Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1793

[p. 105]

Handelingen van het Geneeskundig Genootschap, onder de Zinspreuk: Servandis Civibus. XVde Deel. Te Amsterdam by P. Conradi, 1791. In gr. 8vo. 336 bl.

Is 'er iets voor den Artz, die in het beoefenen van zyn Practyk naauwgezet te werk gaat, van zeer groot belang, zo is het gewis, de door verstandig aangewende Proeven en Waarneemingen bevestigde uitwerking der door beroemde Mannen aangepreezene Geneesmiddelen, en vooral van dezulken, die, uit hoofde van derzelver sterke werking op het menschelyk lichaam, niet dan in kleine giften kunnen verdraagen worden; dat nu onder deeze de Flores Zinci wel mede mogen geteld worden, hieraan zal niemand, die dezelve herhaalde reizen gebruikt heeft, in het minste twyfelen.

Dit middel, door den berugten Ludeman, (indien zyne bereiding der Zink den naam van Flores verdiende^(*))

(*) De Recensent heeft, door de volgende gelegenheid, reeds in den jaare 1763, dit middel en de bereiding van het zelve, zo als Ludeman die in het werk stelde, leeren kennen. Ludeman was gewoon om dezelve te vervaardigen ten huize van zeker Koperslager, in Amsterdam woonende, welke een goede bekende van hem, en te gelyk ook een Vriend van den Broeder van den Recensent, was; Ludeman verkoos altyd, om het te vervaardigen, een Zon- of Feestdag, dewyl 'er alsdan geene Knegts op den Winkel arbeidden, en dit gaf teffens aan myn Broeder, die dan doorgaans by zyn Vriend was, niet alleen de gelegenheid om het zelve te zien maar hy is 'er ook menigmaal medehelper van geweest. Zie hier nu hoe Ludeman zyne Luna fixata bereidde. Hy deedt eene goede hoeveelheid in stukken geslagen Spiauter in eene groote wyde aarde Kroes, plaatste dezelve in een Fournuis, op een Houtskoolen Vuur. Wanneer dezelve begon te sinelten en te ontvlammen, roerde hy ze met een yzeren Lepel, zo lang tot 'er eene zekere hoeveelheid gecalcineerde stoffe boven dreef, die hy dan met het zelfde Werktuig daar af schepte, en in een Emmer of Kom, die met kookend heet water gevuld was, wierp; de op deeze wyze verzamelde en geëdulcoreerde Calx Zinci was zyn berugt Geneesmiddel, van welk Ludeman zich doorgaans voor ieder grein, (zyn gewoon gewigt voor eene dosis) dertig stuivers liet betaalen.
Hier uit blykt vooreerst, dat het geene eigentlyke Flores Zinci waren, zo als de beroemde gaubius meende ontdekt te hebben; ten tweeden, dat ook daar uit de twyfeling konde ontstaan, die de Hoogleeraar, pag. 116 van zyne Adversaria, te kennen geeft: ‘Dubitari poterat menusne esset Zinci sublimati pulvisculus, an vero alieni quid intermistum haberet.’ Ten derden, is de Recensent van oordeel, dat het ook hoofdzakelyk aan de edulcoratie toe te schryven is, dat de Lydertjes, hoe jong of teder zy ook waren, nogthans zelden of nooit na het gebruiken van Ludemans poejertjes tot braaking geneigd waren; iets dat met onze gewoone Flores Zinci dagelyks ondervonden word, zelfs by bejaarden; en schoon slegts ter gifte van een heel of zelf half grein gegeeven, zonder dat een bymengzel van Speceryen of de Cort. peruv. in staat is om dit altyd te kunnen beletten.

[p. 106]

als een groot geheim, onder den gefingeerden naam van Luna fixata, aan zeer veele door stuip- of krampachtige Ziekten aangetaste Lyders, met een vry goed gevolg, toegediend, en door den beroemden Hoogleeraar gaubius, door Scheikundige Proefneemingen, ontdekt Kalk van Spiauter, of, zo als het den Hoogleeraar voorkwam, de Bloemen van dat halfmetaal te zyn, en door hem na eenige welgeslaagde Proesneemingen der geleerde Waereld bekend gemaakt, en ter verdere proefneeming aanbevolen, is zederd dien tyd zo algemeen in gebruik geraakt, en tegen zulk eene menigte van verschillende in- en uitwendige ongemakken, schoon, zo als het onmogelyk anders zyn kan, niet altoos met het beste gevolg, aangewend, dat het voorzeker, met veel recht, de oplettenheid van het lofwaardig Genootschap Servandis Civibus, tot zich trok, en haar de volgende voor de Geneeskunde zeer belangryke Vraag deedt uitschryven: ‘Heeft het inwendig gebruik der Flores Zinci tot nog aan de verwagting van den grooten gaubius, die allereerst de aanmoediging daartoe gegeeven heeft, voldaan? heeft het ook dezelve overtroffen? zo ja, hoe verre, en in welke betrekkingen of omstandigheden? zyn, nopens dat gebruik, de giften van dat middel, de wyze van het zelve toe te dienen, 't zy gepaard met eenige andere middelen, 't zy opgelost in eenig scheyvocht, 't zy anderzins, ook eenige nuttige ontdekkingen of waarneemingen, ter uitbreidinge van de Practyk, gedaan, of ten dien einde merkwaardige Proeven in het werk gesteld?’

