Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1793

[p. 114]

Zaaken van Staat en Oorlog, betreffende de Vereenigde Nederlanden, zedert het begin van 't Jaar 1780. XI, XII, XIII en XIVde Deel. Te Amsterdam by J. Allart, 1791. In gr. 8vo.

De Verzamelaar deezer Staatsstukken gaat op den ouden voet voort, en levert ons in het XIde Deel eene menigte van Stukken, in de eerste Maanden des Jaars MDCCLXXXIII ingediend. Meermaalen, om de aangelegenheid der zaake, den tyd vooruitloopende, hadt hy in het Xde Deel gevoegd, de Advisen der Hollandsche Admiraliteits Gecommitteerden en Ministers op de Maaze, en in het Noorderkwartier, op het Hoofdpoint van het Rapport, over de Defensie der Republiek, relatif de zaaken van Oorlog te water, uitgebragt ter Vergaderinge van hun Ed. Gr. Mog. de Staaten van Holland en Westfriesland, in dato 19 Aug. 1790, zo vinden wy ook, ten slot van dit XIde Deel, den Raadslag van de Hollandsche Admiraliteits Gecommitteerden en Ministers te Amsterdam, over 't zelfde onderwerp, ter tafel van hun Ed. Gr. Mog. gebragt op den 26 Nov. 1790.

Omtrent het XII, XIII en XIVde Deel, te gelyk uitgegeeven, en ook afzonderlyk te bekomen, berigt de Uitgeever, ‘dat de rede, waarom het zeer interessante stuk, den inhoud dier drie Deelen uitmaakende, de geregelde Opvolging der Jaaren eenigzins verbreekt, gelegen is in het gewigt der zaake zelve; behalven dat een algemeen Register de noodzaaklykheid dier Opvolginge wegneemt, hebben wy geloofd, dat de Leezer een stuk van zo groot belang liever geplaatst zage, vlak in zyn tyd, gelyk men spreekt, dan naa verloop van zo veele jaaren, als in ons Werk nog doorloopen moeten worden, aleer dit stuk op zyne rechte plaats kan volgen; de tyd, daar toe vereischt wordende, zou zekerlyk veele denkbeelden uitgewischt hebben, welke thans niet weinig zullen toebrengen, om het Rapport, 't welk wy nu leveren, te meerder van gewigt te doen weezen: ofschoon het waar zy, dat de Stukken, in dit ons Werk voorkomende, ten allen tyde van gewigt zullen zyn; de echtheid derzelven zal den Historieschryver, en allen navorscher der Geschiedenissen van het Vaderland, ten zekeren gidse dienen, en, het geen alles afdoet, of verlichten, of doen zwygen,

[p. 115]

wanneer een talloos tal van brochures, en gepassioneerde Schriften, hem in eenen doolhof zullen gebragt hebben, waarvan de uitgang voor geen menschlyk vernuft te ontdekken zal weezen - meermaalen, en zelfs dikwyls, is onze Republiek een tooneel van troublen geweest, maar nimmer hebben eenige troublen zo veele bedrieglyke Schriften gebaard als het einde der Achttiende Eeuwe.’

Het te recht gewigtig Stuk genoemd, is de Memorie, houdende het Generaal Rapport van de Persooneele Commissie van het Financie-Weezen, met Bylaagen, in dato den 21 Mey 1790. Ten gevolge van haar Hoog Mog. Resolutie van 4 Mey 1785. Met de Resolutie van haar Hoog Mog. daar op genomen, den 21 Mey 1790.

Het Rapport zelve bestaat uit vier Deelen; waarvan het eerste in zich bevat, een Voordragt van de middelen, welke de Gecommitteerden gemeend hebben by der hand te moeten neemen, om te geraaken tot een gelukkig einde, met betrekking tot de Quotes. - Het tweede, een voorslag van den actueelen Staat van de Generaliteits Kas, met byvoeging van de gedagten der Gecommitteerden over het emploi van dien, en van de middelen tot verbetering van de Generaliteits inkomsten, en bespaaring in de uitgaven. - Het derde, eene beschouwing van de gebreken, zo generaale als byzondere, van den Staat van Oorlog, met aanwyzing van de middelen tot redres. - Terwyl het vierde de Propositie van Zeeland overweegt, tot het negotieeren in tyd van Oorlog door de Generaliteit, tot laste van de Provincien, en tot het bepaalen van een generaal Fonds om Interessen daar uit te vinden.

Veel, zeer veel, onbekends, of slegts ten halve geweeten, komt hier den Landzaat onder 't ooge. Op de goede trouw der Opgeeveren moet het af; dan met deeze zyn ze aan dwaaling en misvatting blootgesteld, blykens de Consideratie van den Heere Griffier fagel, betreffende het Rapport door de Heeren Gecommitteerden tot Revisie van de Quotes en het Financie-Weezen, aan 't einde des XIV den Deels te vinden. Deeze gryze Staatsdienaar, die meer dan eene halve Eeuw het Land gediend hadt, vondt, wegens zyn Departement, de Griffie betreffende, welke aangemerkt mag worden als eene Generale Secretarie van Staat voor de zeven Bondgenooten, in het Rapport, gelyk hy zich uitdrukt, ‘gewag gemaakt van Gebruiken, die men te vergeefsch in zyne Memorie (aan de Commissie op

[p. 116]

haar verzoek ter hand gesteld,) zal zoeken. - Gebruiken, welkers beschouwing echter de voornaamste grondslag schynt gelegd te hebben, tot de bezwaarende denkbeelden, welke de Commissie zich van de Griffie heeft geformeerd, en dus de eerste aanleiding gegeeven te hebben tot den voorslag om 'er de Constitutie geheel van te veranderen, en den bodem in te slaan; doch Gebruiken, welken het hem leed doet, onbewimpeld, te moeten declareeren, dat alleen hun existentie hebben, in de inbeelding van die geenen, welken dezelven aan de Commissie hebben aangebragt, en dus de Leden in dat voornaame point misleid.’