Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1791

Volledig Leerstelsel van Opvoeding, ontworpen door eenige beroemde Geleerden in Duitschland, en uitgegeeven door J.H. Campe.Vierde Deel. Te Amsterdam by de Erven P. Meijer en G. Warnars en de Wed. J. Dóll, 1790.Behalven den algemeenen Inhoud, 602 bladz. In octavo.

Men levert, in dit Deel, eene uitgewerkte Verhandeling van den Heer Villaume, welke ten onderwerp heeft, de beste en geschiktfte wyze, hoe goede neigingen en hebbelykheden door de opvoeding te verwekken, te versterken en te bestieren. - Na eene voorafgaande overweeging van 't geen omtrent dit stuk in 't algemeen in opmerking komt, 't welk eene reeks van leerzaame onderrigtingen behelst, gaat de Autheur over tot eene nadere ontvouwing van de voornaamste byzondere neigingen, en 't geen de Opvoeder nopens dezelven heeft gade te slaan; het welk hier, in onderscheiden opzigten, met eene oordeelkundige naauwkeurigheid voorgedraagen wordt. Wy zouden den Leezer wel eenig byzonder voorbeeld, nopens die of deeze neigingen, aan de hand kunnen geeven, dan daar wy het, ter kennisse van het beloop van den inhoud en der inrigtinge van het behandelde onderwerp, diensti-

[p. 358]

ger oordeelen, den Leezer onder 't oog te brengen, het verslag dat de Heer Villaume van den aart deezer zyner byzondere beschouwinge geeft, zullen wy ons liever bepaalen, tot zyne voorstelling wegens de driften, die in 't byzonder verwekt moeten worden; en 't geen 'er by elke drift waargenomen moet worden; dat hy indeezervoege ontvouwt.

‘Welke driften moet een Opvoeder verwekken, versterken en bestieren?

Zy kunnen gevoeglyk onder twee klassen gebragt worden, naamelyk

1.)	De geenen, die de welvaart van het Subject zelven ten oogmerk hebben; en
2.)	De geenen, die de welvaart van anderen bedoelen.

Tot de eerste klasse behooren de Zelfliefde, als de grond en de bron van alle gevoel; de neiging tot alles, wat schoon en goed is, waaronder de Godsdienstigheid, de Smaak in de vrye konsten en fraaie letteren, de Zindelykheid, de Liefde tot geregeldheid, gevoeglyk kunnen verstaan worden, de trek naar eigene volmaaktheid, welke den Weetlust, de liefde tot de Deugd, de Gemoedelykheid, de Oprechtheid in zich bevat; de Eerzucht, een tak van de drift naar volmaaktheid, met zynen telg, de schaamte; de zucht tot het verwerven, of de drift naar gunstige omstandigheden, naar de hefde der menschen, naar rykdom, waaruit de yver ontstaat.

Ik heb de driften der Zinlykheid niet genoemd, om dat ze van dien aart zyn, dat de Opvoeder, eenige zeldzaame gevallen, en de tederste kindschheid, uitgezonderd, (gelyk ik voorheen aangeweezen heb,) meer trachten moet, om dezelven te bepaalen dan te versterken.

De tweede klasse behelst de menschen-liefde, de ouder- en familie-liefde, de vaderlands-liefde, de deelneeming in vreugd en lyden, de geslachts-liefde, de gedienstigheid, de gehoorzaamheid^(*), de verschooning, waarvan de drie laatsten uit de liefde voortvloeijen.

Van alle deeze neigingen zal ik in 't byzonder han-

(*) In de uitvoering heeft de Autheur de gehoorzaamheid overgeslaagen. om dat dezelve vervolgens wel eene geheele verhandeling eischt; hy verledigt zig des in deezen ter beschouwinge van de verschooning, de dienstvaardigheid, en de verdraagzaamheid.

[p. 359]

delen, in zo verre elke iets cigenaartigs heeft, en onderzoeken

1.) Of ze op zichzelve goed is, en onder welke voorwaarden en bepaalingen dezelve goed is; en wat men 'er dus voor nadeel van heeft te vreezen.

2.) Hoe men zodanige neiging verwekken of versterken kan; welke middelen daar toe dienstig, en welke schadelyk zyn.

3.) Hoe men elke neiging tot haar rechte voorwerp leiden, en binnen de paalen van matiging houden moet; waarby ik de afdwaalingen en de overmaat, nevens de middelen, om dezelven te myden, zal opgeeven.

4.) Nu ontbreekt 'er nog een gewigtig stuk ter vorming van het hart, naamelyk de geneezing van de zieken, dat is van de geenen, die door eene kwaalyk begreepene oefening bedorven zyn. - Ik mag dit stuk niet overslaan, [ook maakt 'er de Autheur telkens, daar 't pas geeft, een byzonder Artykel van,] om dat 'er, onder tienduizend kinderen van tien jaaren, misschien geen twee zyn, waarvan men zou kunnen zeggen, dat ze geheel onbedorven zyn.

Ik bepaal my niet tot de eerste kindschheid; maar ik bevat den geheelen tyd der vorming, zo verre als dezelve uitloopt.’