Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1792

Nagelaten Leerredenen van G.J. Zollikofer, Predikant der Evangelisch-Hervormde Gemeente te Leipzig. In het Nederduitsch vertaald. Derde Stuk. Te Amsterdam by de Erven P. Meyer en G. Warnars, 1791. In gr. octavo, 271 bladz.

De Hoofdönderwerpen der Leerredenen, in dit Deel vervat, zyn de volgenden. De triomf des Doods en des Leevens. 1 Cor. XV: 54, 55 en 57. Het vernieuwde leeven van J.Ch. eene verzekering en een voorbeeld van ons toekomend leeven. 2 Tim. II: 10. Vreugde over de Opstanding van J.Ch. Joan. XX: 19. De troostryke verzekeringen van J.Ch. aengaende het toekomende leeven. Joan. XIV: 2. De Hemelvaert van J.Ch. een stof tot verheuging. Luk. XXIV: 50-53. De geest van het Christendom. Gal. V: 6. De Kinderlyke gezindheid van den Christen jegens God. Rom. VIII: 15. De geestgesteldheid van J.Ch. als het kenmerk der waare Christenen beschouwd. Rom. VIII: 9. De Christelyke Verdraagzaamheid. Eph. IV: 3. Eenige grondregels der Verdraagzaamheid. Eph. IV: 2. En laatstlyk, een onderzoek naer het gebruik van de voordeelen der Hervorming. Openb. III: 11. - In de behandeling dezer onderwerpen heerscht alomme die innemende voordragt, welke wy meermaels, als den Eerwaerden zollikofer by uitstek eigen, in zyn leer-

[p. 313]

trant opgemerkt hebben. En 't is ook deze, die hem byzonder geschikt maekt, om de hoofdpartyen der Hervormden tot ene gemoedsvereniging te noopen. Ene Aenspraek, daer toe dienende, is ons te schoon voorgekomen, om dezelve in dezen niet over te nemen. Ze strekt ten besluite zyner Leerreden over de Christelyke Verdraagzaemheid, waerin hy 't 'er op toelegt om te toonen, dat dezelve niet steunt op eenigheid of gelykvormingheid van begrippen en gevoelens over Godsdienstige leeringen, en even zo weinig op de eenvormigheid of gelykheid van gebruiken en plegtigheden by den Godsdienst, maer op de eenigheid des geests of de eensgezindheid. Dit ten klaerste ontvouwd en overtuigend aengedrongen hebbende, met aenwyzing van 't geen men ten dien einde in agt hebbe te nemen, doet hy zich verder in dezer voege hooren.

‘Laaten wij dan, mijne geliefde Vrienden! den naam van Christenen, ook in dit opzigt, hoe langs hoe meer door daaden handhaaven. Laaten wij de eenigheid van Geest door den band des vreedes steeds vaster knoopen. Onze verdraagzaamheid moet te uitgebreider en grooter zijn, naar maate wij meer in de kennis gevorderd zijn, en naar maate wij meer het voorrecht der Christelijke vrijheid genieten. Zij moet inzonderheid ons, die den naam van Hervormden voeren, steeds nader tot malkanderen brengen, en ons steeds naauwer in den geest met malkanderen vereenigen, ons die malkanderen reeds zo na zijn, en enkel maar in bijkomende zaaken van malkanderen verschillen. Of zegt mij, mijne Vrienden en Broeders, die de Augsburgsche Geloofs-belijdenis toegedaan zijt, in welke wezenlijke leeringen van den Godsdienst en het Christendom wijken wij toch wel van malkanderen af? Bidden wij niet denzelfden éénen waaren God, het zelfde almagtige, alwijze, algoede Wezen, als den Schepper en Regeerer der Waereld, als den Vader der menschen, aan? Eeren wij niet denzelfden Jesus Christus, als zijnen Zoon en Afgezant, als eenen onbedriegelijken Leeraar der waarheid, als den Verlosser en Heiland der menschen? Rusten niet op ons allen dezelfde pligten der rechtvaardigheid, der menschlievendheid, der wijze maatigheid, der Godzaligheid? Streeven wij niet allen langs denzelfden weg van het geloof in God en Jesus Christus, van verbetering en deugd, naar het welbehaagen des Allerhoogsten, naar de zaligheid des hemels? Erkennen wij niet allen de leer der Heilige Schrift voor eene Goddelijke Leer, die den mensch, welke haar

