Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1793

[p. 41]

Geschiedenis van den Heere Hendrik Masers de Latude, geduurende vyf-en-dertig jaaren gevangen in verscheidene Staatsgevangenissen. Opgesteld uit de oorspronglyke Stukken, door den Heer Thiery,Advocaat, Lid van verscheide Academien, opgedraagen aan den Heer de la Fayette.Uit het Fransch vertaald. Twee Deelen. Te Utrecht en Amsterdam by G.T. van Paddenburg en Zoon, en M. Schalekamp, 1790. In gr. 8vo. 384 bl.

Hendrik masers de latude werdt geboren 23 Maart 1725, op een Kasteel by Montagnac in Languedoc, zynde zyn Vader een Marquis, en Luitenant Collonel van een van 's Konings Regimenten. In de Wiskunstige Weetenschappen onderwezen zynde, leiden zyne Ouders, even als zyne geneigdheid, hem op ten dienste van het Corps de Genie. Den ouderdom van 22 Jaaren bereikt hebbende, kwam hy als Supernumerair by den Heer dumai, toenmaals Opperbevelhebber der Fransche Ingenieurs te Bergen op den Zoom; doch toen hy op het punt stond om dienst te zullen doen, werdt de vrede in 't Jaar 1748 gesloten, en hy naar Parys gezonden, om zyne oefeningen in de Wiskunde verder voort te zetten, en zyne opvoeding te volmaaken. Hy was aldaar onbekend, en wilde ras bekend zyn; 't welk hem den noodlottigen stap deedt doen, die hem vervolgens zo veele jaaren berouwde, en aanhoudend verdriet veroorzaakte.

Op zekeren dag in April, van den Jaare 1749, zat hy in de Tuillerien. De Marquise de pompadour hadt toen ter tyd de regeering van Frankryk in handen. Twee lieden, naast hem gezeten, weidden, ten haaren opzigte, in de hevigste verontwaardiging uit. Hun vuur verhitte zynen geest, om een toen in hem opkomend, en geheel strydend, ontwerp uit te voeren; ten einde zyne bevordering, en het vaststellen van zyn geluk, daar in te vinden. Na eenen brief, in welken hy een onschadelyk poeder had gesloten, aan haar opschrift op de post gedaan te hebben, ging hy naar Versailles, en verhaalde haar wat hy van haar gehoord had; geevende breed op van het verlangen, het welk die twee onbekenden getoond hadden, om haar uit den weg te ruimen; voegende daarby, dat hy hen tot het groote Postkantoor was gevolgd, alwaar zy een pakjen gebragt hadden, het welk hy oordeelde, dat voor haar geschikt zoude zyn, en mogelyk een zeer doordringend vergif zoude bevatten.

De Marquise betuigde hem aanvanglyk, met de levendigste en gevoeligste uitdrukkingen, haaren dank; biedende hem zelfs een volle goudbeurs aan, die hy echter weigerde; zeggende:

[p. 42]

dat hy volgens zynen staat en genegenheid op eene belooning dorst hoopen, die meer met zyne en haare waarde overeenkomstig was. Agterdochtig en wantrouwend, verzogt zy eenig schrift van zyne hand, bevelende hem aan haare Bureau te gaan zitten, en zyn adres te schryven. Betoverd door het welgelukken van zyn Ontwerp, deedt hy zulks met blydschap, en bedacht niet, dat twee Opschriften van een en dezelfde hand zynen aanslag zekerlyk moesten ontdekken. Hy ging vrolyk en welgemoed naar huis. De Marquise ontving het pakjen: deedt de proef van het poeder op verscheiden Dieren neemen. Ziende dat het zelve geheel geen kwaade uitwerking had, werdt het opschrift van het pakjen, en het adres dat hy haar had gegeeven, te zamen vergeleeken; en nu bleek des Jongelings buitenspoorigheid, welke zy echter als eene bloedige beleediging, of als eene zwaare misdaad, aanmerkte. Op den eersten May daar aan volgende, wanneer hy zich met de droomen van zynen toekomenden gelukstaat vermaakte, kwam een Sergeant der Stadsregeering van Parys, gevolgd van eenige Gerechtsdienaars, die zoete verbeelding stooren; en bragten hem, uit zyne wooning, door middel van een Huurkoets, des avonds omtrent agt uuren, in de Bastille.

Zyne bekendtenisse aldaar aan den Heer berryer, Luitenant der Stadsregeering; zyn verbond met joseph abuzaglo, een zyner medegevangenen, zynde een Jood, en geheimen Agent van den Koning van Engeland, en zyn daarop gevolgd verplaatzen in eene andere gevangenisse te Parys, namenlyk te Vincennes; waren zoo veele voorbereidzelen, om den 25sten Juny 1750 zynen kerker te ontvluchten. Dan, zyne vryheid duurde niet lang: vreezende, dat hy in Parys ontdekt zoude worden, deedt hy door Doctor quesnai, Geneesheer van den Koning en van de Marquise, welke Doctor hy in Vincennes had leeren kennen, den Koning eene Memorie overhandigen, welke, in plaatse van hem de verzogte vergeeving en vryheid aan te brengen, hem weder in de Bastille voerde. Hier, met eenen anderen zyner medegevangenen op nieuw opgesloten, vervaardigde hy, zonder behoorlyk gereedschap, een aantal Werktuigen, welken, by het veroveren der Bastille, geduurende eenigen tyd te zien zyn geweest, en ieder toen in verwondering bragten: terwyl dezelve hen beiden weder vryheid verschaften.

