Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1791

Verklaaring van den Brief aan titus, door J.L. van Mosheim.Uitgegeven in het oirspronglyke door J.A. Chr. van Einem.Uit het Hoogduitsch vertaald. Te Utrecht by W. van Yzerworst, 1791. Behalven het Voorwerk, 184 bladz. In gr. octavo.

Uit drie goede met elkanderen vergelekene afschriften der Voorlezingen van den uitlegkundigen Mosheim, over dezen Apostolischen Brief, is dit Geschrift vervaerdigd. Deszelfs Uitgever van Einem verzekert ons, dat hy des Hoogleeraers Verklaring onveranderd mededeelt, om dus 's Mans echten arbeid gemeen te maken. Voorts heeft hy 'er, by ieder afgehandeld gedeelte, nevens gevoegd, etlyke beoefenende gevolgtrekkingen; ook hier en daer enige nader ophelderende aenmerkingen, en laetstlyk ene doorloopende omschryving van den geheelen Brief, waerin hy meestal des

[p. 289]

Hoogleeraers Verklaring volgt. - Opmerkzame beoefenaers der Bybelschriften zullen ook hier die regelmatige denkwyze, welke den Hoogleeraer in zyne Uitlegkundige Schriften zo byzonder eigen is, ontmoeten; waerdoor des Apostels voorstellingen, in derzelver bedoelde en verband, regelmatig ontvouwd en duidelyk opgehelderd worden. Men heeft des t'over reden om de aengewende moeite van den Eerwaerden van Einem, met het aen den dag brengen dezer uitlegginge van den Brief aen Titus, danklyk te erkennen; en, op het nagaen zyner byvoegingen, die alleszins oordeelkundig overdagt zyn, zal men ook zynen verderen arbeid gereedlyk goedkeuren. - Over 't algemeen zyn des Apostels voorstellingen in dezen Brief, als bestaende grootlyks in leeringen, die betrekkelyk zyn tot de byzondere plichten zo der Leeraren als der Leden der Kerke, niet moeilyk te verstaen; alleen heeft hier en daer deze en gene spreekwyze hare mindere of meerdere duisterheid, om dat ze op toenmalige denkbeelden steunt, die thans minder gemeen zyn. Van dien aert is, onder anderen, de eisch, Tit. I. 6., dat een Opziender, die onberispelyk, vry van in 't oog loopende gebreken, behoort te wezen, moet zyn ééner vrouwe man, geloovige kinderen hebbende; ter ophelderinge van welken de Hoogleeraer het volgende bybrengt.

‘Eenigen denken dat des Apostels mening deeze zij: een Leeraar mag maar ééne Vrouw neemen, maar ééns trouwen, gelijk dit in de Grieksche Kerk gebruiklijk is. Doch wij verklaaren het met de meeste Uitleggers dus: dat de Opzieners maar ééne vrouw te gelijk mogen neemen. De eerste verklaaring kan geen steek houden, om dat hij van den tegenwoordigen, doch niet van den voorleden toestand der Christenen spreekt. Moest het anders niet heeten: hij zal geweest zijn éńer vrouwe man, of hij zal ééne vrouw gehad hebben?

Men zal hier tegen mogelijk zeggen: volgt dan hier niet uit, dat de overige Christenen meer dan ééne vrouw mogten hebben? - het antwoord op deeze tegenbedenking is zo moeilijk niet. Men moet de omstandigheden, in welke de Brief geschreven wierdt, overwegen. Den Joden was de Polygamie of veelwijverij geöorloft. En de Heidenen namen dit ook zo nauw niet. Deeze lieden verzaakten hunnen vaderlijken Godsdienst, en namen den Christelijken aan. Een Jood kwam, bij voorbeeld, met drie vrouwen, en een Heiden met verscheidene concubinen

