Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1792

[p. 26]

Geschiedkundig verslag, wegens het invoeren der zydewormen in Europa.

(Overgenomen uit An Historical Disquisition, concerning the Knowledge, which the Ancients had of India, and the Progress of Trade with that Country prior to the Discovery of the Passage to it by the Cape of Good Hope. Whit an Appendix, containing Observations on Civil Policy, the Laws and Judical Procedings, the Arts, the Sciences, and Religious Institutions of the Indians. By william robertson, D.D.F.R.S. 1791^(*).)

De veelvuldigheid der openbaare vyandlykheden tusschen de Keizers van Constantinopole en de Monarchen van Persie, gepaard met de aangroeiende mededinging hunner Onderdaanen in den Handel op Indie, gaf gelegenheid tot eene Gebeurtenis, welke eene groote verandering in de Natuur van dien Handel veroorzaakte. Naardemaal het gebruik der Zyde, zo in Kleeding als tot Huiscieraad, allengskens algemeener werd ten Hove der Grieksche Keizeren, die de Vorsten van Asia in schitterenden luister van Hofhouding naavolgden, en overtroffen; en dewyl China, waar, volgens het eenpaarige Getuigenis der Oostersche Schryveren, de Zydeteelt oorspronglyk bekend was^(†), nog het éénig Land bleef, 't welk die kostelyke Waar uitleverde, wisten de Persen, zich bedienende van de voordeelen welke hunne ligging gaf boven de Kooplieden van de Arabische Golf, deezen den voet te ligten op alle Marktplaatzen van Indie, werwaards de Zyde ter Zee uit het Oosten gebragt werd. Het desgelyks in hunne magt hebbende, om de Caravaanen, die, om het Grieksche Ryk van Zyde te voorzien, te Land na China trokken, door de Noordlykste Landschappen huns Koningryks lastig te vallen en af te snyden, trokken zy dien geheelen Handeltak aan zich. Constantinopole werd afhang-

(*) Dit belangryk Werk, der penne van den grooten robertson waardig, word thans vertaald, en staat uitgegeeven te worden by den Drukker deezes j. yntema en a. loosjes pz. Dezelfde hand, die ons de Geschiedenis van America en van Schotland, door dien beroemden Man opgesteld, in 't Nederduitsch leverde, zal ook die Vertaaling vervaardigen.

(†) Herbelot Biblioth. Orient. Art. harir.

[p. 27]

lyk van eene mededingende Magt ten aanziene van een Artykel, 't geen Weelde aanzag als onmisbaar tot verfraaijing en opschik, en diensvolgens sterk zogt.

Met de greetigheid, Opkooperen eigen, deeden de Persen den prys van de Zyde tot zulk eene verbaazende hoogte stygen^(*), dat justinianus, 'er niet alleen op gesteld om een voldoenden en zeker gaande toevoer te krygen eener Koopwaare van een onmisbaar gebruik geworden, maar ook begeerig om den Handel zyner Onderdaanen te ontheffen van de verdrukkingen zyner Vyanden, zyn best deedt, om, met hulpe van zynen Bondgenoot, den Christen Monarch van Abyssinie, een gedeelte van den Zydehandel den Persen te ontweldigen. Deeze onderneeming mislukte hem. Doch, toen hy't het minst verwagtte, verkreeg hy, door eene onvoorziene gebeurtenisse, eenigermaate het voorwerp zyner wenschen.

Twee Persische Monniken, als Zendelingen afgevaardigd na eenige der Christen-Kerken, volgens het berigt van cosmas in verscheide deelen van Indie opgerigt, waren doorgedrongen tot het Land van de Seres, of China. Daar zagen zy het spinnen der Zydewormen, en kreegen kennis aan de werkzaamheden der Menschen, om het voortbrengzel van deezen Worm tot zo veelerlei fraaije Stoffen te vervaardigen. - Het vooruitzigt op winst, of misschien een verontwaardigingvolle yver, verwekt door deezen ryken winstgeevenden Handeltak in de handen van Ongeloovige Volken te zien, zette hun aan om na Constantinopole weder te keeren. Hier verklaarden zy by den Keizer den oorsprong der Zyde, als mede de onderscheide wyzen van die te bereiden en te verwerken; verborgenheden tot dus lang onbekend, of zeer onvolkomen in Europa begreepen^(†).