[p. 107]

Twee uitmuntend schoon opgestelde Antwoorden op deeze Vraag worden in dit Boekdeel gevonden. Het eerste is van den Heer g. schutte, het welk met den Gouden Gedenkpenning bekroond is, en het tweede van den Heer j. rôbol, aan wiens Schryver de Zilveren Gedenkpenning is toegeweezen; zynde aan het slot van dit Deel nog eene Waarneeming van den laatstgenoemden Autheur geplaatst, wegens eene Waterzugt der Longen, en derzelver geneezing.

Om onze Leezers iets ter proeve aan te bieden, verkiezen wy hiertoe het slot van het derde Hoofdstuk, in de tweede Afdeeling, uit het Antwoord van den Heer schutte. Na dat de geleerde Schryver, in dit Hoofdstuk, een aantal Proeven en Waarneemingen, nopens de wyze om de Spiauterbloemen toe te dienen, uit verscheide Schryvers byeen verzameld, opgegeeven heeft, vervolgt hy, pag. 122. ‘Het lust ons hier het een en ander, nopens het gebruik der Zinkbloemen, te herhaalen, en hierby, als schetsgewyze, ons gevoelen, nopens te toediening en de vereeniging derzelven met andere Geneesmiddelen, mede te deelen. Vooreerst, moeten wy, derhalven, herinneren, dat de Zinkbloemen voornaamentlyk dan een zeer werkzaam Geneesmiddel uitmaaken, wanneer 'er alleen irritabiliteit,’ (wat de Autheur onder deeze uitdrukking bedoelt, heeft hy op pag. 79 verklaard) ‘in het menschlyk lichaam zondigt; in dit geval dan ook, wanneer deeze irritabiliteit door hevige aandoeningen, en voornamelyk door schrik, gaande gemaakt is, zonder dat hier zwakte of eenige andere omstandigheid bykomen, dunkt ons, dat men de Spiauterbloemen nooit beter kan toedienen, dan op de eenvoudigste wyze, met wat Suiker of een soortgelyk kragteloos lichaam vereenigt; maar wanneer dit gebeurt is, om dat 'er zuur in de eerste wegen huisvest, het welk de gevoelige wanden der darmen prikkelt, en hier door onregelmaatige beweegingen van het levensbeginzel daar stelt, dan komt voornamentlyk derzelver vereeniging met de opslorpende aarden te pas, even zo als de wormdryvende middelen met de Spiauterbloemen dienen vereenigt te worden, wanneer deeze beweegingen door de prikkeling, die de Wormen aan de dierlyke huishouding veroorzaaken, ontstaan zyn. Het zelfde kan men vaststellen, omtrent de zweetdryvende middelen; in die gevallen, alwaar

[p. 108]

de stuiptrekkingen en onregelmaatige spierbeweegingen veroorzaakt zyn door eene scherpe stoffe, het zy die der uitwaasseming, het zy van eenen anderen aart, evenwel die niet anders dan door de huid kan ontlast worden, komen de zweetdryvende middelen alleen te stade, ten einde aan de Zinkbloemen behulpzaam te weezen in het weder naar buiten dryven van eene stoffe, dewelke de gevoelige vezel zo hevig aandeed; zoortgelyke regelen hebbe men in opmerking te neemen, ten opzichte der verdere toediening der Spiauterbloemen, en voornamentlyk ten opzichte haarer vereeniging met de versterkende middelen. In de Koortsen, wanneer 'er eene overhelling tot rotting plaats heeft, of dat de zwakte te gelyk met de irritabiliteit de overhand neemt, behooren zy vooral, met den Koortsbast vereenigd, toegediend te worden. In de langduurige Zenuwkwaalen, wanneer de onregelmaatige spierbeweegingen door een verminderde veerkracht der vezelen, en dus door zwakte, ontstaan, of dat dezelve hier door gaande gehouden, en meer en meer worden aangezet, dan komt het voornamentlyk te pas, dat men by de Spiauterbloemen de versterkende Krampstillende middelen, als het ol. animale Dippelii, de droppelen van hoffman, de Campher en zoortgelyke, voege, dewelke onmiddelyk, even als de Spiauterbloemen, maar op eene andere wyze, op de gevoelige vezel werken. In andere gevallen komen wederom andere versterkende middelen te stade, dewelke alle aan de bykomende omstandigheden, en aan het gestel des Lyders, moeten getoetst, en op verschillende wyzen met de Spiauterbloemen toegediend worden. Dan behalven deeze nu opgenoemde ongesteldheden van het menschelyk lichaam, dewelke de byvoeging van andere Geneesmiddelen noodzaakelyk maaken, gebeurt het niet zelden dat men de Zinkbloemen niet zo op zich zelve kan toedienen, uit hoofde der maag, waar op zy menigwerf zulk eenen nadeeligen invloed hebben: in deeze gevallen is het zeer noodzaakelyk, dat men by dezelve de Maagmiddelen, als de bittere extracten, de kruis- en- munt, pepermunt, de Speceryen en derzelver gedestilleerde Olien voege, ten einde de maag in staat te stellen om een middel te verdragen, het geen zo tegenstrydig aan haare natuur schynt te weezen.’