Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1793

Stichtend en vermaaklyk Handboekje voor Kinderen en Kindervrienden. Gevolgd naar het Hoogduitsch van den Heere salzman. Te Leyden by A. en J. Honkoop, 1792. In 8vo. 178 bl.

Als een tweede Deel, hoewel met een weinig veranderden tytel, kan dit Werkje beschouwd worden van den Stichtend vermakenden Leeraar van Kinderen en Kindervrienden, welke, nu omtrent vyf jaaren geleeden, door dezelfde Boekverkoopers wierdt afgegeeven. Ook hier ontmoeten wy een reeks van kleine Stukjes, meestal in de gedaante van Zamenspraaken, alle welke eene heilzaame strekking hebben, door het bestryden van ondeugden of vooroordeelen, en het vertoonen van deugd en gehoorzaamheid in een behaagelyk licht. Het uitvoerigste van allen is een klein Blyspel, getyteld: ‘Denk, dat het meest van u zelven afhangt, genoegen te hebben,’ 't welk vry wel is uitgevoerd, en zich met genoegen laat leezen. Dewyl wy dit en soortgelyke Werkjes, om hunne nuttigheid, gaarne in de handen van schrandere Kinderen, of wel van derzelver Opvoeders, zagen, zullen wy, om dien wensch meer kragt by te zetten, ons de moeite der afschryvinge eener Zamenspraake getroosten, de Jood getyteld, om te dienen tot eene proeve, op hoedanig eene wyze de schrandere salzman de schadelyke vooroordeelen te keer ging.

‘Leander liet een Jood op zyn kamer komen, om een paar gespen van hem te kopen, en, terwyl hy met dezen aan 't handelen was, sloop zyn zoontje Adolf, een loos platje, stil weg, liet zich van de keukenmeid een stuk Spek geven, en stak dit vervolgens zeer behendig in den zak van den Jood. Terstond liep hy vol vreugde na zyn broêr Pieter, en vertelde hem dien slechten pots, dien hy den armen Jood gespeeld had.

Aan de tafel zittende, bemerkte Leander terstond, dat 'er iets moest zyn voorgevallen, want Piet en Adolf zaten elkander gedurig aan te kyken en te lachen. Hoe zy ook hun best deden, om het lachen in te houden, dit wilde niet gelukken, - zo dra de eene maar eenigzins weder begon, kon ook de andere zich niet weerhouden.

Leander vroeg al eens, wat 'er gaande was? maar kreeg geen antwoord. Eindelyk gebood hy Pieter ernstiglyk, hem te zeggen, waar over zy lachten, en deze ver-

[p. 274]

haalde toen, wat Adolf gedaan had; waarop dit gesprek volgde:

Leander. Wat heeft u bewogen, Adolf! om dezen moed. wil te plegen?

Adolf. Ik wilde eens een grapje uitvoeren, Vader.

L. Dat verbiede ik mynen Kinderen niet, dat ze somwyl eens een grap hebben. - Maar de grap moet een ander niet beledigen.

A. Ik hebbe immers den Jood niet beledigd. Ik zou het geheel niet kwalyk nemen, al stak my ook iemand een pond Spek in den zak.

L. Dat gelove ik, want gy eet het gaarn. Maar hoe zou het zyn, als iemand u een stuk hondenvleesch in den zak stak?

A. Ai, foei! dat zou een elendige pots zyn.

L. En, als gy dan een boterham kocht, en die onwetend by het hondenvleesch stak, - hoe zou u dat smaken?

A. Daar kon ik geen brok van eeten.

L. En waarom niet?

A. Foei! hondenvleesch is toch geheel asschuwelyk.

L. Immers neen. De Inwoonders van Othaheita eeten niets liever dan hondenboutjes.

A. Foei! foei! - dat moeten varkens van menschen zyn?

L. En nogthans, als gy op dat eiland geboren waart, en van jongs af uwe Ouders en Vrienden honden had zien eeten, zou het hondenvleesch u dan nog wel zo afschuwelyk zyn?

A. Ik gelove, neen. Dan zou ik misschien al menig een hondengebraad mee helpen opeeten.

L. Maar, waar van daan komt het dan nu, dat gy zo walgt van hondenvleesch?

A. Wel Vader! gy walgt immers daar ook van, en Moeder en allen walgen daarvan. Ik hebbe nog nooit gezien, dat gy hondenvleesch hebt gegeeten. Ook heeft men my wel gezegd, dat het niet te eeten was.

L. Gelooft gy wel, dat de Jood by zynen Vader varkensvleesch heeft zien eeten?

A. Neen, dat kan ik bezwaarlyk geloven. De Joden eeten immers geen zwynenvle sch.

L. Heeft hy ook van zyne Ouders niet dikwyls gehoord, dat een varken een onrein dier is?

A. Waarschynlyk, ja.

L. Hoe moet de Jood dan wel te moede zyn, wanneer hy varkenvleesch ziet?

A. Dit zal hem ook wel walgen?

L. Eveneens als gy walgt, wanneer gy houdenvleesch ziet?

[p. 275]

A. Dat denke ik.

L. En evenwel hebt gy den armen Jood Spek in den zak gestoken, dat voor hem zo afschuwelyk is als het hondenvleesh voor u; en gy zoud het zeer euvel opnemen, wanneer u iemand hondenvleesch wilde schaffen. Hoe slegt betracht gy dan die goede les van Jesus: alles, wat gy wilt, dat u de menschen doen zullen, doet hen ook alzo!

