Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1792

Almanach van den Vader Gerard, voor den Jaare 1792, het derde van de Jaartelling der Vryheid. Door J.M. Collot d'Herbois. Te Duinkerken by van Schelle en Comp., 1792. In 8vo. 84 bl.

Zommige Schryvers sedert eenigen tyd opgemerkt hebbende, dat Tydwyzers, of Almanachen, eene behoefte by de meeste Lieden geworden zyn, hebben daar uit gelegenheid genomen, om, door middel van zulke Almanachen, hunne Schriften onder den gemeenen man te verspreiden; dat wezenlyk veel invloed kan hebben. De zogenaamde Club der Jacobynen, of Societeit der Vrienden van de Constitutie te Parys, eene aanbieding gedaan hebbende, voor den geenen die een beknopt en bevattelyk Werkjen over de tegenwoordige Fransche Constitutie, voor de Landlieden schreef, heeft de Schryver deezes dien Eerprys behaald, door het inzenden van Vader Gerards Almanach: welke Vader gerard een onde Landman uit Neder-Bretagne is, die in 1789, voor het Departement van l'Ile en Vilaine, in de Nationaale Vergadering zitting nam, en, naa het eindigen van dezelve, tot zyn Dorp en Huisgezin is te rug gekeerd, en

[p. 399]

met alle tekenen van blydschap en dankzegginge daar is ontvangen. De Heer collot d'herbois verbeeld zich hem daar te zien, omringd van zyne broederen en vrienden; hem naar alles vraagende: en dus zegt hy in dit Werkje, het geen hy meent dat Vader gerard, in dit geval, zou kunnen antwoorden.

Twaalf byzondere Gesprekken maaken den Inhoud uit, welke men uit hunne Opschriften kan kennen. Het eerste handelt over de Constitutie. 2) Over de Natie. 3) Over de Wet. 4) Over den Koning. 5) Over den Eigendom. 6) Over den Godsdienst. 7) Over de algemeene Toelagen. 8) Over de Rechtbanken. 9) Over de gewapende Magt. 10) Over de Rechten van elken Burger, en over zyne Verplichtingen. 11) Over de Algemeene Welvaart. En 12) Over het Huislyk geluk. - Een enkele trek, uit het vyfde Gesprek, kan onze Leezers over den styl doen oordeelen.

‘Het was Saturdag, een werkdag, en men zou geen Gesprek houden; maar 'er ontstond een groot geweld in eene Weide, naby den tuin van Vader gerard gelegen. Een groote Kaerel, rood van kwaadheid, had eenen jongen herder by de kraag vast. Alle de Boeren waren toegeloopen, Vader gerard aan hun hoofd, om dien twist by te leggen: alree is hy in het midden van de Inwooneren.

Vader Gerard, tegen den grooten Kaerel. Frans, bedaar toch, wat heeft u die jonge knaap gedaan? Behandel hem wat zachter.

De groote Kaerel. Het is nu wel al tienmaal, Vader gerard, dat ik hem gewaarschuwd heb, van zyne schapen niet op myn groot stuk land te laaten graazen; en alle dagen komt hy weêr.

De jonge Herder. Een groot kwaad dat ik hem doe! het gras staat drie voeten hoog; hy maait het niet; zacht dat ik 'er wat van heb.

Vader Gerard. En dat of hy 't wil of niet? Dat is niet billyk. Immers is hy meester van niet te maaijen, als hy wil, zonder dat gy daarom recht hebt van te beschikken over het geen hem toebehoort. Zoo gy verzuimde uwe schaapen te scheeren, en dat een ander ze kwam scheeren voor zyn voordeel, en zich een recht maakte van uwe nalatigheid, wat zoudt gy zeggen? - Dat men nam het geen u toekomt, uwen eigendom.

De jonge Herder. Dat is klaar.

Vader Gerard. Wel nu! gy neemt den eigendom van Frans, door uwe schaapen te laaten weiden op een stuk gronds, dat het zyne is. Myne vrienden, deeze gelegenheid noodigt my uit, om u te spreeken over de eigendommen. Het eerste uitwerksel der Wet is, aan deezen bescherming te verleenen; zoo de eigendommen niet geëerbiedigd werden, zouden 'er, in de Maatschappy, niet dan geduurige en wederzydsche diefstallen

[p. 400]

plaats hebben. Hy zelf, die van daag iets gestolen had, zou niet zeker zyn van het morgen te zullen behouden, dewyl een ander het op zyne beurt zou kunnen steelen; geen redelyk mensch zou kunnen leeven, te midden van zulk eene inrichting der dingen; ook zou zy niet lang kunnen duuren.

Eene Gemeenschap, in welke de eigendom van eenen burger straffeloos geschonden wordt, wordt noodwendig kwalyk bestuurd; zy wordt verandwoordelyk voor de schade, door zulk eenen burger geleden.

Zy zelve, die niets bezitten, hebben 'er belang by, dat de eigendommen geëerbiedigd worden; want het zyn niet enkel de stoffelyke bezittingen, als Geld, Huisraden, Landeryen, Huizen en Beesten, die de eigendommen uitmaaken; de nyverheid, de arbeidzaamheid, zyn ook Fondsen, welker voortbrengsels eenen eigendom vormen, en wel misschien den kostelyksten van allen.

Hierom is het, dat de Wet, die het Kasteel, of de Landgoederen, van eenen ryken man beschermt, ook krachtdaadig het dagloon, aan den arbeidsman verschuldigd, onder haare hoede neemt: de voordeelen van het zweet des armen zyn, in haare oogen, de geheiligste van alle eigendommen.

En wie zyn het toch, die de eigendommen schenden! Het zyn zulke lieden die 'er geene hebben, die den eigendom des arbeids niet begeeren; het zyn de luiaarts, van welken men zich mistrouwen moet, en op welken men een waakzaam oog moet houden. De ledigheid vervoert den ryken tot alle gebreken, en den armen tot alle misdaaden.

Hy, wie niets doet, is onwaardig, om onder de burgeren geteld te worden; en hy, wie zich schaamt te arbeiden, is een lafhartige. Het is eene der schoonste inrichtingen van de Constitutie, den arbeid verheerlykt te hebben, verklaard te hebben dat alle beroepen, dat alle standen, vereerende zyn, en dat geen van allen eenige blaam of verachting brengen kan op den geenen, die dezelven oefent.

Ik bid u ook! Waarom zou men iemand verachten, die nuttig is? De man die werkt is vryer, is onafhanglyker, dan die hem doet werken; want de ryke behoeft de handen van den werkman; en de werkman behoeft niets, dan de betaaling van den ryken. De natuur heeft de handen vry wat noodzaakelyker gemaakt, dan het geld.’