(*) Procop. Hist. Arcan. C. 25.

(†) Vroeger hadt de Heer robertson, 't geen wy hier kortlyk byvoegen, opgemerkt, dat de Grieksche en Romeinsche Schryvers, eeuwen lang naa dat het gebruik daarvan algemeen geworden was, toonden niets te weeten van de wyze, waar op dezelve voortkwam. ‘Eenigen veronderstelden, dat de Zyde een fyne daauw was, kleevende aan de bladeren van zommige boomen of bloemen; anderen hielden dezelve voor eene tedere soort van Wolle of Katoen, en zelfs zy, die geleerd hadden dat de Stoffe het werk was van een Insect, toonen, door hunne beschryvingen, geen onderscheiden denkbeeld gehad te hebben hoe dit spinnen geschiedde. De Heer mahudel heeft, in een Vertoog, aan de Academie des Inscriptions & Belles Lettres, in den Jaare 1719 voorgeleezen, de onderscheide gevoelens der Ouden, over de natuur en den oorsprong der Zyde verzameld, 't welk strekt om hunne onkunde ten dien opzigte te toonen. - Het is eene byzondere omstandigheid in de Geschiedenis der Zyde, dat de Mahomethaanen, uit hoofde dat dezelve het uitwerpzel is van een Worm, de Zyde aanzien voor een onreine Kleeding, en het is, met algemeene toestemming der Leeraaren, bepaald, dat een Persoon, die eene Kleeding geheel van Zyde draagt, de dagelyksche Geheden in den Coran voorgeschreeven, niet wettig kan uitstorten.’ Herbel. Biblioth. Orient. Art. harir.

[p. 28]

Aangemoedigd, door 's Keizers milde beloften, namen zy het op zich een genoegzaam aantal van deeze wonderbaare Insecten, aan welker arbeid de Mensch zo veel verschuldigd is, in de Hoofdstad te brengen. Zy volvoerden dit door de Eytjes van den Zydeworm in een hol Riet te verbergen. Deeze werden uitgebroed door de warmte van een Mesthoop, en gevoed met de bladeren van den Wilden Moerbezieboom; zy vermenigvuldigden en werkten op dezelfde wyze als in die Lugtstreeken, waar zy eerst de voorwerpen waren van der Menschen aandagt en bezorging^(*).

Welhaast kweekte men, in verscheide deelen van Griekenland, byzonder in Peloponesus, deeze Insecten in grooten getale. Op Sicilie ondernam men, vervolgens, met een even gunstigen uitslag, het teelen van Zydewormen, en het werd, van tyd tot tyd, in verscheide Steden van Italie gevolgd. Op alle deeze plaatzen rigtte men Handwerken op, en hieldt ze aan den gang met de Zyde, daar vallende. De vraag om Zyde uit het Oosten nam gevolglyk af; de Onderdaanen der Grieksche Keizeren waren niet langer genoodzaakt zich tot de Persen te vervoegen om voorraad van Zyde te verkrygen, en 'er greep eene verbaazende verandering plaats in den aart der Handelgemeenschap tusschen Europa en Indie^(†).

(*) Procop. de Bello Gallico.

(†) De invoering van Zydewormen in Europa, en de Uitwerkzels, welke dezelve voortbragt, kwamen onder 't oog van den Heer gibbon, by het schryven der Geschiedenisse van Keizer justinianus, en, schoon dit een byzonder geval was, slegts van een ondergeschikt aanbelang, te midden van de groote menigte der gewigtige Gebeurtenissen, die zyne aandagt moesten bezig houden, heeft hy deeze byzonderheid nagegaan met eene naauwkeurigheid, die geen hooger bedoeling hadt. - Vol. IV. p. 71. &c.