Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1793

Leerredenen over het Gebed des Heeren. Door N. Kiesselbach, Leeraar by de Altstadter Gemeente te Rotenburg aan de Fulda. Uit het Hoogduitsch. Te Amsterdam by Wessing en van der Hey, 1792.In gr. 8vo., 228 bl.

Groot is het getal der Schriften, zo onder de gedaante van Leerredenen, als in den vorm van doorloopende Verklaaringen, welke, over het uitmuntend Gebed onzes Heeren, van tyd tot tyd, het licht gezien hebben. De Eerw. kiesselbach heeft dit getal met eenen bundel Leerredenen vergroot, en de Vertaaler dienst gedaan aan de Nederlanders, voor zo veel dezelve den Duitschen Prediker geene ongevallige Hollandsche taal doet spreeken. Elf Leerredenen bevat dit Boekdeel. De drie eerste kunnen als eene Inleiding worden aangemerkt. De eerste heeft tot opschrift: de aanleidende gelegenheid

[p. 192]

tot en het oogmerk van het Onze Vader. In de tweede wordt gehandeld over den Geest van dit Gebed, en de Gezindheden, welke in den Bidder vereischt worden. Het troostvolle en leerryke van de aanspraak aan God, in het Gebed des Heeren, wordt in de derde Leerrede ontvouwd en aangeweezen. - De onderscheidene Beden maaken het onderwerp uit der acht volgende Leerredenen. In ieder derzelven benaarstigt zich de Prediker, om de onderscheidene onderwerpen te verklaaren, derzelver waaren zin, oogmerk en bedoeling, duidelyk aan te wyzen, en voorts het verhandelde, met toepassing op de behoeften en omstandigheden der thans leevende Christenen, ter ernstige betragtinge aan te pryzen. Klaarheid en orde, ten aanzien van schikkinge en verdeelinge; duidelykheid van voordragt; beschaafdheid van taal; ernstige gezintheden en beredeneerde aandrang op het gemoed der Toehoorderen, kenmerken deeze Leerredenen, en maaken haar geregtigd tot eene aanzienlyke plaats in de Verzameling van leerzaame en stigtelyke Leesboeken.

Uit de voorbereidende Leerredenen zullen wy een en ander staal ter proeve mededeelen. In de eerste Leerrede, de aanleidende oorzaak hebbende aangeweezen, als moetende gezogt worden in 's Heilands waarschuwing tegen het gewaande en met ydel verhaal van woorden verzelde bidden der Farizeen, en het daaruit ontstaande verzoek zyner Jongeren om een ander en beter Gebed, gaat de Heer kiesselbach over ter beantwoordinge der Vraagen: wat het doel en hoofdoogmerk van jesus met het Onze Vader geweest zy, en hoe zyne Jongeren het moesten beschouwen? of het een formulier ware, dat zy altyd onveranderd gebruiken moesten? of het tegen alle andere Gebeden over gesteld zy, en deeze daar door verdrongen worden? Ontkennenderwyze worden deeze Vraagen beantwoord, vooreerst, om dat door jesus daartoe geen uitdruklyk bevel gegeeven is, en de Heiland gebiedende, Gy dan bidt aldus, daar mede niet wilde zeggen: ‘Gy moet u altyd en zonder verandering van deeze woorden bedienen, welke ik u thans wil leeren, maar alleen dit: gy, myne Jongeren! moet 'er op bedagt zyn, om de fout der Fariseen by het bidden - hun geveinsd en ydel verhaal van woorden, te vermyden; gy moet met waare deelneeming uwer harten tot God komen, en daartoe hebt gy niet van nooden, om hier wydloopig te zyn, en u van uitgezochte, zorgvuldig

[p. 193]

gekoozen, woorden te bedienen - neen, gy kunt zeer kort en zonder opschik bidden.’ Nog eene andere bedenking laat de Leeraar volgen, tegen dezulken, die zich verbeelden, als of 's Heilands meening geweest ware, dat dit, en geen ander, Gebed, telkens zou moeten gebruikt worden. ‘Ik kan my niet overtuigen (dus schryft hy) dat Jesus 'er dit oogmerk by zou gehad hebben; want dan moest Hy, die zo sterk tegen het geest- en kragtloos bidden zyner tydgenooten yverde, en die 'er zich voornaamlyk op toeleide, om den mensch met het hart oprecht deel te doen neemen in dat alles, wat den Godsdienst en de Godsdienstoefeninge betrof, die hen tot aanbidding van God in geest en waarheid brengen wilde - dan moest Hy, die het op dit alles zo zeer gemunt hadt, 'er in de daad onkundig van geweest zyn, dat juist dat bestendig herhaalen van een en dezelfde daad, en dezelfde woorden, het allerzekerst middel is, om en de verrigting, en de woorden, die men by dezelve gebruikt, gewoon en kragteloos te maaken, en by gevolg al derzelver indruk op het hart, en deelneeming van den geest, ten eenenmaale te verhinderen; dan zou hy niet geweeten moeten hebben, dat Hy door zulk een bevel tegen zyn groote doelwit zelf het sterkst zou gewerkt hebben.’

