Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1793

Inkle en Yarico, Tooneelspel in drie Bedryven. Naar het Engelsch. Te Rotterdam by N. Brakel, 1792. Iu gr. 8vo. 106 bl.

Thomas inkle, een ryke Koopmans Zoon te London, oud 20 jaaren, begaf zich, den 16den Juny 1647, in Duins, op het Schip de Achilles, 't welk gereed lag om naar de West-Indiën te stevenen. Hy was een ervaren rekenaar, wist spoedig hoe veel winst of verlies 'er in eenigerlei handel stak; en begaf zich aan boord, met oogmerk om zyn geluk door den Koophandel te bevorderen: dat is te zeggen, zich ryk te vaaren. By ongeluk kreeg zyn Schip gebrek aan levensmiddelen, zo dat men genoodzaakt wierdt in eene kleine Baai, op

[p. 184]

de kust van America, in te loopen, om verversching te haalen. De jonge Koopman, welke zeer welgemaakt, en schoon van aanzicht, was, stapte daar, nevens eenige andere Engelschen, aan land; doch begaf zich, zonder een party Indiaanen, die in het bosch op hen gepast hadden, gewaar te worden, wat al te verre van den oever; zo dat deeze op hen aanvielen, en hen byna alle om het leven bragten. Inkle had echter het geluk, om, met eenigen van de zynen, in een bosch te ontsnappen, alwaar hy zich, ter zyde van eene kleine hoogte, verborg. Hier een wyl tyds geweest hebbende, kwam eene jonge Indiaane, uit een soort van hol, dat met struiken overdekt was, voor den dag, tredende tevens naar hem toe. Geheel verwonderd aan beide zyden, beschouwden deeze twee elkander al ras met een gunstig oog: en de jonge Indiaane wierdt ten eersten zo verliefd op den Engelschen Jongeling, dat zy, uit bekommering voor zyn leven, hem in een hol voerde; hem daar met de lekkerste vruchten spyzigde, en hem naar eene springende bron leidde om te drinken. Verschillende voorwerpen en bezigheden hielden inkle hier eenige maanden aan yarico verbonden; wordende 'er zelfs eene nieuwe taal door hen uitgevonden, door welkers behulp de Engelschman zyne Indiaansche meesteresse konde doen begrypen, dat hy zich zeer gelukkig zoude achten, indien hy haar, in het land zyner geboorte, mogt bezitten; alwaar zy in stoffe, gelyk aan die van zyn Kamizool, zoude gekleed gaan, en alle genoegens van een beschaafd land zoude kunnen smaaken; en alwaar zy van alle de bekommeringen zouden bevryd zyn, welke hen nu kwelden. Na eenige maanden ontdekte yarico, niet verre van de kust, een Schip, en gaf door haaren minnaar onderricht, eenige tekens aan de menschen die zich op hetzelve bevonden. Des nachts begaven zy zich beiden aan den oever, en bevonden dat het een Engelsch Schip was, dat naar Barbados moest. Vol van de hoop, om binnen kort een onbeslommerde vreugd te zullen genieten, begaven zy zich aan boord van hetzelve. Dan, zo dra zy het Eiland Barbados genaderd waren, begon inkle, heel peinzend en vol nagedachten, den tyd te overdenken dien hy verlooren had; en de dagen na te rekenen, in welke zyn kapitaal hem geene rente had opgebragt. Om dus dit verlies te herstellen, en om aan zyne Ouders en Vrienden goede rekenschap van deeze zyne reistocht te kunnen doen, besloot hy, by zyne landing in de Barbados, zich van yarico te ontdoen; alwaar, by de aankomst van een Schip, op het strand een markt van Slaaven en Slaavinnen gehouden wordt; die daar, even als hier de Ossen en Paarden, verkogt worden. Te vergeefsch smolt yarico, op het hooren van scheiden, in traanen; te vergeessch hield zy hem de gevolgen hunner zamenleevinge voor. Hy, ongevoelig, en enkel door baatzucht bestuurd wordende, was alleen bedacht om met haar zwangeren staat nog meerder voordeel te doen:

[p. 185]

bedingende van zeker Koopman, van dat Eiland, zo veel te meerder geld, waar voor hy haar verkogt en leverde. - Dit is het eigenlyk geval, dat men in dit Spel heeft ten grondslage gelegt; en dat aan verschillende Natien de stoffe tot hunne dichtkundige Brieven en Vertelzels heeft opgeleverd; zynde zo belangryk als aandoenlyk, indien de hoofdzaak in acht wordt gehouden.

Daar dit Spel, zedert eenige jaaren, verscheiden maalen te London vertoond wordt, kan men het gunstig onthaal der Engelschen daaraan genoegzaam opmaaken. Wat de zo even verhaalde geschiedenis aanbelangt, dezelve is 'er zeer goed by in 't oog gehouden; gaande de verkleefdheid daar aan zelfs zo verre, dat men 'er de eenheid van plaatse geheel aan heeft opgeofferd. Dus verbeeld het Tooneel, in het Eerste Bedryf, eene Wildernis van America, en, in de twee laatste Bedryven, de Haven van Barbados. In de Bedryven zelve verandert het Tooneel mede niet zelden: eene vryheid die de Duitschers den Engelschen schynen afgekeeken te hebben, en vry dikwyls naarvolgen. Inkle is, in dit stuk, even als in de geschiedenis, een bekwaam rekenaar, dat evenwel hier weinig afdoet; en waaromtrent zyn Knecht trudge spottend genoeg zegt: ‘Gy verstaat de Rekenkunst en de Algebra, en daar kunt gy hier (namenlyk in eene Wildernis van America, daar een mensch zich zelven verliest, gelyk een Naald in een Hooyberg) zeer gemakkelyk van leven.’ Intusschen is deeze Knecht veel gevoeliger dan zyn Heer, met wien hy, lotgenoot zynde, in dezelfde Spelonk, daar zy yarico vinden, eene minnares voor zich ontdekt, die hy echter voor geen waerelds goed wil missen: waarover de Gouverneur van Barbados hem pryst; zeggende: ‘Voor u heb ik veel meer achting, dan voor uw' Meester. Het is waarachtig schande, dat de Knechts, schoon geene opvoeding genoten hebbende, zo dikwyls hunne Heeren, aan welke geene moeite noch kosten ter beschavinge gespaard is, in natuurlyk verstand, en vooral in braafheid, zeer verre overtreffen.’ - Gelukkig komt inkle, in dit stuk, nog tot bekeering, en behoud zyne yarico, terwyl narcissa, des Gouverneurs Dochter, eerst aan hem beloofd zynde, met Kapitein campley trouwt. Deeze bekeering maakt de Tooneelschikking meer barbaarsch dan de Hoofdpersoon, welke anders gelyk zouden zyn.