheid aan dezelve, leggen mynen Paullus allernaauwst aan het hart. Toegeevenheid moet het gevoel van plicht niet ten eenemaal verdooven. - En dat “gy zyt u zelven aan my schuldig”....hoe geschikt, om groote gedachten van het Christendom, en van de voorrechten daar aan verknocht, in te storten, en levendig te houden! - Predikt voords de zaligmakende genade-leer rechtvaardigheid; Paullus stelt zich liever borg, dan dat hy dulden zou, dat de rechten dier gewyde deugd eenigermaate gekrenkt zouden worden. - En hoe kan Christelyke broederliefde zich tederder uitdrukken, dan in vs. 20. “Ai! broeder! laat ik vrucht van u trekken. Verkwik myne ingewanden!” Ja waarlyk Christelyke broederliefde, die in den Heere by herhaaling eindigt.

Aan wys beleid, eindelyk, mangelt het hier zoo min als elders. Verbeeldt u het hart van Filémon, zoo als Paullus hetzelve geschetst heeft; verbeeldt u een hart, by het welk liefde en mededogen, door genade geheiligd, eene geopende deur vinden,....en kan zulk een hart beter veröverd worden, dan door de menschkunde van eenen Paullus?...Moet het niet smelten, als wasch, voor dat vuur van liefde, van tedere liefde, met hetwelk hy op het zelve indringt?...Zal dat hart aan Paullus alles schuldig zyn, en zich toeknypen voor zoo veel bidden, voor zoo veel betuigen van vertrouwen?...Maar wist ooit iemand juist de ader van het hart beter te treffen, dan Paullus, de onvergelykelyke Paullus? - Ik besluit, en neem volgaarne over het geen een der nieuwste Uitleggeren, ten slotte van zyne Aanmerkingen over dit gedeelte van deezen Brief, schryft....Met één woord, deeze brief is een meesterstuk.’

Wy eindigen ons berigt, met de verklaaring, daar de Heer takens, met de overtuiging des verstands, eene voegzaame roering der hartstogten zamenvoegt, dat wy geenzins twyfelen, of deeze Leerredenen zullen, van veelen, met genoegen, en tot stigtinge, geleezen worden.