Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1792

Prysverhandeling over de Vereischten in eene Levensbeschryving der Dichteren; uitgegeeven door het Genootschap: Kunst wordt door arbeid verkreegen. Te Leyden voor het Genootschap. En zyn te bekomen te Amsterdam by H. Keyzer, 1790. In gr. 8vo. 64 bladz.

Zedert eenige jaaren had het Leydsche Genootschap een Zilveren Eerpenning beloofd, aan hem die in eene Verhandeling zoude aantoonen de Vereischten in eene Levensbeschryving der Dichteren, byzonderlyk voor zoo verre dezelve dienen moet ter kenschetze van hunne onderscheidene verdiensten, en dus ter bevordering der Geschiedenisse van

[p. 165]

enze Nederduitsche Poëzy. In de jaarlyksche Vergadering van 1790 had zy het genoegen, uit de ingekomene Verhandelingen over dat Onderwerp, de bovenstaande, door den Heere jan jacob vereul opgesteld, met dien uitgeloofden Eerpenning te bekroonen; en het Genootschap heeft goedgevonden dezelve afzonderlyk te doen drukken, als eene Inleiding tot het Leven der Nederlandsche Dichteren en Dichteressen, waarvan het Eerste Deel, bevattende de Levensbeschryvingen der Dichteren philip van marnix, Heere van St. Aldegonde, sybrand feitama en arnold hoogvliet, met derzelver afbeeldingen vercierd, voor eenigen tyd is in het licht gegeeven; en welk Werk, zo dra mogelyk, vervolgd zal worden; zynde, volgens de Programmas des Genootschaps, de Levensbeschryvingen van Mejuffrouw elisabeth koolaart gebooren hoofman, door Mr. t. van limburg, in 's Hage, en die van gerard brand, en den Hoogleeraar adrianus van royen, beiden door g. brender â brandis, te Amsterdam, daartoe ingeleverd, en met de uitgeloofde Medailles bekroond geworden.

Na eene gepaste Inleiding, beschouwt de Heer vereul, het oogmerk van eens Dichters Levensbeschryving, als tweeledig: ‘Eerstelyk strekkende, om ons dien Sterveling, dien wy, als 't ware, een verhevener loopbaan zien betreeden, dan die op welke het grootste gedeelte onzer Natuurgenooten wandelt, en dien wy, met het edel vermogen van ons te treffen, te bekooren, begaafd, in die loopbaan bewonderen, nader by ons, in den gewoonen kring der menschen, geplaatst te doen vinden, om ons daardoor te doen zien, dat hy, dien wy, door zyne stem verrukt, als grooter, als edeler dan wy zyn, beschouwden, egter, behalven zyn byzonder kunstvermogen, ons in alles gelyk is. Dus toen de Liederen van homerus den laateren Grieken in de ooren klonken, hielden zy dien verrukkenden Zanger voor een hooger Weezen, en bouwden hem Tempelen; dan zyne Geschiedenis zegt ons, dat hy arm, ongelukkig, en dus niets meer dan een mensch was. - Maar het oogmerk van de Levensschets eenes Dichters is ten tweede, en wel voornamenlyk, om hem, in zyne betrekking als Dichter, te kennen, om hem als zodanig te zien werken. - Want, gelyk de Beminnaar der Natuurkunde, wen hy in het lentegroen den Nachtegaal zyne schelle toonen hoort slaan, en daardoor verrukt wordt, verlangt dien lieven Zanger van naby te beschouwen, en

[p. 166]

de rede, waarom die Vogel boven alle andere zulke schoone klanken kan voortbrengen, na te spooren; zo verlangt ook de Beminnaar, de Wysgeerige Beöefenaar der Poëzy, den Dichter nader te kennen, om, ware het mogelyk, het kenschetzend onderscheid tusschen deszelfs Zielsvermogens en die van anderen, te vinden, en daar uit psychologische Stellingen, theoretische Waarneemingen, te ontwikkelen. - Is hy nu niet in het geval van den Dichter zelv' te kunnen zien, dan kan gewis niets aan zyn doelwit beteren dienst doen, dan deszelfs welgeschreven Geschiedenis, in welke hy, zo al geen schildery van den Dichter, dat alle zyne trekken, zelfs de geringste, uitvoerig vertoont, ten minsten deszelfs schaduwbeeld, dat zyne hoofd - zyne meest kenschetzende, trekken tekent, kan vinden.’

In eene algemeene Aanmerking vooräf gezegd hebbende, dat een Levensbeschryver altyd in het oog moet houden, dat hy eene Levensgeschiedenis van, en geene Losreden op, zynen Dichter moet vervaardigen; deelt de Schryver vervolgens deeze zes regelen mede, welke alle door leerzaame en onderhoudende voorbeelden gestaafd en aangedrongen worden. 1. Een Levensbeschryver moet aantekenen op welken tyd van het leven des Dichters, zyn dichterlyke geest zich begon te vertoenen, op welke wyze, en hoedanig dezelve zich toen vertoonde. 2. Welke de hulpmiddelen waren, die de Dichter aanwendde om zyne genie te beschaaven en groot te doen worden, alsmede welke modellen hy ter naarvolging verkoos. 3. Hy moet de wyze van werken zynes Dichters doen kennen. 4. Hy moet aantekenen in welke soort van Dichtstoffen en Dichtstukken, of Poëzy, zyn Dichter het liefst werkte, en in welk hy het best slaagde. 5. Hy moet de Werken van zynen Dichter aanwyzen, dezelve, vooräl de Poëtische, beöordeelen; 's Dichters verdiensten ter naarvolginge, maar ook zyne feilen ter vermydinge, aantoonen. En 6. Mede aanwyzen, welke verbeteringen zyn Dichter der Nederduitsche Dicht- en Taalkunde aangebragt hebbe. Wy hoopen dat deeze naauwkeurige aanwyzing van gepaste regelen al het nut moge voortbrengen, dat het Leydsche Genootschap, by het uitschryven der Prysvraage, bedoelde; en daardoor de vlyt en kunde des Schryvers meermaalen bekroond mogen worden.