Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1791

De Geschiedenis van Rome; een Leesboek voor Kinderen van 7 tot 15 Jaaren, door H.M.F. Eb Ling,Hoogleeraar te Halberstad. Naar het Hoogduitsch. Eerste en Tweede Deel. Met Plaaten. 's Gravenhage by I. van Cleef, 1789. Behalven het Voorbericht, 715 bladz. In Duodecimo.

In dit Geschrift vertelt de Hoogleeraar Ebeling de Romeinsche Geschiedenis, welke in het tweede Deel gebragt wordt tot aan de Regeering van Augustus, op een gemeenzaamen trant, die voor de Jeugd vatbaar, en tevens gevallig is. Men oordeele over deeze zyne manier van vertellen, uit de volgende opgave van het character van Marius, en de beschryving zyner Krygsverrigtingen tegen de in Italie vallende Celten.

[p. 137]

‘Marius, (dus vangt hy aan,) was wel niet meer dan een arme Boerenzoon, werd Soldaat, en gedroeg als Soldaat zich overal zoo goed, dat hy spoedig Hoofdman, daarna Overste, ja ten laatsten verscheidemaalen Burgemeester in Rome, en nog meermaalen de opperste Veldheer der Romeinen werd.

Hy was groot en sterk van ligchaam. Ging het op een houwen, zoo ging hy driest op den vyand los, hieuw fluks om zich heen, en wie hem slechts in den weg kwam, dien stortte hy ook ter aarde. Dat hy zelf ook houwen bekwam, en zwaar gewond werd, dat scheelde hem byna altoos niets. Hy bleef by het houwen, al bloedde hy reeds zelf, zo veel hy konde; en daarby was hem anders ook al het zelfde. Had hy vleesch, zo at hy het, en had hy wyn of bier, zoo dronk hy het. Ontbrak het hem echter aan vleesch, aan bier en aan wyn, nu, dan at hy brood en dronk water, en dat at en dronk hy zonder morren; en smaakte hem wonderlyk goed. Was 'er intusschen ook geen brood meer in het Leger, nu, dan hongerde hy, en was vergenoegd daarby. Ontbrak het hem ook aan rein water, zoo dronk hy zonder schroom uit putten die moerassig waren; en gaf ook daar niets om, of hy in storm, in regen en in sneeuw, in huizen en tenten, of onder den vryen hemel, slaapen moest. Was de vyand naby hem, dan sliep hy in het geheel niet; en moest men ylend op den vyand los gaan, zoo bleef hy zekerlyk niet te rug. Hy liep, gelyk de beste kaerel loopen kan, en zeide nooit dat hy moede was. Had hy reeds ook nog zoo veel moeten gaan, en zoude 'er nu rondom het leger een graft opgeworpen worden, zoo was hy met zyn schop tot het graaven schier altoos nog eer dan anderen gereed, en arbeidde en groef veel vlytiger dan anderen. In het kort, hy was een Soldaat, gelyk veel duizend anderen niet zyn. Hy geviel alzoo den Romeinen, ja hy geviel hun dermaaten, dat zy hem tot Bevelhebber maakten, wyl zy werkelyk geen dapperder Mensch daartoe vinden konden.

Marius intusschen was, gelyk reeds gezegd is, slechts een Gemeenmans Zoon. De luiden in Rome maaken hem echter tot hunnen Burgemeester en tot Veldheer. Dat verdriet nu den voornameren geweldig, dat zy, gelyk zy meenen, onder het bevel van een zoo slechten geringen karel staan moeten; en dit geeft dan de eerste gelegentheid tot veel twist en bloedvergieten.

Want Marius ziet 'er niet slechts grimmig uit, maar hy is inderdaad ook grimmig genoeg, wanneer hem iemand iets te na komt. Hy kan ook in het algemeen van geen Mensch iets lyden, en wie hem te na komt, aan dien zoekt hy zeker ook zich te wreeken. Hy wordt alzoo bitterer en boos op de voornaamere in Rome, scheldt zoo veel hy kan op hen; geeft den armen altoos gelyk, wanneer zy over de voornaameren klaagen, en zoekt hen tegen de voornaameren altoos meer en meer recht boos te maaken.’ - Dit had, bovenal, toen Marius, door herhaalde gelukkige Veldtogten, die zynen roem vermeerderden, waardoor

[p. 138]

hy zich nog al meer liet inbeelden, het welk den voornaameren steeds meerder ergerden, eerlang hevige onlusten in 't Romeinsche Gemeenebest ten gevolge. Onze Autheur geeft hiervan een uitvoerig verslag; doch, daar deszelfs melding te veel plaats zou beslaan, bepaalen wy ons tot de bovenaangeduide beschryving van 's Mans Krygsverrigtingen tegen de Celten.

