Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1793

[p. 159]

Chronologia, ofte volgreeks der Jaaren des Bybels, tot welks volleedigheid behoort eene Schetze van de groote en zich wyd uitstrekkende Prophetie van Daniël. Als mede eene Schetze over de Openbaaringe van Joannes, welks ongezeegelde Woorden, de gezeegelde van Daniël ontsluiten, gelyk de tydgetallen van Daniël die der Openbaaringe aanwyzen. In den jaare 1777 zaamgesteld door Jan Traast, S^r., Litmaat der Gereformeerde Kerke. En met een toegift, ten betooge dat de jaaren der Waereld, schoon even lang, geweest zyn 360 dagen: gelyk zulks, by het einde des tyds, mede zo zal bevonden worden. Door hem in het licht gegeeven, Ao. 1792. Te Amsterdam, by J. Termeulen en J. Takens, Junior. In Fol. 202 bl.

Indien de raad, aan sommige driftige Autheuren gegeeven, dat dezelve hunne Geschriften een tyd lang moeten laaten rusten, alleen het vereischte in eenen Schryver ware; dan zou jan traast s^r. aan dat vereischte volkomen voldaan hebben: want hy heeft zyne Chronologia van 1777 tot 1792, dus volkomen 15 jaaren! laaten rusten. Dan 'er rusten verscheiden stukken by Autheuren, die daaröm toch niets beter worden, en van welken eene aanhoudende rust, wenschelyk voor de Leezers, en vereerende voor derzelver Opstelleren, is. En wy ontveinzen niet, dat wy zulk eene rust, in plaatse van eene openbaare Uitgave, voor deeze Chronologia, enz. enz. zouden verkoozen hebben, indien het aan ons gestaan hadt.

Het Werk zelve, in zo verre men het uit den ruimen tytel niet reeds kan leeren kennen, bestaat, na eene Opdracht, en lyst van Drukfeilen, in eene Voorrede van 12 bl. in welke de daarop volgende stukken geschetst worden. Spreekende de Schryver nog van een Boekje door hem uitgegeeven in 1766, onder den tytel van Astronomisch Ontwerp: en tevens van Heeren Astromici, die den Hemel begluuren, om nieuwe Sterren of Planeeten, of Scatellites, (welke dingen dit zyn, weeten wy niet) te ontdekken. Op deeze volgt een korte inhoud van het Werk, op de tegenswoordige tydsomstandigheden betrekkelyk, groot 8 bl. Daar na, de Volgreeks der Jaaren, zo als die in den Bybel zyn te vinden, en zonder eenige tusschenstand doorloopen, van adam af tot josephs dood, en verder tot

[p. 160]

aan, en na, de Babylonische Gevangenisse, met bygaande Tafelen en Proeven verzeld, groot 8 bl. Die maar iets over de Tydrekenkunde des Bybels, (al ware het maar du bois ouden tyds Tydthresoor,) gelezen heeft, zal geen nieuws in deeze Volgreeks aantreffen. De schetze over de Prophetie van daniël beslaat 60 bl., en heeft eene goede aanmerking ten opzichte van de Juliaansche Periode; bestaarde hierin: dat men de geheele Zonnecirkel van 28, het Guldengetal van 19, en der Romeinen Cynsgetal van 15, te zamen vermenigvuldigende, daar door gemelde Periode van 7980 jaaren zal bekomen; doch dat men, even zo goed, de twee eerste getallen, die de Zons- en Maans-loop raaken, met een ander getal, dan dat van het Roomsche Cynsgetal, zou kunnen vermenigvuldigen, om eene zekere Periode te verkrygen. Voor het overige is het verklaaren van daniëls Prophetie geenzins het werk van Lieden, die niet alleen de oorspronglyke taale des Bybels niet verstaan; maar zelfs geene andere Vertaa lingen begeeren raad te pleegen, dan die van onze gewoone Staaten - Bybels: hoe veel licht ook door anderen, aan den Bybel, naderhand, voor eenvoudigen gegeeven is. Ook dit geld ten opzichte der daar op volgende schetze van de Openbaaringe van joannes, groot 96 bl. Eene Openbaaringe voor welke de geöefendste Schriftverklaarers verleegen staan, kan men niet onderstellen, dat door een eenvoudig Lidmaat veel zal opgehelderd worden. Door een man, die by zyne verklaaring van het zesde Zegel, Openb. VI: 12. zynen Leezer durft vraagen: ‘wat dunkt u van de aardbeevinge die haar begin heeft genomen in 1754, na onze gewoone tellinge, omtrent Rome, Lissebon en Constantinopolen? Is die van die tyd af tot in het jaar 1779, en zelfs tot hier toe, nog wel opgehouden? Kan men my van die tyd af tot hier toe, wel eene week Couranten leeveren, die van deszelfs aanhoudenheid niets melden; ik vertrouwe, dat ik het tegendeel kan toonen.’ - Wy weeten niet wat grooter is: de eer die men den Couranten, door deeze gezegden, aandoet; of de oneer die op den Bybel zoude vallen, indien wisselvallige berichten en nieuwstydingen van een klein deel der Aarde bevestigers van de daarin voorkomende Prophetiën zouden zyn.