Geleerd hebbende zich in Frankryk niet te kunnen vertrouwen, zo vertrok hy, na zich eenigen tyd verborgen gehouden te hebben, by nacht, in het kleed van een' bedienden, uit Parys: koos de Postkoets van Valenciennes, en begaf zich verder naar Amsterdam, niet zonder wederwaardigheden en verscheidene byzondere ontmoetingen gehad te hebben. Op den eersten Juny 1756, zich aldaar by den Heer m. fraissinet, om geld te ontvangen, begeevende, werdt hy, op aandrang

[p. 43]

van het Fransche Hof, op nieuw gevangen genomen, en in het Stadhuis gebragt, van daar vervolgens, over Rotterdam, Antwerpen en Ryssel, weder naar Parys, en in de Bastille, gevoerd: hebbende het Fransch Ministerie tweemaal honderd en zeventien duizend Livres besteed, om hem weder in handen te krygen.

Onder de verschrikkelyke elende, in die wreede gevangenis, ten zynen opzichte heerschende, hield hy zich nu verscheidene jaaren bezig met Rotten tam te maaken; gemeenzaam met dezelve, als ook met Spinnen, te verkeeren; en met het opstellen van eene Memorie, met zyn bloed geschreven; welke laatste, den 14den April 1758, aan den Koning werdt overgegeeven. Het tam maaken van Duiven, de wreedheden door zekeren dagoran, omtrent deeze vermaaken, betoond; de edelmoedige denk- en handelwyze van twee Zusters le brun, in de nabyheid der Bastille, alleen door gebaarden met den gevangenen verkeerende, en, den 18den April 1764, hem bekend maakende, dat zyne vyandin, de Marquise de pompadour, was overleden; het karakter en gedrag van den Heer de sartines, en verscheidene andere Magistraatspersoonen; eene nieuwe ontvluchting, op den 23 November 1765, dit alles levert zo veele Tafereelen van verbaazing, menschenliesde en grootheid, als van afkeerigheid en rampen, op.

Naa zes-en-twintig jaaren gevangen gezeten te hebben, kwam de Heer malesherbes aan het bewind, en onderzogt de gevangenissen. Hy vondt de latude in den beklaaglyksten toestand, en stelde hem op vrye voeten. Dit geschiedde den 27sten September 1775, doch de ongelukkige, zyn ontslag getekend hebbende, werdt naar Charenton, een Krankzinnigenhuis, gebragt; hier zyn ontslag eindelyk verkreegen hebbende, met bevel om zich naar Montagnac te vervoegen, werdt hy onder weg weder opgeligt, en naar Bicetre gebragt. Hier aangekomen zynde, hield hy zich voornamenlyk bezig, met het opstellen eener Memorie, ten einde te mogen weeten, om welke misdaad hy dus streng vervolgd, en telkens weder gevangen gehouden wierdt. Eene Burgervrouw, le gros, was hem, ondanks alle wederstreevingen en gevaaren, in deezen toestand van den grootsten dienst; bezorgende hem, met eenen voorbeeldeloozen yver, eenige vermogende Vrienden; voornamenlyk Mevrouw necker, welker vereenigde poogingen eindelyk zo veel uitwerkten, dat hy, op den 22 Maart 1784, als op nieuw geboren werdt, en in 't leven verscheen; naa een tyd van vyf-en-dertig jaaren in de boeijen geklonken te zyn geweest: en in welken hy zeker zoude gestorven zyn, indien de aanhoudende en sterke verzoeken van Mevrouw necker niet alles aangewend hadden, om hem daar uit te verlossen.

Dit Boek behelst dus de Levensbeschryving van eene der

[p. 44]

byzonderste menschen, welken in deeze Eeuw, door het Noodlot, de droevigste rampen ondergaan hebben. De Heer de latude schetst 'er zyne daaden en verblysplaatsen, met juiste kleuren, in af. Plaatst het karakter zyner Weldoeners, tegen dat van zyne Haaters, in het waare licht; zynde zyn Afbeeldzel voor het Werk zelve te vinden.

Byzonder is het, dat deeze verloste rampspoedige zyne Levensbeschryving aan den Heer de la fayette heeft opgedraagen, welke, toenmaals, een der uitmuntendste Lieden in Frankryk zynde, thans in Brabant mede gevangen wordt gehouden. En niet minder byzonder zal het voorkomen, dat men onlangs, in Parys, het Standbeeld van lodewyk den XV den verbryzelende, de regterhand van dat beeld aan de latude heeft geschonken, als eene herinnering, dat de hand verbryzeld was, welke zyn vonnis eertyds tekende.