Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1791

[p. 145]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

Oude Joodsche Brieven, Samenspraeken, enz. behelzende het voornaemste der Euangelie-geschiedenissen. Gevolgd naer 't Hoogduitsch van J.K. Pfenninger.Prediker in de Weeshuis-Kerk te Zurich. Vyfde Deel. Te Leyden by L. Herdingh, 1790. Behalven het Voorwerk, 376 bladz. In gr. octavo.

Het leerzame en gevallige van dit Geschrift, meermaels aengeduid, maekt deszelfs voortzetting by aenhoudendheid nuttig; daer de wyze van voordragt dient, om ons de Euangelische verhalen ten levendigste als voor oogen te schilderen. Zulks heeft by uitstek plaets in dit gedeelte, 't welk ten onderwerp heeft, de beslissende veroordeeling van Jezus door den Joodschen Raed; den regtshandel van den Romeinschen Stadhouder; de daeropvolgende kruisiging van Jezus; deszelfs dood, begraving en opstanding. - Het beloop dezer opmerkelyke geschiedenisse levert den Schryver ene zeer groote verscheidenheid van Tooneelen en werkzame Characters, waervan hy, naer gewoonte, een oordeelkundig gebruik maekt. Menigwerf brengt hy ons, door ene treffende beschryving van 't gebeurde, als 't ware, in 't geval zelve; en meermaels voert hy persoonen, Vrienden of Vyanden, Spotters of Meewarigen, Twyfelaers of Overtuigden, Hooploozen of Gemoedigden, en meer dergelyken, naer hunne verschillende geestgesteldheid, en de omstandigheden van zaken, zo natuurlyk sprekende en bedryvende in, dat wy 'er gevoelig deel aen nemen. Bovenal ondervind zulks elk gevoelig Lezer, op het nagaen van de ontvouwing der eerste berichten nopens 's Heilands Opstanding, zo by de Leden van den Joodschen Raed, als by enige Aenhangers van Jezus, en inzonderheid by deszelfs Apostelen, op het, niet wel geheel te verwerpen, maer echter zo bezwaerlyk aen te nemen, getuigenis der Vrouwen. Men begrypt gereedlyk, dat derzelver verhael overvloedige stoffe gave tot velereie redewisselingen; en de Eerwaerde Pfenninger ontvouwt dezelven hier op een ongedwongen trant, waerin hy de

[p. 146]

natuur uitnemend wel gadeslaet. - Het gantsche onderhoud is te breedvoerig, om het hier over te nemen; tot ene proeve van het zelve, zullen wy ons bepalen tot het laetste gedeelte, waerin Thomas zich byzonder hooren laet. - Men verbeelde zich een aental van Leerlingen en Vriendinnen van Jezus, in zeker vertrek te zaem vergaderd; die over de vroegere en nog inkomende berigten in drukke onderhandeling zyn; en velerleie bedenkingen te berde brengen; dat onderdes Thomas, het gemoed te vol hebbende, na eenzaemheid hakende, zoekt te vertrekken, 't welk Petrus tragt voor te komen, waer mede onze Schryver het gesprek op deze wyze doet voortloopen.

‘Petrus, bemerkende, dat thomas na de deur gaet. Waer heen, Broeder?

Thomas gaet, zonder te antwoorden, voort.

Petrus loopt hem na. Waer wilt gy henen, blyf toch!

Thomas eenigzins zacht. Ik ben elendig, en zie te gemoete, dat deze elendigen, na dat deze verbystering voorby is, nog elendiger worden zullen, dan zy te voren waren: - Ik gae.

Eenigen. Blyf toch, Didymus! zeg ons toch, hoe gy over dit alles denkt.

Thomas. Ik make u slechts elendiger, en worde zelve niet beter.

De Vrouwen, die de verschyningen gehad hadden. O! kom te rug! spreek toch, spreek uw hart recht uit! ontzie niemand! maek ons elendig. - (Zy treden met levendigheid nader tot hem, en staen rondsom hem.) O! Broeder! wy hebben den Heere gezien - beproef ons elendig te maken - wy daer en tegen, - zullen u gelukkig zoeken te maken. Laet ons zien, waerde Vriend! wie zal zegenpralen!

Thomas. Zusters! ik zal u niet kwellen, - de waerheid zal u kwellen.