[p. 314]

nanneemt en opvolgt, wijs en goed en gelukkig maakt? Scheppen wij niet allen uit deeze leer kennis en troost en hoop? Erkennen en verdedigen wij niet allen de Christelijke vrijheid in 't stuk van het geloof en geweeten. Verblijden wij ons niet allen, dat wij niet meer door het juk der dienstbaarheid en des bijgeloofs geprangd worden, waar onder onze Vaders zuchtten? Wat is het dan, dat ons van malkanderen zou scheiden? In vroegere tijden heeft men over verborgen dingen, over de Goddelijke raadsbesluiten, getwist, en groote, eerbiedenswaardige, mannen in de beide kerken hebben op kwaalijk begreepen schriftuurplaatsen gevoelens en leerstelsels gebouwd, die naar onze tegenwoordige betere inzigten valsch zijn. Men houdt nu op over zaaken te twisten, die niemand verstaat, en bepaalt zich meer tot dat, 't welk algemeen verstaan en gebruikt kan worden. - Derhalven, de verschillende begrippen, die wij van het heilige Avondmaal voeden, zijn de hoofdzaak, zo 't schijnt, waardoor wij van malkanderen verwijderd blijven. Maar kunnen wij dan niet over eene zaak van dien aart verschillend denken, en malkanderen echter als Broeders lief hebben, en ons toch in den geest met malkanderen vereenigen? Wij stemmen immers zelfs in dit leerstuk, wat de uitwerksels betreft, met elkanderen overeen! Wij moeten immers allen met dezelfde vroome, Christelijke, gemoedsgesteldheid en aandoeningen tot 's Heeren tafel naderen, indien wij 'er als waardige dischgenooten verschijnen willen. Wij weeten en betuigen immers allen, dat het op deeze gesteldheid van het gemoed geheel en al aankomt. Wij vinden immers allen in deeze heilige plegtigheid denzelfden troost, denzelfden aandrang en dezelfde verpligting, tot het goede. Het heilige Avondmaal is voor alle waare Christenen vertroostlijk en heilzaam, en voor alle huichelaaren onnut, die en deezen mogen ook voor 't overige met deezen of eenigen anderen naam genoemd worden, en zich de zaak op deeze of eenige andere wijze voorstellen. Verschillende wijzen van bevatten zullen en moeten 'er altoos onder de menschen plaats hebben, zo lang ieder mensch zijnen eigenen bijzonderen geest, zijn eigen bijzonder lichaam en zijn eigen bijzonderen toestand in de waereld, heeft. Maar malkanderen lief te hebben, malkanderen als medeaanbidders van God, als medeverlosten van Jesus Christus, als medeerfgenaamen der toekomende zaligheid, als broeders lief te hebben, zulks kunnen, en behooren wij allen, en zulks willen wij ook altoos doen, mijne geliefde Vrien-

[p. 315]

den! Wij inzonderheid, die eene betere kennis verwor ven hebben, en duidelyker weeten, waarop het in den Godsdienst en het Christendom hoofdzaakelyk aankomt, van hoe weinig gewigts de zogenaamde onderscheiden leuzen der Hervormde Kerken zijn, en hoe sterk men malkanderen in dit opzigt nadert, wij, die geen mensch, maar Jesus Christus alleen, voor onzen Leeraar en ons Hoofd, erkennen, die ons niet naar menschen, maar naar Christus, noemen, - wij willen, als broeders, malkanderen de hand geeven, en op deeze wijze zullen wij onder ons, en onder alle verlichte welgezinde menschen, de innerlijke vereeniging, de vereeniging van het hart en den geest, bevorderen, of schoon ook de uiterlijke kerklijke vereeniging, om staatkundige en andere redenen, nog in lang niet mogelijk mogt zijn. Dit zal de Hervormde Kerk, dit zal de Christenheid, tot eer verstrekken, en ons den naam en de voorrechten van Christenen, en wel van Hervormde Christenen, hoe langer hoe waardiger maaken. Amen.’