‘'Er kwamen, naamlyk, in dien vroeger tyd, veele honderd duizenden Duitschers en Franschen, (welken men toenmaals Celten, ook Cimbren en Galliers noemde,) naar Italien. Deezen, in Vrankryk en in Duitschland niet meer woonen willende, ze trekken zy door veele landen, om te zien welk land het beste zy, en in dat land dan ook te blyven woonen, en de luiden, die daarin zyn, of dood te slaan, of weg te jangen, op dat zy alleen slechts daarm blyven kunnen. Zy koomen daarom ook in die landen heen, die thans den Romeinen reeds toebehooren; en toen de Romeinen hen van daar terug dryven, en hun die landen ook zoo goed nog niet bevallen, zoo gaan zy ten laatsten naar Italien, en willen nu hier woonen. - Gylieden kunt intusschen wel genoeg denken, Kinderen, de Romeinen waren zulke luiden niet, die dat terstond ook hadden willen toelaaten. Zy neemen alzoo hunne beste Soldaaten en hunne beste Generaals, byzonder echter deezen Marius, zenden deezen tegen de Duitschers en Franschen, en hebben de vreugd, dat Marius hen allen, zoo veel 'er ook zyn, verscheide maalen slaat, en Italien alzoo redt. - Hoor nu eens hoe Marius het maakt.

Het voornaamste dat hy hier doet is wel zonder twysel dit, dat hy een onbekend Wyf tot zich laat koomen; van dit Wyf aan de Soldaaten zegt, dat de Goden met haar dikwyls spraken, dat zy veele dingen reeds te vooren voorzegd had, en dat altoos dit ook geschied was, wat van dit Wyf hem ook voorzegd was geworden. - Dit is nu werkelyk, gelyk men van zelfs wel denken kan, niet anders dan loogen, en dat Wyf weet ook zoo weinig te vooren te zeggen, wat nog geschieden zoude, als weinig andere Menschen dit te vooren weeten te zeggen. Marius verzekert het echter, dat dit waarheid is; en bewyst opentlyk dat Wyf groote eer. Hy laat haar van zeer veel luiden bedienen; hy buigt zich voor haar, zoo als hy voor geen Koningen zich zoude hebben geboogen, en laat dat alles den Soldaaten zien. - Die domme schelmen denken daarom, het is wel waar, wat Marius zegt. Hy, die oude trotsche en grimmige Man, die voor geen Mensch, en naauwlyks voor de Goden, zich boog, die zoude nimmermeer voor eene Vrouw zich schier tot ter aarde buigen, en die zoude ook nimmer een oud Wyf zoo eeren, wanneer dit Wyf niet anders dan de andere Vrouwen was. Zy gelooven dus vast en sterk, dat dit Wyf eene propheetesse is, die reeds te vooren toekomende dingen wist. En hy, de oude Marius kan daarom met de Soldaaten doen, wat hy slechts immer doen wil.

[p. 139]

Hy zegt nu altoos slechts, de propheetesse zegt het - wy moeten dit en dat thans doen; dit en dat zal thans recht gelukkig gaan, enz.’ en op het oogenblik doen de Soldaaten het met zeer veel lust. Zy gelooven het nu, dat alles moet gaan; en zy zelven gaan nu, wanneer het op slaan koomt, moedig op hunnen vyand, wyken ook geen eenen stap terug. Want by hen is het nu reeds zeker, zy willen en zy moeten volstrekt overwinnen. Zoo wanhoopig alzoo de Duitschers en de Franschen ook zich weeren, zoo moedig houwen nu de Romeinen tog op hen in, tot dat Duitschers en Franschen eindelyk hunnen moed verliezen, en uit het gevecht loopen. Hun loopen helpt intusschen hun niets; het wordt veel meer met de arme luiden slechts slimmer, en het is verschrikkelyk, hoe zy nu eerst ter deeg in de pan gehouwen werden.

‘Want, Kinderen, terwyl deeze luiden zoo loopen, en weder in hun vast leger willen, waar hunne Vrouwen, hunne Kinderen, hun Vee en hunne overige zaaken zyn, worden alle deeze Vrouwen op haare Mannen zoo verbitterd, dat zy brandende houten, bylen, en wat zy verder het eerst slechts grypen kunnen, in de hand neemen, op haare Mannen daarmede inhouwen, en hen tegen de Romeinen terug dryven, om nog langer zich tegen dezelven te verweeren, en liever te sterven, dan met schimp en schande weg te loopen. De arme Duitschers en Franschen hebben alzoo, terwyl zy loopen, voor zich hunne Vrouwen, en achter zich de Romeinen, die van vooren en van achteren op hen houwen. Gylieden kunt dan wel denken, hoe de arme schelmen hier gemoed zyn moesten! Gy kunt denken, wat dit nu hier voor een gehouw en een gevegt gaf.

Schier alle Duitsche en Fransche werden hier nedergehouwen; en toen de Vrouwen zagen, dat haare Mannen niet overwinnen konden, worgden zy met strikken hunnen Kinderen de keelen toe, of namen ze by de voeten, en scheurden ze leevendig van elkander, of verpletterden hunne hoofden ook aan de steenen, aan boomen, enz. doorstaken of verhingen daarna echter zich zelven. En dit deeden niet slechts weinigen, maar dit deeden de allermeesten, zoo dat van die verbaazende menigte Menschen, slechts weinigen nog in het leeven bleeven. En ziet, Kinderen, zoo verstandig leide Marius zyne zaaken met de Waarzegster aan; en zoo ongelukkig ging het den luiden, die voor zich en hunne Kinderen zorgden; die denzelven goede landen verschaffen wilden, en gezind waren die aan andere Menschen te ontneemen.’