A. Maar Vader! hy is maar een Jood!

L. Dat weet ik wel. Maar, waar onder rekent gy de Joden? onder de menschen, of onder de dieren?

A. Zekerlyk onder de menschen.

L. By gevolg moet gy ook alles omtrent hen betrachten, wat gy wilt dat anderen jegens u betrachten, en moet gy hen niets doen, 't geen gy niet van anderen zoud willen verdragen.

A. Maar, ik dacht, Vader! dat de Jood een Christen kon worden; dan zou hy ook Spek leren eeten, en behoefde zich niet meer te laten kwellen.

L. Nu ja, dat kon hy doen, zegt gy. Maar wilt gy wel een Jood worden?

A. Dat verhoede God! zulks zult gy ook niet van my vermoeden.

L. En waarom niet?

A. Dan moest ik immers den Here Christus verlochenen, die Gods Zoon is!

L. Van waar weet gy dat?

A. Dat staat immers zoo veele malen in het Nieuwe Testament.

L. Van wien hebt gy het Nieuwe Testament gekregen?

A. Van u, lieve Vader!

L. En waarom geloost gy dan dat Nieuwe Testament?

A. Om dat het van God is.

L. Wie heeft u dat gezegd?

A. Gy hebt my dat gezegd, en myn Leermeester nevens u heeft my dit ook bewezen.

L. Maar, als gy nu een Jood tot een Vader gehad had, zou die ook het Nieuwe Testament voor u gekocht hebben?

A. Dat denke ik niet.

L. Zou die u wel geleerd hebben, dat Christus de Zoon van God is?

A. Onmogelyk; want een Jood geloost dat niet.

L. Zoud gy dan ook wel geloosd hebben, dat Christus Gods Zoon is?

A. Wel neen, Vader! evenwel ik zou een Nieuw Testament voor my hebben konnen kopen, en het hebben konnen lezen.

L. Dat zoud gy hebben konnen doen. Dan, als uwe Ouders en Vrienden u allen te samen voor dat boek gewaar-

[p. 276]

schouwd hadden, zoud gy het dan wel gekocht hebben? Als dezen u van jongs of aan hadden voorgepraat, dat Christus een bedrieger geweest was, dat hy het offeren en de besnydenis, schoon door God ingesteld, had asgeschaft, zoud gy dan Christus nu wel voor Gods Zoon houden?

A. Dat is zeer onwaarschynlyk.

L. Zou het wel billyk zyn, als iemand u daarom bespottede?

A. Neen, lieve Vader! dat zou niet billyk zyn. Ach! ik zie nu wel, dat ik den Jood onheusch behandeld hebbe.

L. Dat is my lief. Maar wenschte gy wel, dat de Jood een Christen wierd?

A. Van ganscher harten! ja ik weet niet wat ik wel zou willen geven dat ik hem bekeren kon.

L. Dat zou moeilyk gaan. Een mensch, by wien de doling zo diep geworteld is, laat zich bezwaarlyk daar van afbrengen. Maar, als gy dan der Joden bekering wenscht, zoud gy dan die wel willen verhinderen?

A. Vooral en vooral niet.

L. Zoo moet gy dan ook alles vermyden, wat hun afkeer tegen de Christenen kan doen toenemen.

A. Zekerlyk.

L. En als gy den Jood dan Spek in den zak steekt....

A. Ach! Vaderlief! vergeef het my! ik zie - ik zie - dat ik onrecht gedaan hebbe. Ik hebbe den goeden Jood niet alleen beledigd, maar ook zyne bekering verhinderd.

L. Maar, daar gy dit nu erkent, dat gy den Jood beledigd hebt, wat wilt gy dan nu wel doen?

A. Ik moet hem om vergiffenis verzoeken.

L. Goed! zal ik den Joed dan laten weerom roepen?

A. Ja, ja, Vader! doe dat. Het zal my aangenaam zyn, dat ik hem myn' misslag belyde.

Hierop liet Leander den Jood roepen. Adolf kuste hem de hand, bad hem, met blykbaar leedwezen, dat hy hem zynen moedwil wilde vergeven, en beloofde, dat hy van zyn leven geen Jood meer kwellen zou.

Leander sprak nog meer met den man, en verzocht, dat hy deze belediging niet aan hem, maar aan het onverstand van zyn kind, zou toeschryven. Ware Christenen plegen nimmer iemand in zynen Godsdienst te kwellen, want Christus, in wien zy geloven, heeft hen geleerd, dat men alle menschen moet liefhebben gelyk zich zelven.

Deze onverwachte grootmoedigheid trof den Jood by uitstek. Hy werd wel geen Christen; maar kreeg doch veel groter achting voor de Christenen, en ging veel bescheidener met hen om, dan te voren.’