Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1792

Beschouwing van het paard.

Grootsch, noem ik het Onderwerp van het Paard, om dat het een der uitmuntendste Dieren is.....

Wat de uiterlyke gestalte van dit Dier betrest; deeze is genoeg bekend, en verrukt het oog der aanschouweren, door evenmaatigheid en houding; waarin vlugheid met deftigheid vergezeld gaat, en sterkte doorstraalt. Welk een vuur schittert dit Beest ten ooge uit! welk een vaardige beweeglykheid bespeurt men in de ooren! welk een trotsche gestalte heeft de lange hals! hoe welgemaakt en vlug zyn de pooten! De verscheidenheden deezer Dieren bestaan meerendeels in hunne kleuren, die zoo veelvuldig zyn, als in eenig geslagt van Dieren; en verder, in de ongelyke grootte hunner gestalte, sterkte en vlugheid; stukken, die van de verschillende vermenging en de lugtsgesteldheden afhangen. - Arabie schynt het regte klimaat te zyn ter voortteeling van Paarden, van waar de rykdom der Arabieren voornamenlyk in 't bezit van Paarden gelegen is; - Wonder naauwkeurig, verhaalt men, zyn de Arabiers in de geslachten hunner Paarden onvermengd en onverbasterd te houden: de bespringing

[p. 527]

van een edele Merry door een edelen Hengst, gelyk ook de geboorte van het Veulen, daarvan voortkomende, geschiedt onder getuigen, die 'er behoorlyk getuigenis van geeven; en bezorgen, dat het jong in de nette geslachtlyst geplaatst wordt: De Persiaansche en Turksche Paarden zyn van dit ras waarschynlyk herkomstig, en waarlyk schoon: die in Indie en China vallen zyn slegt; ook kunnen de besten niet wel in die lugtstreeken aarten. De Tartaaren hebben wederom een overvloed van sterke, moedige en vuurige, Paarden; doch die fraaiheid van gestalte derven. Men vindt zeer aardige kleine Paardjes, die sterk en moedig zyn; elk weet dit van de Hollandsche en Noordsche, die by ons in menigte gevonden worden: Schotland en Ierland leveren 'er dergelyke uit: in Italie, Spanje, Frankryk, Duitschland, en in de Nederlanden, vindt men zeer goede Paarden; - Vriesland verschaft ons de beste.

Daar dit Beest aan zoo veelvuldige ongemakken en ziekten onderworpen is, en veeltyds, in zynen ouden dag, tot slaafachtigen arbeid gebruikt wordt, leeft het egter doorgaans vyf en twintig of dertig jaaren; schoon 'er eenigen zyn, die een hooger trap van ouderdom beklimmen. 't Is bekend, dat men den onderdom aan de tanden ontdokt, waarop vry vaste regels zyn, den liefhebberen genoegzaam bekend. Het gewoone voedsel der Paarden, hier te lande, is des Zomers Gras, en des Winters Hooi. - Elk weet, hoe zy, zwaaren arbeid moetende doen, of lang loopen, met Haver en Roggebrood gevoed worden. Zy vereischen, wil men ze wel en naar verdiensten behandelen, veel oppassens. Maar een Dier, zoo schoon van gestalte, zoo goed van neigingen, van zoo veel nuts, is zulks overwaardig.

Het Paard, hoe fier en hoe wild, wanneer het ongetemd in het wilde loopt, is geenzins wreed van aart, en, schoon veele Dieren in kragt overtreffende, randt het ze nimmer of zelden aan, hoewel het, aangevallen zynde, zich wel dapper weet te verdedigen, indien zyne grootmoedigheid den vyand niet slegts met verachting aanziet. - In de Hengsten, onder de tamme Paarden, is deeze edele fierheid ten vollen blykbaar. Als de Paarden drie, of drie en een half, jaar oud zyn, begint men ze reeds te schikken tot het gebruik, waar men ze toe denkt te houden, en hunne leerzaamheid is uitmuntend; zy schynen zin te hebben in wel opgetooid voor den dag te komen, en dat door kunst de natuurlyke schoonheden, die zy bezitten, opgeluisterd worden. - De snelheid der Paarden is verwonderlyk, en 't is de onbarmhartige liefhebbery van harddraaven, die meenig Beest de gezondheid en het leven kost. Dat men ze gebruikt, en 'er snel den weg mede spoedt, zonder ze af te matten is een redelyk gebruik; maar 't komt my voor met den aart van een regtschaapen liefhebber te stryden, dat hy zyne beesten dus mishandelt; - ik kan het niet zagter noemen. - De Heer van effen heeft, in zyne uitmuntende

[p. 528]

Spectator, dat dollemans-werk zoo aartig bestraft, dat ik de Vertoogen, des betreffende, met den grootsten smaak lees en herlees, en ze elk durf aanraaden.

Van hoe veelvuldigen dienst het Paard is, ter bezorging van de noodzaaklykheden, gemakken en vermaaken, des levens, zien en ondervinden wy daaglyks: maar geen volk is 'er, dat meer gebruik van dit Beest maakt, dan de Tartaaren. Van een algemeenen dienst zyn ze hun in 't leeven, dewyl ze zich ook de Melk ten nutte maaken! en, gedood zynde, eeten zy het vleesch, terwyl zy het Bloed zorgvuldig vergaderen, - daar een soort van gebak van maaken, 't geen zy voor een lekkerny houden.

Eindelyk, is dit moedig Beest, van vroege tyden af, in den Oorlog gebruikt; - dus leest men 'er bykans overal van, waar Heirlegers opgenoemd, en Veldtogten beschreeven, worden; en, - om alles in eens te besluiten, weet ik geen grootscher, geen verhevener beschryving van ons overschoone Beest, dan in het Boek van job; dezelve is zoo uitmuntend, als ze gemaakt kan worden: Zult gy het Puard sterkte geeven? kunt gy zynen hals met donder bekleeden? Zult gy het beroeren, als een sprinkhaan? De pracht van zyn gesnuif is eene verschrikkinge. Het graaft in den grond, en 't is vrolyk in zyne kragt: en trekt uit den geharnaschten te gemoete. Het belacht de vreeze, en wordt niet ontsteld; het keert niet wederom, van wegen het zwaard. Tegen hem ratelt de pylkoker; het vlammig yzer der spiese en der lansse. Met schuddinge en beroeringe slokt het de aarde op, en gelooft niet, dat het is het geluid der bezuine. In 't volle geklank der bazuine, zeit het heah! en riekt den Kryg van verre, den donder der Vorsten, en het gejuich.