Magdalena. Laet haer vry - wy konnen u niet gelukkig maken, de waerheid zal u gelukkig maken. -

Joanna. Ja Hy! - de Weg, de Waerheid, de Opstanding en het Leven!

Thomas. (Gelyk de stroom door een doorgebrooken dam, berst tans uit het hart van Thomas deze lang ingehouden reden:) Ja wel zal Hy ons den weg toonen - maer eenen anderen, als dien wy wanen - en, als eens alles, als dood, verbystering en elende, ten einde zyn, zal 'er wel

[p. 147]

voor ons allen leven en Opstanding uit voortkomen - ten laetsten dage, en Hy zal eenmael de Eerstgeborene uit den dood van ons allen worden. - Maer laet u nu met geen sprookje ophouden! Gy vergeet de Hoofdzaek! Gods Ryk toest te komen, en alles is zoo niet als wy meenden. God deed alles voor Joannes in den beginne; maer aen het einde niets; hy is onthoofd, en zyne Jongeren, die hem bleeven aenhangen, zyn elendig; de laetste verbysterende troost moest eindlyk uit hunne harten weg, gelyk ze ook weg moet uit onze harten! - Zoo ook met Jesus; in den aenvang deed God alles, aen het einde niets. Hy versmachtte aen het Kruis; sprak zelfs: “Myn God! waerom hebt gy my verlaten?” beval zyn Ziel aen zynen Vader, sprak geen woord meer van zyn Ryk, geen woord van de Opstanding, nam de Ziel des kwaeddoenders met zich in het Paradys - maer antwoordde niets, op het komen in zyn Ryk - nam afscheid van de Moeder en van Joannes, voor altoos! - O! Gods Raedsbesluit gaet verder henen! - Israël verwierp Hem - en wie weet - (hy wordt bleeker) of het nu niet geheel uit is met Israël, en met het Ryk van Christus! - Ach! laet my gaen - -

Joanna en magdalena. Is dit nu alles, wat gy hebt in te brengen tegen het verhael dat Hy leeft?

Thomas. Zoo kome ik dan op dat verhael, wanneer gy dit verkiest. Ook daer vergeet gy de hoofdzaek, die hebt gy nog met eens allen gehoord. De Hoofdzaek is, de vyanden hebben zich het graf eigen gemaekt, hem de doeken ontstolen. - Vraegt hier aen Joseph, (die zich met Nikodemus ook in dat gezelschap bevond,) of hy iets het minste weet van het lyk - of hy by het graf geweest is? Daer zyn Krygsknechten uit de Tempelwacht, met verlof van Pilatus en op last der Priesters, by het graf.

Magdalena. Maer wy zagen Hem!

Thomas. Gy droomde, - gelyk gy nu droomt, dat gy het my zult konnen doen geloven.

Magdalena en alle de andere, die ooggetuigen waren. Wy waekten, Thomas! - Broeders! wy waren volkomen wakker - - moeten wy het nog eens verhalen?

Thomas. Ach! neen - ik hoorde en verstond het te wel - dat zich zelf wedersprekend sprookje! - - alles verkeerd.

Petrus. Ja, en onder al het verkeerde dat allerverkeerdste, dat de Engelen zouden gezegd hebben: -

[p. 148]

“Zegt het Petrus.” Geen naem uitgezonderd dan die des zwaersten zondaers! - dat kan ik nooit geloven!

Salome. Ja, zoo verkeert God. Hy bewyst onnadenkbaere genade, waer wy onnadenkbaere straffen verwachtten.