[p. 290]

of bijwijven over tot het Christendom. De Christenen konden bij hen niet aanhouden, om dezelve weg te zenden; nadien de vrouwen zich dan tot de Overheid zouden vervoegd, en de Christenen als verstoorders der menschlijke maatschappij aangeklaagd hebben. En hoe slegt zoude 'er dan de zaak der Christenen bij gestaan hebben? hoe velen zouden afgeschrikt zijn, om Christenen te worden? Zij moesten derhalven, bij de opkomst van het Christendom, aan hen de veelwijverij toestaan, en durfden de vrouwen niet van haare mannen scheiden. Zij verhinderden derhalven alleen, dat de nieuwbekeerden geene meer vrouwen namen, en dat, wanneer de vrouwen van eenen man stierven, hij 'er, behalven ééne, geen meer neemen durfde. Doch dat moet men op geenerleije wijze dus verstaan, dat zodanig een man, die meer als ééne vrouw hadt, tot Bisschop of Leeraar der Kerke zoude verkozen worden. Paulus zegt daarom, dat Titus toezien moest, dat niemand Bisschop wierdt, als die geen, die, bij andere noodzaaklijke eigenschappen, maar ééne vrouw hadt. De beminnaars en verdedigers der veelwijverij vinden hier derhalven niets, het welk hunne mening begunstigen, veel minder bewijzen, kan.’

Ene soortgelyke bedenking heeft 'er, volgens den Hoogleeraer, plaets, omtrent den eisch van geloovige kinderen te hebben. Het kon toen ligtlyk gebeuren, dat de Vader een Christen werd, en de kinders daerentegen Jooden of Heidens bleven. Zulk een kon een waerdig Lid der Kerke zyn, maer hy moest tot geen Opziender der Kerke ver koozen worden. Een Opziender moest geloovige kinderen hebben, zulken, die den Christelyken Godsdienst hadden aengenomen, en, overeenkomstig daer mede, gelyk de Apostel voorts aenduid, een geregeld leven leidden; om dus alle ergernis van dien kant te vermyden. Een Opziender, schreef daerom ook de Apostel, 1 Tim. III 4, 5., moet iemand zyn, die zyn eigen huis wel regeert, zyne kinders in onderdanigheid houdende, met alle stemmigheid: want zo iemand zyn eigen huis niet weet te regeeren, hoe zal hy voor de Gemeente Gods zorg dragen?

Overeenkomstig met deze verklaring luid ook de omschryving, welke de Eerwaerde van Einem van dit Apostolische voorstel geeft, aldus. ‘Zulk een Oudste of Leeraar moest geene in de oogen vallende gebreken aan zich hebben, en alleen ééne eenige vrouw ten huwlijk, en zulke kinders hebben, die den Christelijken Godsdienst hadden

[p. 291]

aangenomen, en niet in den kwaaden naam stonden, dat zij tegen de eerbaarheid en matigheid handelden, en zich tegen de goede orde, die het Christendom vordert, halsterrig verzetteden.’ - En niet ongepast leidt zyn Eerwaerde hier uit af, deze beoefenende gevolgtrekkingen.

‘De Leeraar moet ten minsten geene uitwendige onder de oogen vallende gebreken hebben.

Niets beduidend zijn de redenen tegen den echt der Geestelijken, als de Apostel dien veroorlooft. - Maar, dienaars van Christus! gedraagt u voorbeeldlijk, ook door behoedzaamheid en regelmatigheid, bij de voltrekking uwer echtverbintenis, en door heiligheid en trouwe, in de betragting dier pligten, welke deeze verbintenis van u asvordert!

Betreurenswaardig is het, als een Leeraar godlooze, afwijkende en ongehoorzame kinders heeft, dewijl de Gemeente Gods door hen geërgerd wordt. Doch nog meer is het te betreuren, als men zichzelven daarvan de schuld geven moet. Welk een heilige plicht is het voor dienaars van Christus, hunne kinders zorgvuldig en Christelijk op te voeden, en lasterlijke met hoogst mogelijken ernst te bestraffen!’