Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1792

Waarneeming wegens de schadelyke gewoonte, om de baars, zonder ontdoening van derzelver ingewanden, te kooken.
Door D.E. Knaven, M.D. te Medemblik.

Wel Edele zeer Geleerde Heeren!

Heeren Schryveren der Algemeene Vaderlandsche Letteroefeningen.

Het is, by veele Liefhebberen van Baars, eene Gewoonte, om deezen Visch, zonder ontdoening van derzelver Ingewanden, te kooken, met oogmerk, om het, voor den smaak zo aangenaame, vet der darmen af te zuigen: het is daarom, dat ik de vryheid neeme, de nevensgaande Waarneeming, omtrent dit schadelyk gebruik, U Wel Ed. toe te zenden.

De yver, welke U Wel Ed. betoonen, om, in U Wel Ed. geacht Maandwerk, alles gemeen te maaken wat eenigzins ten nutte kan strekken, doet my vermoeden, dat U Wel Ed. daarvoor wel een plaats zullen gelieven in te ruimen.

Onlangs wierd ik ontbooden, ten huize van B.....

[p. 541]

L.....; aldaar gekomen zynde, vond ik, tot myn grootste verwondering, den man, en vyf kinderen, in de allerhevigste benaauwdheden; de buik was by allen zeer sterk opgezet, en gespannen; de krimpende en knaagende pyn waren, ter plaatse der Regio Epigastrica, byna ondraaglyk; de kleur des aangezigts was by allen uitsteekend bleek, verzeld met sterke zweeting; de pols was ras, egter niet hard, of vol; by twee kinderen, was dezelve zeer stuipachtig; dit alles ging gepaard met aanhoudende Conatus vomendi; hoewel drie kinderen, reeds vóór myne komst, de gebruikte spys, door zwaare braakingen, ontlast hadden, zonder de minste verligting; de dorst was by allen zeer groot, maar het drinken was naauwlyks doorgezwolgen, of zy braakten het (met groote benaauwdheid) weder uit. In deeze deerniswaardige, en te gelyk bedenkelyke, omstandigheden, vroeg ik aan de Vrouw, wat spyzen zylieden des middags gebruikt hadden, welke my antwoordde, een zogenaamd Water-zoodje, bestaande uit Baars en Snoek; waarvan zy zelve, met nog een van haare andere Kinderen, ook zeer smaakelyk gegeeten hadden, zonder dat deeze twee laatsten eenig ongemak daarvan gevoelden; de Man en Kinderen ondervraagd hebbende, of zylieden ook nog eenige andere spys, of drank, gebruikt hadden, zeiden alle neen. Dit was al het licht, dat ik in deezen konde krygen; zo dat de Causa proxima, in dit netelig geval, voor my nog onzeker was.

De Symptomata, (welke langs hoe dringender wierden) gaven my egter niet onduidelyk te kennen, dat 'er iets allernadeeligst in de maag plaats had; en vorderde te gelyk van my, zeer spoedig, op middelen bedagt te zyn, om, was het mooglyk, deeze stoffe te ontlasten.

Ten dien einde, schreef ik aan allen, (in veele verdeelde, en spoedig op elkander toegediende, giften) een zeer werkzaam Braakmiddel voor, (egter met onderscheid van deszelfs hoeveelheid, naar maate des ouderdoms) en liet, intusschen, by herhaaling, een slap infus. flor. Chamomil. cum mell. communi drinken.

Na, hierdoor, verscheide braakingen bewerkt te hebben, waar by ik niets anders, dan eenige natuurlyke slym, en by zommigen de gebruikte spys, ontdekte, kreegen ze allen eenige ruime afgangen, met dat gelukkig gevolg, dat ik, tot myn grootste genoegen, binnen den tyd van twee uuren, vyf van deeze Lyders, van alle de boven-

[p. 542]

gemelde toevallen volkomen verlost zag, egter by uitstek afgemat; eene geruste slaap, welke spoedig daarop volgde, verkwikte hun dermaate, dat zy, des anderen daags, haare bezigheden weder konden verrigten; uitgezonderd, een Jongetje van 11 jaaren, welk (niettegenstaande het Geneesmiddel by hem, even als by de anderen, als een braak- en buikzuiverend middel, genoegzaam gewerkt had, en de Conatus vomendi bedaard waren) benaauwdheid en pyn, in den bovenbuik, bleef behouden, waar by zig aanmerkelyke Spasmi van het geheele ligchaam voegden. Aan deezen gaf ik het Laud. Opiat., cum ol. Amygd. dulc., waarna de toevallen bedaarden, en eene geruste slaap volgde. Deeze Jonge heeft egter nog eenige dagen aan verlooren eetlust, met maagpyn, inzonderheid ten tyde der spysverteering, gelaboreerd; welke ook, eindelyk, door het gebruik van maagversterkende, en omwindende, middelen, volkomen cesseerde.

Het was my, in het eerste voorkomen, niet mooglyk, de waare oorzaak van dit geval te kunnen ontdekken; maar, na dat ik, des anderen daags, de zaak naauwkeuriger onderzogt, bevond ik, dat de Baars de eenigste oorzaak daarvan was, en dat wel om de volgende reden.

De Man met zyne vyf Kinderen, welke zo deerlyk ongesteld waren geweest, hadden niet dan Baars gegeeten; welke, zonder ontdoening der Ingewanden, gekookt waren. Onder het eeten, hadden zy, zeer greetig, het vet van de darmen afgezogen, en men verhaalde my nu, dat zy allen, kort na het eeten, reeds pyn in hunne maag, en duizelingen, gewaar wierden.

De Vrouw, en het andere Kind, (geen Liefhebsters van Baars zynde) hadden niet dan Snoek gegeeten, welke, te gelyk met de Baars, in denzelfden Ketel, gekookt waren, egter met ontdoening van derzelver ingewanden; deeze twee laatsten hebben daarvan geen het minste hinder gevoeld.

Waaruit dan, zo ik meene, te regt moet beslooten worden, dat deeze Baars op vergiftige Insecten heeft geäast.

Mooglyk is dit vergift, aan het vet der Ingewanden medegedeeld, misschien onder het afzuigen de tedere darmen doorgezogen zynde, aldus in de ligchaamen der Lyders geraakt.

Ik zal myn oogmerk bereikt hebben, indien ik, hierdoor,

[p. 543]

het algemeen van een schadelyke Gewoonte afbrenge, op dat deeze, anderzins zo nuttige, Visch niet tot een gevaarlyk voedzel bereid worde.

Ik heb de eer, met alle achting, te zyn,

Wel Edele zeer Geleerde Heeren!

U Wel Edele D.W. Dienaar

d.e. knaven.

Medemblik,

27 Augustus, 1792.