Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1791

Redenvoeringen ter Inwyding der volbouwde Tekenzaal voor het Departement der Tekenkunde, en van de Gehoorzaal en Schouwplaats voor het Departement der Natuurkunde, in het Gebouw der Maatschappye Felix Meritis te Amsterdam gehouden 3 en 20 Nov. 1789. Door A. Bonn,Hoogl. in de Ontleed- en Heelkunde aan het Doorl. Hooge School te Amst., enz. enz. Te Amsterdam by J.C. Sepp en A. Fokke Simonsz., 1790. In gr. octavo, 115 bladz.

Dit tweetal Redenvoeringen, door den Hoogleeraar bonn, ter Inwyding van de twee Zaalen, voor het Tekenen Natuurkundig Departement, in het aanzienelyk gebouw der Maatschappy Felix Meritis, op den 3 en 20 November 1789 uitgesproken, zyn van dien aart, dat dezelve niet slegts voor den Hoorder aangenaam, en ter bereiking van derzelver oogmerk voldoende, zyn geweest; maar teffens voor den nadenkenden Leezer, uit hoofde van haar onderhoudenden schryfstyl, veele daar in vervatte weetenswaardige byzonderheden, ook nu nog, van waarde zyn.

De eerste Redenvoering, ter Inwyding der volbouwde Tekenzaal, heeft ten onderwerp: de voordeelige Zamenwooning en onderlinge betrekking der Tekenkunst met andere Kunsten en Weetenschappen. Na de Tekenkunst tekenagtig beschreven te hebben, telt de Hoogleeraar de verschillende Kunsten en Weetenschappen op, welke haar nutte lessen en een ryke voorraad van stoffe, ter bearbeiding, aanbieden; dit word gevolgd door een geschiedkundig Verhaal van haare Opkomst, Aanwas, Bloei en Uitbreiding, - van de verschillende Volken, by welke dezelve aangekweekt wierd, en die reeds groote Meesters in de tekenende Weetenschappen opleverden, toen zy nog by anderen onbekend, of slegts in haare geboorte, was. Na de lotgevallen deezer Weetenschappen beschreven te hebben, gaat de Redenaar over tot het Plaatdrukken, waarvan de uitvinding, onderscheide wyzen en gemaakte vorderingen, met die van de daar aan grenzende Kunsten teffens voorgesteld worden; by welke gelegenheden aan een groot aantal beroemde Mannen, die zelve deeze Weetenschappen bearbeid, of tot haare verbetering en uitbreiding het hunne bygedraagen hebben, met ver-

[p. 299]

schuldigde hoogachting gedacht word. Dit leid den Autheur tot de oprichting der Genootschappen en Maatschappyen, - tot de oprichting van het Oeffenschool der Tekenkunst in deeze Stad, welke thans in eene Academie hervormd is. Waar by, ten besluite der Redenvoering, alle de groote voordeelen door den Autheur opgeteld worden, welke de Tekenkunde, uit den arbeid der overige Departementen, die met haar de Maatschappy, onder den naam van Felix Meritis (Gelukkig door Verdiensten) uitmaakt, trekken kan, met deezen daarby gevoegden wensch, dat de Schilder- en Beelhouwkunst de Tekenkunst, in haar Oeffenschool, vergezellen of eerlang volgen mogen, - dat de daar aan grenzende Kunstzaal tot een bewaarplaats der Werkstukken van groote Mannen aangelegd worde, door welker jaarlyksche ten toonstelling niet alleen Vreemden herwaarts gelokt; maar inzonderheid onze eige Landgenooten aangespoord worden, om zich aan zulke voorbeelden te spiegelen, en dus door de loffelyke poogingen deezer Maatschappy, vereenigd met die der aanzienelyke Teken-Academie deezer Stad, de oude roem der Amsterdamsche Teken- en Schilderkunst weder herleeven moge. -

Iets tot meerdere aanpryzing deezer Redevoering te willen zeggen, zoude overbodig zyn; eene aanmerking welke de Recensent, onder het doorleezen daarvan in gedagten schoot, kunnen wy niet weêrhouden te melden; zy is deeze: dat de Autheur, by het Geschiedkundig Verhaal, van den tyd der uitvinding en beoeffening der Tekenkunst op pag. 19, ten opzigte der Israëliten, zich alleen bepaalt by het vermoeden van den beroemden winkelman, die, uit het vervoeren van een groot getal werklieden van Jerusalem in de Babylonische gevangenis, daaruit besluit, ‘dat, ter dier tyd, de tekenende kunsten ook aldaar niet onbekend noch buiten oefening geweest zijn:’ daar het echter uit het II. Boek van Mozes Cap. XXXVI, en volg. onbetwistbaar blykt, dat dezelve den Israeliten reeds eeuwen te vooren bekend geweest moeten zyn, en zy dezelve ongetwyffeld uit Egypten medegebragt hebben; want om hier een Wonderwerk te vermoeden, zal wel niemand invallen, en, zonder eene behoorlyke kennis der Tekenende Kunsten, waren zy onmogelyk in staat geweest, de gereedschappen, de Cherubims, &c. voor den Tabernakel bestemd, te kunnen vervaardigen.

De tweede Redevoering heeft ten onderwerp, het voortreffelyk nut eener beoeffening der Proefendervindelyke Na-

[p. 300]

tuurkunde; dezelve is in twee Afdeelingen onderscheiden, de 1ste strekt, om, langs den weg van algemeene Natuurbeschouwing, tot de byzondere Proefondervindelyke naarsporing op te leiden. De 2de, om, uit deeze eerste beginzelen der Natuurkunde, tot de toepassing derzelve op de daarmede naauwverbondene en verhevene Wetenschappen op te klimmen. Ook deeze Redenvoering hebben wy met groot genoegen geleezen, en liet ons bestek zulks toe, wy zouden niet nalaaten, daarvan een uitvoeriger verslag onzen Leezeren mede te deelen.