Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1792

Over de zuiker van natuurlyke melk. Door den Heer Jahrig, te Petersburg.

(Journal de Physique, 1791.)

Op myne Reizen, welke ik ondernomen heb, op last der Academie van Petersburg, onder de Mongolische Volken, die de grenzen van het Gouvernement Irkutz, boven het Meir Baïkal bewoonen, langs de Rivier Selenga, nam ik eene vernuftige wyze waar, op welke die Volken, geduurende hunne lange Winters, eene groote hoeveelheid Melks bewaaren, welke zy laaten bevriezen in yzeren Ketels, die hun ook tot andere einden dienen. Wanneer de Melk, in zodanig een ketel volkomen bevroozen is, maaken zy den ketel langzaam warm, en ligten 'er de bevroozen Melk uit met een houten spatel. Deeze bewerking vangt aan, zo ras de koude begint: want, dan heeft men den grootsten overvloed van Melk: de Melk-ysklompen, door dit middel verkreegen, neemen, gelyk zulks eigenaartig volgt, de binnenste gedaante der ketels aan, in welken zy bevroozen, en behouden die den ganschen Winter.

Doch 't geen myne nieuwsgierigheid veel sterker prikkelde, bestondt daarin, dat ik alle de Melk-ysklompen digt overdekt zag met een wit poeder, in 't voorkomen meelagtig. Ik merkte dezelfde zaak op in myn kleine voorraadplaats, die ik moest voorzien op den eigensten voet als deeze zwervende Volken, en de Kinderen van myne Herders bragten my dikwyls schotels, vervuld met die soort van Meel, 't welk zy aten, en waarvan zy zich ook bedienden, om hunne spys te zuikeren.

Naa deeze ontdekking, liet ik een voorraad van Melkysklompen, uit een benedenkamer, brengen boven op het houten huis, waarin ik myn intrek had, en een gedeelte uitmaakte van een Tempel, toegeheiligd aan de Afgoden deezes Heidenschen Volks. Deeze Melk-ysklompen vonden zich, te dier plaats, blootgesteld aan de onmiddelyke wer-

[p. 199]

king van de koude en drooge lugt, welke, bykans een geheel jaar door, in deeze landen heerscht. De Melk-ysklompen waren rechtstandig gezet, en speelde gevolglyk van alle kanten de lugt daarop. Ik bezogt ze dikwyls, en bemerkte, dat die blootstelling aan de Lugt toebragt in dagelyks de meelagtige korst, waar mede de oppervlakte overdekt was, te vermeerderen. Ik nam alle weeken, door deeze Melk-ysklompen te schrabben, ten minsten de hoogte van twee vingerbreed, van deeze meelagtige zelfstandigheid weg: welke ik als dan op een schotel deed, en aan de lugt bloot stelde, om, door behulp van de Vorst, de overgebleevene vogtigheid, welke aan een lange bewaaring nadeelig zou hebben kunnen weezen, weg te neemen. Dit meel dus bloot gesteld aan strenge koude, en by gevolge van alle vogtigheid ontdaan, hadt een zeer zoeten en zuikeragtigen smaak. In warm water ontbonden, en sterk met een karnstokje geroerd, kan men zich, door dit middel, op alle tyden en plaatzen, zeer goede en wel smaakende Melk bezorgen. Ik geloof dat deeze ontdekking van eene zeer groote nuttigheid is, en zeer volvoerbaar op lange reizen ter Zee of te Land. Het komt 'er op aan, om, by de toebereiding, alle noodige voorzorgen in agt te neemen.

Gelyk ik hier spreek van eene Proeve, door my genomen, en verscheide keeren herhaald, kan ik even zeer verzekeren, dat dezelve zal gelukken aan een ieder, die 'er zich toe wil verledigen; dan ik geloof ook, dat alle Landen niet even gunstig zyn, tot het vormen van deeze zonderlinge zelfstandigheid. Het Land, waar ik my toen onthield, is een der hoogste streeken in het Noorden van Asie; een Alpisch Gewest, waar de Rivieren bykans zes maanden van het Jaar met Ys bedekt zyn, ondanks zy liggen onder den vyftigsten Graad Noorderbreedte.

Eene andere byzonderheid, eigen aan die Landstreeke, is de drooge en scherpsnydende Lugt, geduurende een groot gedeelte des Jaars. De drooge Winden, gelyk ook Regen en Sneeuw, komen zelden uit het Westen: bykans altoos uit het Noorden, en worden doorgaans aangekondigd door een zeer zagten Zuiden Wind, die eenigen tyd waait. Deeze drooge en gezuiverde Lugt, welke den geheelen Winter in deeze streeken heerscht, vermeerdert by gevolge de uitwaasseming van alle vogtigheden, in deeze Melk-ysklompen, en laat niets agter dan het weezenlyke en de bestanddeelen van de Melk, onder de gedaante van een wit Poeder.

[p. 200]

Om in korten tyd eenen grooten voorraad van dit Poeder te verkrygen, moet men, by voorkeuze, zich bedienen van raauwe ongekookte Melk, weinig of niet zamelt men in van Melk, die gekookt of afgeroomd is; desgelyks behoort men zorge te draagen, om de versch gemolken Melk, wanneer dezelve de natuurlyke warmte nog heeft, niet bloot te stellen aan de koude; de schielyke aanval der koude dryft alle de vette en kaasagtige deelen na het middelste van den klomp, derwyze, dat enkel wateragtige deelen alleen de buitenste zyden van dusdanig een Melkysklomp beslaan. Het binnenste of de kern van een dergelyken Melk-ysklomp vertoont zich als dan in eene rimpelagtige gedaante, menigmaal reeds in het boteragtige veranderd, en levert geen zuikeragtig Poeder op. Ten einde de vette en zuikeragtige deelen zich te eenpaariger verdeelen door den geheelen Melkklomp, laat ik de versch gemolken Melk koud worden, die men als dan in platte en ondiepe ketels kan uitstorten.