Thomas. Niet dat juist; maer zo Hy leefde, verscheen Hy gewis allereerst aen de twaelf uitverkorene Gezanten van zyn Ryk! Of, zo al de orde zynes Ryks niet by Hem gold in de eerste spoedigste verschyning, dan zou hem zyn hart toch trekken, - het zou Joannes den geliefden! - het zou de Moeder zyn te beurt gevallen. Die meest gelovige, getrouwste, en sterkst gefolterde - zyne Moeder. - Hy zou weder by ons komen, daer Hy ons verliet - zou by ons intreden, en by ons blyven. - In stede van dit alles zou Hy nu verschenen zyn aen enige Vrouwen, - slechts voor een oogenblik - hier aen ééne - daer aen twee. - Ach! hoe klaer is het, dat zy zich bedrogen! - En 't is geen wonder, dat een smart als de onze - vooral ulieden, hartlyk en vuuriglievende Vrouwen, het spoor byster maekte. Men ziet het ook, - vergeef het my, Zusters! - maer gy gelastte my te spreken - men ziet het ook uit alles. Deze zagen twee Engelen, - anderen éénen Engel. - Deze zittende - die staende, - - deze buiten - - anderen binnen de spelonk. - Magdalena zag niets van eenigen glans; - ziet eerst geheel niets dan twee Mannen. - - Salome moest haer eerst op dat denkbeeld helpen, dat deze Engelen waren. [Dit slaet op de manier in welke het gesprek der Vrouwen voorheen is opgegeven.] - - De laetste zagen Engelen, maer Hem in 't geheel niet, - - zy alleen Hem niet. - Magdalena verhaelt woorden van Hem, díe al weder een scheiden aenduiden. - O wat zyt gy allen door een zoeten droom verbysterd! Ziet gylieden dit niet? - het moet den aert van het Vrouwlyk hart zyn - na dat zy als door wenen zyn afgemat, - - zichzelve met eene zoete verbeelding te troosten. - - Daer was het ledige graf - - dat deed u verbaesd staen, sterk genoeg, om aenleiding te geven tot alle die zoete droomen! - Vergeeft het ons, - een mannenhart laet zich niet zoo ligt met valschen troost bedriegen. De groote inrichting van zyn Ryk was de zaek van Mannen: verkoos hy ons niet? En nu, nu het aen de hoofdzaek komen zou, stelt Hy ons achter! - - O! droomt - en zyt gelukkig -

[p. 149]

ik zal waken en elendig zyn, tot dat God my troost met waerheid.

Magdalena, tot het gezelschap, met levendigheid en eenigzins misnoegd. Weet gy niet, Broeders! waer Thomas blyft? Hy moest toch ook by ons zyn; (eenige Jongeren zien haer met schrik aen, als of zy niet wel by haere zinnen was) want Thomas is niet by ons, schoon gy u dit verbeeldt, - hy staet daer niet, - hy heeft geen woord tot ons gesproken; het is maer inbeelding, schoon wy alle nu meenen, dat Thomas hier is, met ons sprak, (nu begrypen zy allen wat zy wil beduiden.) ik legge myn hand niet op zyn schouder, (zy legt intusschen haer rechterhand op den schouder van Thomas.) dit is slechts een droom, die my en u allen in dien waen brengt.

Thomas. Spot met den elendigen.

Magdalena. Zoo waer als de Heere leeft, ik spotte niet met u, maer ik spotte met uwe doling, opdat deze spotterny de waerheid doe blyken! - - Zoo toch stond Hy voor my - zoo naby als gy voor ons staet. - -

Salome en de andere maria. En voor ons.

Magdalena. Zoo sprak hy met ons, gelyk gy nu met ons! even zoo sterk zaligende, onvergeetlyke woorden waren de zyne, als de uwe, die gy met ons gesproken hebt, ontrustende woorden der twyfeling waren.

Salome en de andere maria. Zoo sprak Hy met ons!

Magdalena. Zoo raekten myne beide handen zyne voeten aen, gelyk ik thans uwe schouders aenrake.

Salome en de andere maria. Zoo raekten onze handen zyne heilige voeten aen. -

Magdalena. Zoo duidlyk, als wy aan uwe voeten geen Lidteken van eenen kruisnagel zien, - - duidlyker zag ik dit in zyne voeten - - en kuschte het.

Salome en de andere maria zien elkander aen, maer zwygen.

Thomas. Gy beiden zaegt dat niet? niet waer? - O! laet my gaen, - - ik kan ulieden even onmogelyk uw geloof ontnemen, als gyheden het my kunt geven. Wanneer ik zie, dat gy zaegt, zal ik geloven 't geen gy geloost, - laet my in eenzaemheid - - - hy wil weggaen.

Joannes. Houd u toch by ons, en scheur u niet van ons af. Het uur van vertroosting komt te eerder voor ons te saemen, wanneer we in liefde vereend zyn. - - -

[p. 150]

Thomas. Ik lieve, zoo als eene elendige lieven kan.

Joannes. Broeder! ziet, daer twyfelen veelen met u; (dit was in 't voorige gesprek gebleken.) laet ons ook in het duistere en in den twyfel eensgezind zyn.

Thomas. Ach! laet my eenzaem; myn hart is getrouw aen ulieden, en aen mynen Heere! Ach! dat Hy leefde!

Hy gaet zeer schielyk weg.’