Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1792

B. Huydecoper's Proeve van Taal- en Dichtkunde. Behelzende uitvoerige Bladwyzers op dezelve Proeve. Naar de Uitgave van wylen F. van Lelyveld. Vierde Deel. Te Leyden by A. en J. Honkoop, 1791. In gr. 8vo. 324 bl.

De taalkundige n. hinlopen te Alkmaar doet, met de uitgave van dit zaaklyk en uitgebreid Register, op huydecoper's Proeve van Taal- en Dichtkunde, zynen Dicht- en Letterlievenden Landgenooten, eenen grooten dienst. Alles wat in de drie eerste Deelen, met zo veel vlyt en beleezenheid, uitvoerig behandeld is, wordt in dit Vierde Deel herhaald, en zaamgedrongen voorgesteld. De volgende twee Artykelen kunnen ter Proeve dienen; moetende de Leezer daar by in acht neemen, dat de getalmerken tusschen ( ) staande, voor de bezitters van den eersten druk, (maar een Deel in quarto beslaande) van nut kunnen zyn.

‘Leevend van Leevendig onderscheiden, 't laatste niet die leeft, maar in wien het leeven werksaam is, als Handig, Hoofdig, Mondig, Lyvig; niet die handen heeft, maar die met zyne handen meer doen kan dan de gemeene man. Hoofdig, iemand die onverzettelyk waanwys is. Lyvig, die wat dikker van lyf is dan de gemeene man. Leevendig en Leevende verschillen, als haastig en haastende, vraatig en vreetende, slaaperig en slaapende, scheutig en schietende, yverig en yverende, willig en willende, overspelig en overspel doende, keurig en kiezende, twistig en twistende. III. 312-315. (571.) De onderscheiding tusschen Leevende en Leevendig goedgekeurd. Echter 't

[p. 345]

eerste voor 't laatste niet zonder voorbeeld der Ouden gevolgd, 315, 316. (572.) Deeze onderscheiding slechts een fraaije verkiezing, 313 en 314. Aant. Zie voorts op de Terminatie, en dig Terminatie.

Leggen, ponere, praet. Leide. Niet lag, eigenl. praet. van Liggen, jacebat. III. 143, 144. (505) Lei echter voor lag gebruikt. Zo ook Lag voor Lei of Leide, en beide afgekeurd, 144, 145. (505, 506) leggen, enz. jacêre, eigenl. Liggen, ook Leggen in die beteekenis gevonden, 146. (506) Tegenw. T. ik lig, gy ligt, hy ligt of legt, niet Leit; vroeger had de i hier altyd plaats, 146 (507.) Hier licht begraven, kwalyk hier legt, of hier leitbegraven, 147. (507) Onvolm. Tyd van liggen, lag. ald. in een M.S. van 1493, altyd lag, jacebat, hoewel daar liggen en leggen, jacêre, verwisselen, 148. (507) voor jacêre gebruikt het in praesenti altyd leghet; in participio praesenti, 't liggende jacens, nooit leggende. Het D.W. van liggen, gelegen, ald. Ponere, altyd leggen met een e. Hier van ik leg, gy legt, hy legt. Imperf. lei, of leide, 149 en Aant. (508) D.W. geleid, 150 (508) Vraag of leide, geleid, eertyds geweest zy legde, gelegd, 150, 151. (509) ik legde hem toe, voor ik leide hem toe, 151. (509) Imperf. en Praeteritum, van leggen, ponere, oudtyds legde, gelegde, by m. st. volstandig leide, geleid. De tweede g behoort niet tot de Wortelletters, de onvolmaakte tyd van legen (leggen) en zegen, (zeggen) legede, zegede, hier van leechde, zeechde, by uitlating lechde, zechde, by intrekking van zegede, legede, zeechde, leechde, by zamentrekking zeide, leide, by verkorting zei, lei. Gelyk van regenen, reinen, van pegel, peil, van dwegel, dweil, van hegel, heil, van hegen, ook hegenen, na heinen opruimen, schoonmaaken, vercieren. Hegen, in de onv. voorl. Tyd Hoech. 151. Aant. Dat men van ouds in 't N.D. Leide gezegd hebbe, uit F.D. Schryvers by redenkaveling besloten, 152, 153. (509) Gelegen liggen iemand aan, by hooft met gevonden, die zegt altyd, daar is hem aangelegen, nog ook m. stoke 154. Aant.’

Van bl. 237-324 vindt men een Tweede Register, behelzende de Schryvers door huydecoper aangehaald, onder welke zich verscheidene, weinig bekende, bevinden. Uit de bovengeplaatste voorbeelden zal men genoeg kun-

[p. 346]

nen opmerken, van hoe veel nut dit Register is, voor ieder die goed Nederduitsch begeert te schryven; of by herinnering iets over onze Moederspraake begeert naar te zien.