Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1792

Geschiedkundig bewys voor de Waarheid van Jesus Opstandinge, uitgegeeven door Carel Philip Sander, thans Leeraar der Luthersche Gemeente, te Groningen, enz. Te Groningen by L. Bolt, 1791. Behalven de Voorreden, 75 bladz. in gr. 8vo.

Na dat de Schryver van dit Stukje, in eene korte Inleiding, het gewigt der Leere van Jesus Opstandinge hadt aangewezen, geeft hy ons het Plan op, dat hy in het betoog van de waarheid derzelve voorgenomen hadt te volgen. Hetzelve bestaat hier in, dat hy eerst eenige Gekeurtenissen en Omstandigheden ten grondslage legt, en daar uit vervolgens eenige gevolgtrekkingen opmaakt, die hem den weg baanen, om van de gewisheid van Jesus Opstanding zich zelven en anderen te overtuigen. De Gebeurtenissen en Omstandigheden, die hy ten grondslage legt, zyn de volgende vier:

[p. 84]

Jesus is gestorven;

Jesus is begraven;

Het lichaam van Jesus wierd, in het graf zynde, bewaakt,

Het bewaakt lichaam van Jesus is uit het graf weggeraakt.

Na dat hy deze Gebeurtenissen bewezen heeft, bl. 19-44, gaat hy over, om alle mogelyke en bedenkelyke gevallen, waardoor het lichaam van Jesus, in het graf bewaakt, uit hetzelve heeft kunnen weg komen, op te zoeken; en dan vervolgens te toonen, dat dit volstrekt op geene andere wyze, dan door eene Opstanding heeft kunnen geschieden. Hy bewyst derhalven hier vooreerst; dat men de reden van het wegraaken van het lichaam geenzins moet toeschryven aan den aart en de gesteldheid van het graf, welke hetzelve zo schielyk zou hebben doen verrotten of geheel verteerd worden; bl. 45, 46: ten anderen, dat het lichaam niet door menschen-handen uit het graf is weggenomen, en wel noch door de vyanden van Jesus, noch door zyne vrienden; bl. 46-65: ten derden, dat ook de oorzaak, waardoor het lichaam van Jesus uit het graf is weggeraakt, niet by Jesus, als Mensch beschouwd, te zoeken is; bl. 65-67: en dat 'er dus ten vierden niets anders overblyve, als dit, dat God de oorzaak is, waardoor het lichaam van Jesus uit het graf is weggeraakt; bl. 68 en verv. In de ontwikkeling van dit laatste Stuk, bewyst hy wederom eerst, dat het lichaam van Jesus door God in het graf niet geheel vernietigd is, maar ten grave uitgeleid; ten anderen, dat het niet ten grave uitgeleid is, als een dood lichaam, maar als een levendig gemaakt lichaam.

Deze korte schets zal genoegzaam zyn, om onze Lezers den aart dezer Verhandeling te doen kennen. Wy kunnen niet zien, dat de Heer sander iets nieuws in dezelve aan den dag gebragt, of aan de oude bewyzen meerder klaarheid of kracht van overtuiging, bygezet heeft. Wy gelooven in tegendeel, dat, om van vroegere geschriften over dit onderwerp niet te gewagen, de Stukken door michaëlis, en andere beroemde Duitsche Geleerden, tegen den berugten Schryver der Fragmenten uitgegeven, zeer verre boven deze Verhandeling van onzen Schryver te stellen zyn, en dat een ieder, die dezelven gelezen heeft, niets wyders ter zyner geruststellinge omtrent een zo belangryk onderwerp verlangen zal.

De Voorreden voor dit geschrift behelst, in de eerste

[p. 85]

plaats, klachten over het gretig ontfangen, vertalen, en gebruiken van zulke Duitsche geschriften, waarin dat geen wordt aangerand, ‘wat den Christen, in de hachelykste tydstippen van zyn leeven opbeurd, by lastering en vervolging vertroost, in dagen van droefenisse onderschraagd, en in het uur des doods bemoedigd: de waare en wezentlyke Godheid van Jesus Christus, zyn Dood als een Dood ter Verzoeninge, zyn eeuwig geldend verdienst.’ Voorts betuigt de Heer S. zyne smarte, dat hy, ter gelegenheid van eene, den 1 July 1787, te Amsteldam gehoude Leerreden, zo verkeerd wierd beschouwd, als iemand, die zich insgelyks aan het bovenstaande hadt schuldig gemaakt; terwyl hy in de sterkste uitdrukkingen zyne getrouwheid aan de Onveranderde Augsburgsche Geloofsbelydenisse verklaart, en belooft, zich ‘door geen zogenaamd Nieuw Licht (beter Planeeten of Dwaalsterren genoemd) te zullen laaten verleiden.’ Hy klaagt, dat ‘het tot God in den hemel schreeuwt, dat men, onder de Leeraaren van die Belydenisse, mannen dulden moet, die in hun Amt blyven, om het genot der Inkomsten, terwyl hen weinig aan het wezendlyk belang der Gemeente, by welke zy leeraaren, gelegen ligt; of dezulke die anders van gevoelen zyn, dan zy opentlyk leeraaren; of die anders leeraaren, dan waartoe zy zich verplicht hebben.’ Eindelyk verzet hy zich dapper tegen zekeren Leeraar, die, in eene Leerreden over dit gedeelte der Lydensgeschiedenis, ‘zekerlyk niet geroepen, om den Romeinen eene Apologie te houden, de Gemeente zogt te overreden, dat men den lydenden Jesus (niet een Doornekroon, maar) een krans, van Beerenklaauw gevlochten, hadt opgezet.’ - Wy zullen niet onderzoeken, wat tot het schryven dezer polemische Voorreden aanleiding gegeven hebbe, noch ons mengen in de twisten, die in dezelve gevoerd worden; maar dit moeten wy zeggen, dat de hevige toon, die 'er in heerscht, ons mishaagt; en dat wy het vooral ten hoogsten afkeuren, dat de Apologie van de Doornekroon met deze woorden besloten wordt: ‘Wy vergeten niet het geen Paulus Gal. V: vs. 10 zegt: Wie u doet dwaalen, of eigenlyker naar de Grondtaal, wie u ontrust, bekommerd of verlegen maakt, die zal het oordeel dragen, hy zy, wie hy zy.’