Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1792

[p. 309]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

De Bybel, door beknopte uitbreidingen, en ophelderende Aanmerkingen, verklaard, door J. van Nuys Klinkenberg, A.L.M.Th. & Ph. Dr., enz. enz. Twee-entwintigste Deel. Te Amsterdam by J. Allart, 1791. Behalven het Voorwerk, 546 bladz. in gr. octavo.

Met dit Deel maekt de Hoogleeraer een aenvang van zyne uitbreiding en opheldering der Brieven van Apostel paulus, gaende het zelve over dien aen de Romeinen en den eersten Brief aen de Corintheren, welker inhoud onze oordeelkundige Uitlegger met oplettendheid nagaet, en, volgens zyn inzien, op ene leerzame wyze voordraegt. Aen 't hoofd van 't zelve is ene uitgewerkte Inleiding over den enen en anderen Brief, ontvouwende de voornaemste byzonderheden, welken, by manier van Voorbereiding, ten beteren verstande dezer Geschriften strekken, zo ten aenzien der Gemeenten aen welken dezelven gezonden zyn, als ten opzichte van 't oogmerk des Schryvers, zyne gehouden schryfwyze, enz. De manier van uitvoering, gelyk aen 't voorgaende, maekt deze Bybelverklaring by aenhoudendheid nuttig, en verleent den onderzoeklievenden Lezer steeds opmerkingen die zyne aendacht vestigen. - Zie hier, (om, naer gewoonte, ook uit dit Deel nog ene byzonderheid voor te dragen) des Hoogleeraers gedachten, wegens ene zogenaemde tweede gevangenis van Paulus te Rome. - Hy had naemlyk, by den aenvang zyner Inleidinge tot den Brief aen die van Rome, een beknopt verslag gegeven van des Apostels levensloop, tot op deszelfs gevangenis te Rome, en wedervaren in dezelve, geduurende de twee eerste jaren: en hieraen hecht hy nu voorts het volgende voorstel.

‘Dit alles weeten wij met zekerheid, uit de berichten van lucas; maer het verhael van den Euangelist gaet niet verder. - Gemeenlijk veronderstelt men, dat de Apostel, uit die gevangenis, ontslagen zij, en nog verscheidene reisen, ter voortplantinge van het Euangelie,

[p. 310]

gedaen hebbe; zommigen voegen 'er zelvs bij, dat hij in Vrankrijk, Spanje en Engeland geweest zij, en aldaer den eersten grondslag van het Christendom gelegt hebbe. Men spreekt, doorgaens, van des Apostels tweede gevangenis, en meent, dat de geweldige vervolging der Christenen, door Keizer nero, hem bewogen hebbe, om zich, ter bemoediging van de Christenen aldaer, naer Rome te begeven, daer hij op nieuws in de gevangenis geraekt zij, en eindelijk de waerheid van het Euangelie, met eenen wreden marteldood, verzegelt hebbe.

Maer al wat men, van deze verdere reisen, en die tweede gevangenis beweert heeft, is, onzes achtens, geheel ongegrond. paulus, eenmael naer Rome overgebracht, is aldaer gebleven, tot dat hij den marteldood ondergaen heeft, en lucas spreekt alleenlijk van des Apostels tweejarig verblijv te Rome, om dat zijn geschiedverhael niet verder loopt. - Trouwens de bewijzen, welke men, voor het gemeene en heerschende gevoelen, van paulus tweede gevangenis, bijbrengt, zijn geheel onvoldoende.

Men beroept zich, op ettelijke plaetzen in de Brieven van paulus, bijzonder in den tweeden aen timotheus, welke men meent dat niet anders, dan uit de veronderstelling van eene tweede gevangenis, kunnen verklaerd worden. Maer wanneer wij, in onze uitbreidende Verklaring, tot den gemelden Briev zullen gevorderd zijn, hopen wij nader aen te tonen, dat wij de veronderstelling van eene tweede gevangenis in het geheel niet nodig hebben. Thans bepalen wij ons kortelijk bij het volgende. Toen paulus, door den Hoofdman julius, naer Rome was overgebracht, zegt men, schreef hij verscheidene Brieven, terwijl timotheus bij hem was, Phil. I: 1. Col. I: 1. Philem. I. Maer toen de tweede Briev aen timotheus werd afgezonden, was hij te Ephesus; derhalven kan de Apostel dezen Briev niet anders, dan uit zijne tweede gevangenis, geschreven hebben. Dan 'er is geen blijk van in de Handelingen der Apostelen, dat timotheus den Apostel vergezelt hebbe, toen hij van Caesareen naer Rome gevoerd werd. Wij denken liever, dat timotheus met de Ouderlingen van Ephesus, wanneer paulus te Milete afscheid van hen genomen had, Hand. XX: 17-38, naer die Stad te rug gekeerd zij. - Paulus, voegt men 'er bij, schrijvt 2 Tim. IV: 20.

