Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1792

[p. 503]

J.J. Kaemmerer's Zedenkundige Lessen, voor Jongelingen. Uit het Hoogduitsch. Te Amsterdam by Kuyper en van Vliet, 1792. In 8vo, 264 bl.

Meer geeft de inhoud deezes Werks, dan de Titel belooft. Volgens deezen zou de Leezer niets meer verwagten, dan eenige onderrigtingen, de Zedekunde betreffende. Intusschen ontmoet hy aldaar eene geheele Afdeeling, welke over de Natuurlyke gesteldheid des Lighaams handelt. Onderrigtingen van dien aart kunnen zekerlyk haare nuttigheid hebben, uit aanmerking van den invloed van den toestand des lichaams op de gesteldheid van het Verstand en van het Hart, over welker beschaaving de Schryver in de twee volgende Afdeelingen handelt. 't Komt ons voor, dat de Heer kaemmerer zich in deezen een te uitgebreid plan heeft voorgesteld, naar gelange des omtreks, binnen welken hy hetzelve heeft willen bevatten. Van alles, wat met eenigen schyn tot de twee gemelde hoofdonderwerpen kan gebragt worden, wordt hier gewag gemaakt, op eene wyze, die geenzins geschikt is, om, by jonge Lieden, welke van deeze onderwerpen meestal nog onkundig moeten ondersteld worden, weezenlyke en onderscheidene denkbeelden te verwekken. Met meer regt zou de Titel van Handleiding ter Onderwyzinge van de Jongelingen, dan die van Lessen, aan dit Werk voegen. Het zyn meestal losse, en niet uitgewerkte, gedagten, over eene reeks van meer dan honderd onderscheidene Onderwerpen, welke de Schryver in eenen dikmaals eenigzins winderigen styl nederstelt. Zie hier een staal van 't een en ander van ons gezegde. Wy verkiezen daar toe, 't geen wy onder de Afdeeling Godgeleerdheid aantreffen: ‘Die Godgeleerde, welke zig niet altyd met den laffen, en tegen de rede aanloopenden Probabilismus, met de Proedeterminatio physica, of andere beuzelaaryen, ophoudt, maar tot het binnenste van den Godsdienst doordenkt, en deszelfs natuur nagaat. - Die niet aanhoudend aan het helsche aambeeld doodzonden smeedt, maar de zuivere zedelykheid navorscht, die zyne sterkte niet stelt in 't verketteren of verdoemen, maar zig met den liefderyken Geest des Verlossers bekend maakt, - die schept boven alle ande-

[p. 504]

ren uit de volste bron der zuiverste kennis. - Want welke bezigheid kan waardiger zyn voor het Verstand, dan wanneer men zig met het Weezen aller Weezens nader bekend maakt, den luister zyner volmaaktheden bewondert, en van datzelve regels van gedrag en stigtig ontleent? ô Wat kan meer licht over den geest verspreiden, wat de denkwyze meer opscherpen, wat maakt heilzaamer indrukzels op het hart, dan wanneer men de wyze wegen der Voorzienigheid bestudeert? De man, met zuivere Godgeleerde Kundigheden voorzien, tart elke lokkende vrygeestery, wapent zig tegen inneemende dwaalleeringen, yvert tegen dweepige grondbeginzels, en zelfs 't bedrog agterhaalt hem niet, het welk zyn' schoonschyn van den Godsdienst ontleent. - De Godgeleerde, met den geest van den Godsdienst bezield, kent het naauw Verband tusschen Openbaaring en Natuur; hy weet, dat de eene de andere de hand biedt; dat ze zig als Zusters onderling beminnen, waarvan wel de eene fraaijer, heerlyker en verhevener is, dan de andere, maar nogthans onäfscheidelyk zyn, en denzelfden Throon altyd beweeren. - Welke onwaardeerbaare voordeelen voor het verstand en hart vloejen, uit de uitgebreide Kundigdigheden des Bybels, wanneer de Godgeleerde alle uitdrukkingen en gelykenissen, alle lessen en gebeurdtenissen des Godlyken verlossers naar zynen verheven geest bestudeert, en ze volgens de regelen eener gezonde Uitlegkunde beschouwt?’

Behoudens de aangevoerde bedenkingen, hebben wy in dit Werkje zeer fraaije gedagten ontmoet, den geest van blaakende menschenliefde, van uitgebreide goedwilligheid, en eene zucht voor rechtschapene Kundigheden. 't Ware dus te wenschen, dat zeer veele Jongelingen met de denkbeelden, hier aangestipt, meer en meer gemeenzaam wierden, en dezelve in practyk stelden.