Het laatste dat ons in deezen bundel voorkomt, is een Toegift van 12 bl., ten betooge van de mogelykheid en apparente zekerheid, dat de lengte van het jaar, by het

[p. 161]

begin des tyds, bestaan heeft uit 360 dagen; en dat zulks, by het einde des tyds, wederom zo zal kunnen zyn. In dit betoog verwart de Schryver de byzondere tydrekeningen door elkander; brengende die der Egyptenaaren, ten tyde van moses, (1550 jaaren vóór onze gewoone Jaartellinge) tot het begin der waereld - en tot derzelver einde, over. Het jaar van 360 dagen hadden de Egyptenaaren, zekerlyk in 12 Maaneschynen, in ronde getallen, elk van 30 dagen, verdeeld. De Grieken, ten tyde van solon, hadden dezelfde rekening. Intusschen geeft deeze rekening geen grootsch denkbeeld van de kennisse der Zonsbeweegingen. Dan by de Egyptenaaren bleef deeze rekening in het burgerlyk gebruik stand houden, zelfs in die tyden, toen men zeer wel wist, dat elke Maaneschyn omtrent 29½, en de Zonnejaaren 365 dagen waren. Waarom nu deeze onvolmaakte tydrekening, van zekeren tyd tot de eerste en laatste tyden, moet uitgestrekt worden, begrypen wy niet. Ook strookt het geenzins met de algemeene Chronologie; daar, volgens beweering van den Sterrenkundigen freret, het jaar der Aartsvaderen, in het eerst 336, en daarna 354, dagen inhield. Voor kundigen blyft intusschen nog een ruim veld van onderzoek over: of de jaaren der oude waereld niet nog aanmerkelyk korter zouden moeten zyn? Ten minste dit is een vermoeden van doederleijn, in zyne Theol. Biblioth. B. IV. st. 10. dat veel meer waarschynlykheid heeft, dan alles wat ten opzichte der Tydrekenkunde, in dit Betoog, beweerd wordt.

Tegen de Leer der hervormde Nederlandsche Kerk, heeft de Autheur, in dit Werk, niets rechtstreeks strydende geschreven, volgens bericht van de Gecommitteerden der Eerw. Classis van Amsterdam, in dato 6 February 1792: zy laaten intusschen veele byzondere Begrippen en Uitleggingen voor Rekening van den Schryver. Mogelyk levert de volgende redening, voor Sterrenkundigen, één van die byzondere Begrippen op!

‘Hoe zeker ook de Astronomische rekeningen ondersteld worden, blyft 'er immers nog telkens wat aan te verbeteren, ten bewyze, dat, hoe vast alles op de Natuurwet en Wiskunde ondersteld word gebouwd te zyn, de geduurzaame zekerheid blyft ontbreeken, en verscheidene dingen, als de reden van den stand der Noordster van de Pool, den stand van de Sterren in den

[p. 162]

Ram van het punct der Lentsnede, het verste punct een goed deel in Cancer, blyven alle nog verborgenheden voor het thans heerschende begrip, in de Sterrenkunde; en, ik zegge in myne dwaasheid, neemt maar onzen Aardkloot uit de reyë der beweegende Planeeten weg, en ziet of het geheele gebouw niet in duigen valt.’ - Men zou minder dwaas vraagen, wanneer men den Schryver van dit Werk vroeg: of, door het wegneemen zyner byzondere begrippen en enkel gissingen, zyn geheel Stelzel en Boek niet zou in duigen vallen, of nutteloos worden.