Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1792

Verslag van de schriklyke orcaanen, aan welke Isle de France onderhevig is.

(Overgenomen uit de Voyage a Madagascar, par l'Abbé rochon.)

Niemand, dan die het ongeluk gehad heeft van ooggetuige te weezen, kan zich een denkbeeld vormen van de Orcaanen, die zomtyds op het Eiland Isle de France woeden. Zodanig een Orcaan gaat meest altoos vergezeld van Regen, Donder, en Aardbeeving; de Dampkring staat als in vuur, en de Wind blaast, met woedende kragt, uit alle hoeken. Alles, wat in den weg van dit zamen vereenigd Onweer komt, schynt met een onherstelbaar verderf gedreigd te worden.

't Is daarom, dat de Zeelieden, die dus een Orcaan van verre zien aankomen, zomtyds in staat zyn, om het geweld van denzelven te ontgaan, door de rigting waar te neemen, en een anderen koers te houden, wanneer zy dikwyls voor stilte dryven, op een kleinen afstand van de plaatzen, waar deeze vervaarlyke Stormwinden al derzelver woede spillen. Wanneer de kragt des Winds meer is dan 150 voeten in één seconde, kan niets deszelfs geweld wederstaan; de grootste Boomen worden, met wortel en alles, uit den grond gerukt; de sterkste Gebouwen

[p. t.o. 422]

[p. 423]

om ver gesmeeten, terwyl noch de zwaarte der ankers, noch de beste ankertouwen, een Schip kunnen beveiligen, of verhoeden van op 't strand te geraaken, en in stukken te stooten.

Ik zag de groote Mast van het Schip de Mars, een Oorlogschip van vier-en-zestig Stukken, afbreeken, en over boord waaijen, in den Orcaan van Maart MDCCLXXI, die egter in zwaarte op verre na niet haalde by die, welke, in February deszelfden jaars, zyne vernielingen aanrigtte. Kundige Zeelieden weeten de kragt te berekenen, noodig om de groote Mast van een Oorlogschip te doen splyten, en kunnen oordeelen of ik vergrootende gesprooken heb, wanneer ik de snelheid des Winds, in de hevigste Stotmen, op 150 voeten in één seconde bepaalde.

Op de Breedten tusschen de Keerkringen is eene buitengewoone verandering in den stand van den Barometer, de tot nog éénige aanwyzing van een naderenden Orcaan.

Toen de Orcaan, in February des Jaars MDCCLXXI, op Isle de France woedde, ontrustte de schielyke daaling van de Kwik my, zo wel als den Intendant des Eilands, den Heer poivre, ten hoogsten. Wy ontdekten dit ten vier uuren naa den middag. De Heer poivre zondt om den Capitein der Haven. Deeze Officier, die een voorigen zwaaren Orcaan hadt bygewoond, stondt op het zien des laagen Barometers niet zo zeer versteld, als wy; en zeide, dat 'er zekerder Voortekens waren: vier-en-twintig uuren, voegde hy 'er nevens, vóór het uitbarsten van den Storm, zult gy zien, dat de Zwarten van het Gebergte komen om denzelven aan te kondigen. Daar en boven zal de wyze, waar op de Zon ondergaat, my onderrigten, welke maatregels 'er moeten genomen worden, om, zo veel mogelyk, de ongelukken, by zulke gelegenheden gevreesd, voor te komen. Noch de ernstige Vermaaningen van den Intendant, noch myne bygebragte Waarneemingen, waren sterk genoeg om hem van den aannaderenden ramp te overtuigen; hy besloot niets te doen tot dat hy de Zon zag ondergaan. - De Lugt was toen helder; doch de Barometer hieldt aan met zakken, schoon de Zon zeer helder onderging. De Capitein, die zeer veele Jaaren de Oost-Indische Compagnie gediend hadt, ging van ons af, volkomen gerust dat wy veilig waren voor alle de onheilen, waar mede wy dagten dat het Eiland gedreigd werd: hy scheen medelyden te heb-

[p. 424]

ben met onze onkunde, die zo veel vertrouwen op een Weerglas stelden. Het valt bezwaarlyk, iemand, die enkel in het daadlyk Bedryf eener Kunste is opgetoogen, te overtuigen, dat de Weetenschap van eenig gebruik is.

Ten zeven uuren, één uur naa het ondergaan der Zonne, beliep ons de Stormwind. Vóór negen uuren waren alle de Schepen op strand gesmeeten, uitgenomen de Pink de Ambulante, en de kleine Advysboot, de Verd-Galand geheeten. De Stroom dreef de Pink na Zee, en de Advysboot, aan dezelve vastgemaakt, zonk.

De Ambulante, zonder Zeilen of Roer, zonder voorraad voor de Scheepslieden, en daarenboven bezet met Soldaaten van het Iersch Regiment van clare, dreef meer dan twaalf uuren om, geheel op de genade van den Wind, die zo veel veranderde, dat de Pink het Eiland werd omgevoerd, en eindelyk schipbreuk leedt op het eenig gedeelte van de Kust, waar de Manschap met mogelykheid kon gered worden. - 't Geen deeze onheilen te bejammerenswaardiger maakt, is de volslaagene onmogelykheid om den verlegenen eenigen bystand of hulpe te bewyzen. Wy waren verpligt onbeweeglyk te blyven te midden van het verderf, dat rondsom ons woedde; wy moesten ons lot afwagten zonder de mogelykheid om het te voorzien, of voor te komen; de sterkte des Winds, 't geweld der Stortregens, schrikten ons af, van de schuilplaats, door ons verkoozen, te verlaaten; wy moesten blyven waar wy ons bevonden, toen de Orcaan zyne woede begon.

Deeze Orcaan hieldt ten minsten tien uuren, met gelyk geweld, aan. Noch de Stortregens, noch de Donderslagen, noch de Blixems, deeden de kragt des Winds afneemen; doch ten drie uuren 's morgens begon de Barometer, die vyf-en-twintig linien gedaald was, eenige minuuten te staan, en kort daarop te ryzen; zints dien tyd nam de Storm af, en de Wind blies bestendiger uit dezelfde streek. Eindelyk was men 's avonds ten zes uuren in staat om eenige hulp toe te brengen aan de ongelukkige Schipbreukelingen. - Geduurende de Orcaan was alle gemeenschap met de onderscheide gedeelten des Eilands afgebrooken door de watervloeden, en de ontwortelde Boomen. - Drie weeken verliepen 'er, eer wy eenige tyding kreegen van de Ambulante, schoon slegts zes mylen van Port Louis op Isle de France vergaan. Door

[p. 425]

agt te geeven op de Voorspellingen van den Barometer vóór het aankomen des tweeden Orcaans, leden de Schepen op de Reede veel minder dan in den eersten.