[p. 311]

dat erastus te Corinthen gebleven was; maer, indien deze Briev niet, uit eene tweede gevangenis, geschreven is, dan zou timotheus, die te gelijk met paulus te Corinthen geweest was, zo wel als hij, geweten hebben, dat erastus aldaer gebleven was. Dan, naer ons inzien, verwachtte de Apostel, terwijl hij, voor de eerste en eenigste mael, te Rome gevangen was, den gemelden erastus uit Achajen; doch hij ontving eenigen tijd later, bericht, dat deze zijn medeärbeider te Corinthen, alwaer hij het ambt van Rentmeester bekleedde, Rom. XVI: 23, gebleven was. Dit meldde de Apostel aen timotheus, om hem daer door des te meer op te wekken, om bij hem te komen. - Paulus, zegt men eindelijk, schrijvt 2 Tim. IV: 20, dat hij trophemus te Milete krank gelaten had; maer dit bericht zou geheel onnodig zijn, indien dit geschied was, toen de Apostel afscheid nam, van de Opzieneren der Ephesische Gemeente, waer bij timotheus zelve tegenwoordig was, Hand. XX. Dan, onzes erächtens, heeft de Apostel dezen trophemus te Ephesen krank gelaten, toen hij, naer Rome, gevoerd werd. Hand. XXVIII: 1-15.

Voor het overige menen wij genoegzaem te kunnen bewijzen, dat de tweede Briev, aen timotheus, niet uit eene tweede gevangenis geschreven zij. Toen paulus dezen Brief afvaerdigde, had hij lucas bij zich, 2 Tim. IV: 11. Maer lucas eindigt zijne geschiedenis met het tweede jaer, na dat de Apostel te Rome was overgebracht, om dat hij, door den dood, verhinderd werd, zijn geschiedverhael verder voort te zetten. Gevolgelijk kan hij, bij paulus, in eene veronderstelde tweede gevangenis, niet geweest zijn, maer die Briev moet, binnen die gemelde twee jaren, geschreven zijn.

Men grondt zich wijders, op eenige plaetzen in paulus Brieven, uit zijne gevangenis te Rome geschreven, in welken hij zijn voornemen verklaert, om de Gemeenten, in Asien en Griekenland, nog eens weder te zien, en zelvs om naer Spanje te reisen, Phil. I: 8. 26, 27. II: 24. Philem. XXII. Rom. XV: 23, 24, 28. Dan de Apostel is, in deze voornemens, gelijk meermalen, verhinderd. Toen hij naer Jerusalem reisde, wist hij reeds, dat hij nimmer weder te Ephesen komen zoude. Hand. XX: 25.

Men voert nog het getuigenis aen van clemens den

[p. 312]

Romein^(*), dat paulus, tot aen de grensen van het Westen, gekomen is. Daerdoor verstaet men Spanje. Maer dit kan zeer wel, op Rome, zien.

Eindelijk zullen wij 'er nog bijvoegen, dat 'er geen één bewijs zij, uit de oudheid, het welk de veronderstelde loslating, omreis, en tweede gevangenis, bevestigen zoude. De vroegste Christen-Schrijvers melden 'er niets van. Het gene 'er eusebius van heeft, steunt op een enkel men zegt^(†).

Wij besluiten uit dit alles, dat 'er geen grond altoos zij, om eene tweede gevangenis van den Apostel te stellen^(‡).’

(*) Epist. I. ad Corintheos c. 5.

(†) Hist. Eccl. L. II. c. 22.

(‡) Wagenaer Geschied. der C. Kerk, p. 361. - Noesselt Opusc. ad interpr. s.s. p. 243.