Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1791

Historiesch Schouwtoneel van 's Waerelds Lotgevallen. Eerste Stuk. Met Plaaten en Kaarten. Te Haarlem, by A. Loosjes Pz. 1791. In gr. octavo.

Onder deezen Tytel wordt een nieuw Werk aangevangen, waarin men, naar luid van 't Voorbericht, bedoelt, van tyd tot tyd, een kort aaneengeschakeld verslag te geeven van de voornaamste gebeurtenissen, die, in den tegenwoordigen tyd, aan onderscheiden oorden der Waereld voorvallen, met byvoeging van het verdere merkwaardige daartoe betrekkelyk. Zie hier het Plan, dat men zich, by de stukswyze uitgave, voorstelt in 't oog te houden. - Men zal, in elk Stuk, vooraf,

‘I. Een kort aaneengeschakeld verslag vinden van 't geen, binnen een bepaald tijdvak, zo in de Natuurlijke als Staatkundige en Burgerlijke waereld der onderscheidene Natien, Landen en Staten des Aardbodems is voorgevallen. - Hier op zullen volgen:

II. Echte stukken, bijzonderlijk tot het Staatkundige betrekkelijk; als ingediende Memorien, bij de onderscheidene Hoven, Oorlogsverklaringen, Vredesverdragen, Verbonden, en andere overeenkomsten der Mogendheden, enz:

[p. 448]

III. Levensberigten aangaande de voornaamste, 't zij nog in leven zijnde, of kortlings overledene, Persoonen, zo in de Staatkundige als Geleerde waereld; en eindelijk,

IV. Plaatsbeschrijvingen, van deze en gene meest beroemde Oorden en Steden der waereld: welk een en ander telkens opgehelderd en versierd zal worden, met in 't koper gesneeden Afbeeldingen. Portraiten en Kaarten.’

Achtervolgens deeze inrichting, behelst dit eerste Stukje, (na eene voorloopige Inleiding, ontvouwende den toestand der Natiën en Landen van Europa, met den aanvang van dit loopende jaar,) eene naauwkeurige en beredeneerde voordragt van de gewigtige gebeurtenissen in die Gewesten, geduurende de eerste drie Maanden, met aanwyzing van derzelver onderling verband, en haaren invloed op het lot der Volkeren. Hier by komen, als inzonderheid merkwaardige Stukken, de Memorie en nevensgaande Nota van 't Hof van Denemarken, aan de Hoven van Londen, Berlyn en 's Hage, op dato 8 Maart 1791: de schikking van zyne Pruissische Majesteit, op het examen der Candidaaten, afgegeeven 9 Dec. 1790: en eene Nota van den Britschen Gezant aan de Commissie tot de buitenlandsche zaaken, te Warschauw, overgeleverd den 15 Jan. 1791, met derzelver beantwoording door die Commissie. Verder biedt men ons aan, eene Leevensschets van leopold den II, behelzende eene beschryving van zyne voornaamste verrigtingen, als regeerend Groot-Hertog van Toskaanen; die hem ongemeen loflyk doen voorkomen, en een uitsteekend goed character aanduiden: welk character hier zo inneemend voorgesteld wordt, dat wy niet wel kunnen afzyn van het ook in deezen te plaatzen.

‘De hoofdtrek van leopold's charakter, (zo tekent hem de Schrijver,) is zagtmoedigheid en standvastigheid; en hij wordt, uit hoofde van zijne goedheid, niet slechts door zijne onderdaanen, maar ook door buitenlanders geacht en bemind. Hij is langzaam in het nemen van besluiten, en overweegt de zaaken vooraf ernstig; maar wanneer hij ook eenmaal zijn besluit genomen heeft, wijkt hij niet weder te rug. Hij is zeer maatig; heeft een afkeer van pracht, en leeft zeer eenvouwig. De jagt kan hem niet vermaaken; ook is hy geen groot vriend van het tooneel; doch vallen treur- en ernstige blijspellen meer in zijnen smaak dan zangstukken. Dan, hoe ernstig en deftig ook zijn gedrag is, nam hij echter, uit liefde voor zijne onderdaanen, gaarne aan hunne vermaaken deel, inzonderheid aan het beroemde

[p. 449]

paarden-rennen in Florence. Het was hem over 't algemeen aangenaam, wanneer zijne onderdaanen vrolijk waren; en hij gaf hun alle gelegenheid om zich te verlustigen. Rechtvaardigheid en goedheid zijn twee andere hoofdtrekken van zijn character, en die gevallen, waarin beiden zich laten vereenigen, verschaffen hem de grootste vreugde. Hij is spraakzaam en vriendlijk in zijnen omgang, en alle zijne wetten en inrichtingen getuigen van zijne zagtaartigheid en vaderlijke geneigdheid; zijnde dezelven meer in eenen vermaanenden, dan in eenen gebiedenden, toon geschreven.