Eene andere reden, ten gemelden einde, leidt de Leeraar af uit het gedrag der Discipelen van christus. ‘De Discipelen beschouwden het Onze Vader niet op deeze wyze, en gebruikten het niet zo dikwils, als men thans gewoon is, het geen zy echter zeker zouden gedaan hebben, indien het hun van jesus met zulk een oogmerk gegeeven ware, als men zonder grond heeft vastgesteld; wy vinden althans, in de Schriften der Apostelen, nimmer van dit Gebed gebruik gemaakt, maar daarentegen zeer dikwyls, dat zy hun hart met zulke woorden voor God uitschudden, als met de omstandigheden, in welke zy zich bevonden, volkomen overeenkwamen.’ Uit dit alles leidt de Heer kiesselbach dit gevolg af, dat jesus het Onze Vader geenzins tot een onveranderlyk Voorschrift heeft gegeeven, en dat het volstrekt tegen zyne bedoeling is, wanneer men het, by elke gelegenheid, zonder onderscheid, gebruikt; maar dat het zynen Discipelen tot een Voorschrift moest dienen, waar uit zy konden leeren, hoe zy kort, zonder opschik, zonder kunst, en echter te gelyk om de voornaamste

[p. 194]

en edelste goederen, konden bidden. Gelyk dan ook de Leeraar van oordeel is, dat wy dit Gebed nog heden ten dage wel mogen bidden. ‘Maar,’ schryft hy, ‘daar wy geen bevel hebben, om het altyd te moeten doen, maar integendeel het uitdruklyk gebod van jesus ontvangen, dat wy God, onzen hemelschen Vader, niet enkel met den monde, niet louter met woorden, zonder verstand en nadenken, maar in geest en waarheid, aanbidden moeten, is het aan den anderen kant ook waar, dat wy verpligt zyn, om het spaarzaamer te gebruiken; om dat het anders niet in geest en waarheid geschieden kan, gelyk ieder, uit het geen hy van zich zelven en van anderen gewaar wordt, duidelyk kan opmerken.’

In eene volgende voorafgaande Leerrede, spreekende over den Geest van het Gebed onzes Heeren, merkt de Prediker daar in op, de drie volgende zeer voortreffelyke kenmerken: ‘Kinderlyk vertrouwen op God, gepaard met deemoed - hemelschgezindheid, en trek naar verëdeling van den menschelyken geest, zonder evenwel het tegenwoordige voorby te zien - en eindelyk, algemeene, oprechte, menschenliefde.’ Zie hier eenige weinige trekken, omtrent de laatste hoedanigheid deezes uitmuntenden Gebeds: ‘Onze Vader, die in de hemelen zyt, wordt daarin gebeden, niet myn Vader, neen, Onze Vader, zegt de Bidder, hy ziet de gansche Menschheid, als eene familie, als broeders en zusters, die eenen gemeenschappelyken Schepper, Vader, en Verzorger hebben, die allen van den Vader bemind worden, die allen zynen bystand noodig hebben, en allen op zyne hulpen aanspraak maaken kunnen; daarom bidt de Menschenvriend: Onze Vader; ook bidt hy niet voor zich alleen, maar voor alle zyne broeders en zusters. Dat alles, wat hy voor zichzelven van den Vader wenscht te verkrygen, dat wenscht hy, dat anderen ook van hem verkrygen mogen. Hy bidt niet alleen, dat God van hun recht gekend en recht verëerd worde, hy bidt ook, dat alle andere menschen den Vader recht kennen en verëeren. Hy bidt niet alleen voor zichzelven om kragt, ten einde den wil des Vaders te doen, hy bidt ook, dat God wil op de gansche aarde van alle menschen gehoorzaamd worden. Hy bidt niet alleen voor zichzelven om vervulling der lichaamsnooden, hy bidt ook voor anderen om hun dagelyksch brood.

[p. 195]

Hy verzoekt niet alleen om vergeeving zyner zonden, hy wenscht ook dat God ze allen menschen vergeeven moge. Ook bidt hy niet enkel, dat God hem voor al te zwaare verzoekingen tot zonde bewaaren wil, hy bidt ook, dat God alle menschen daar voor behoeden moge, en zo wenscht hy dan, eindelyk, ook niet alleen voor zichzelven, maar ook voor alle anderen, verlossing van den Boozen.’