Bij zijne Gemaalin louisa verwekte hij 16 Vorstelijke telgen, (waarvan nog 13 in leeven zijn,) die allen met de grootste zorg opgevoed, en al vroeg werden ingeboezemd, dat zij zich inzonderheid door een deugdzaamer en weldaadiger gedrag van gewoone menschen moesten onderscheiden. Wanneer leopold zijne dagelijksche staatszaaken verricht had, bragt hij doorgaans den avond in den beminlijken kring van zijn huisgezin door; sprak gemeenzaam met de jonge Prinsen; ondervroeg hen over 't geen zij geleerd hadden, en breidde hunne kundigheden, door de mededeeling van veele gewichtige zaaken, uit; terwijl de Prinsessen naast de Koninglijke Moeder zaten, hunne vrouwlijke bezigheden verrichtten, en naar de uitmuntende lessen des Vaders luisterden. Deze wijze van opvoeding had de voortreflijkste gevolgen, en de Groot-Hertoglijke familie verwierf bij eenen ieder, die het geluk had haar te leeren kennen, hoogachting en liefde.’

By deeze opgave van 's Vorsten character, wiens portrait, in Keizerlyk statiegewaad, keurlyk uitgevoerd, hier ook medegedeeld wordt, komt het ons niet oneigen voor, daar nevens te voegen, het geen men ons, in de voorige geschiedkundige Afdeeling, gemeld heeft, wegens zynen afstand en overdragt van het bewind over Toskaanen, waarvan het volgende Berigt gegeeven wordt.

‘De dag van den 7den Maart leverde aan de ingezetenen van Toskaanen, en wel mzonderheid aan die van Florence, eene ruime stoffe tot vreugde op. Na dat men, des middags ten 12 uuren, het geschut van het fort St. George gelost, en alle de klokken der stad getrokken had, liet de Regeering eene depeche afkondigen, bij welke de Keizer leopold de acte van asstand van de Opperheerschappij over Toskaanen, van 21 Julij 1790, ten behoeve van zijnen Zoon, den Aartshertog ferdinand, niet slechts bekrachtigde; maar ook aan de Militairen, den Adel en de Burgerij,

[p. 450]

aan alle Amptenaaren, de hoofden der Departementen, inzonderheid aan den Raad van Regeering, en eindelijk aan de geheele Natie en het Volk van Toskaanen, zijn bijzonder genoegen, en zijne erkendtenis deed blijken voor derzelver verknogtheid aan zijn persoon, en den ijver en de goedwilligheid, met welke alle Ambtenaaren en het geheele Publiek onophoudelijk aan alles hadden medegewerkt, wat 'er, geduurende zijne regeering, verricht was. Wijders werd 'er gelijktijdig een Edict, door den nieuwen Groot-Hertog zelven onderteekend, afgekondigd, waarbij Hoogstdezelve, in de eerste plaats, zijnen Staatsraad en Voorzitter van den Raad der Regeering, den Ridder antonio serristori, gelastte, om in zijnen naam, ad interim, van het Groot-Hertogdom van Toskaanen bezit te nemen, en ten dien einde de gewoone eerbewijzen en den eed van inhuldiging van de Regeeringspersoonen, Gouverneurs, Militairen, enz. te ontvangen; terwijl de Groot-Hertog, ten anderen, den Raad van Regeering en alle Ambtenaaren van Staat, tot nader orde, in hunne bedieningen bevestigde, en de genoemde Ridder, den 16den derzelve maand, van het Groot-Hertogdom, in naam van deszelfs nieuwen Souverain, ferdinand III, met de gewoone plegtigheden in de groote zaal van het oude Paleis, bezit nam:’ tot op de komst van den Groot-Hertog zelven, dien men in 't begin van April verwagtte.

Eindelyk levert ons dit Stuk, als behoorende tot het, naar 't bovenopgegeeven Plan, laatste Artykel, te weeten, dat der Plaatsbeschryvingen, eene beschryving van Ismaïl in Bessarabie, met eene nevensgaande afgezette Kaart van de daar omstreeks liggende Gewesten. Van deeze Sterkte Ismaïl, bovenal opmerkenswaardig, zins derzelver laatste verovering door de Russen, geeft men hier een naauwkeurig berigt, met een bygevoegd verslag van de gebruiken, zeden en levenswyze, der Inwoonderen.

Uit dit geinelde, wegens den inhoud en uitvoering van het eerste Stuk deezes Historischen Schouwtooneels kan men voldoende opmaaken, dat het veel merkwaardigs aan de hand geeft, 't welk op eene leerzaame wyze voorgedraagen wordt; dat een gunstig vooruitzigt op het verdere vervolg aanbiedt. Een Geschrift van die natuur, op zodanig eene wyze bewerkt, kan, byzonder in den tegenwoordigen tyd, daar 'er zo veele gebeurtenissen voorvallen, die een zeer sterken en uitgebreiden invloed op het lot der Volkeren hebben, by uitstek nuttig zyn; door den Leezer in staat te

[p. 451]

stellen, om het agtervolgend beloop, en het verband dier lotgevallen, gereedlyk met oordeel te kunnen nagaan.