Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1790

Aanmerkingen, waarneemingen, en geneeswyze van een byzonder zoort van kinderziekte.

myne heeren!

‘Daar ik in myne veeljaarige practyk dikwerf ondervonden heb, dat de ettermaaking by zommige lyders in de Kinderziekte zeer bezwaarlyk geschied, en niet zelden met verschrikkelyke toevallen vergezeld gaat, welke zomtyds door den dood gevolgd worden; en men echter, wanneer de omstandigheden van dien aart zyn, zo als ik dezelve beschryven zal, door een gering, schoon geen nieuw middel, het een en ander kan voorkomen, zo oordeelde ik het niet ongepast, daar deeze Ziekte thans in zommige plaatzen van ons Vaderland grasseerd, U Ed. deeze myne Aanmerkingen en Waarneemingen toe te zenden, met verzoek dezelve een plaatste in U Ed. geacht Maandwerk te vergunnen. Hier mede’

M.D.

.... Juny 1790.

De ondervinding leert ons, dat by znigende, by jonge en vette, kinderen, als mede by bloedryke bejaarde persoonen, doorgaans het grootste aantal en teffens de met ettergevulde pokjes meest plaats vinden. De reden hier van is zeker geene andere, dan dat, in zulke voorwerpen, de stusse, tot de etter noodzaaklyk, in de grootste hoeveelheid voorhanden is. Wy vinden daarentegen, dat by schraale, magere, bejaarde persoonen, by zoortgelyke kinderen, en by zuigelingen, die te weinig of te dun zog tot haar voedzel krygen, het tegendeel gebenrt; de rede daarvan is uit het gezegde blykbaar.

Wy zien zeer dikwyls, dat de uitbotting der pokjes zeer gemakkelyk geschied, dog dat de puistjes vlak blyven, zich niet ophessen, en na verloop van een a twee dagen, voor het grootste gedeelte, met putjes invallen en

[p. 320]

droog worden, waar door dan de lyder in het uiterste gevaar van stuipen, geweldige loopen, en andere zwaare toevallen geraakt, en niet zelden het doodelyke slagtoffer deezer ziekte word. Men schryft zulks, en niet zonder rede, aan gebrek der nodige Etterkoorts, toe, dog men gebruikt dan zomtyds, hoewel zeer verkeerd, om de stof te willen verbeteren, het bederf voor te komen, en dus de toevallen weg te neemen, de Calomel, Braakwynsteen, Koortsbast of diergelyke; daar ondertusschen door de Natuur geheel andere middelen aangewezen worden; te weeten dezulke, welke de etterstoffe en etterkoorts bevorderen, naamlyk voedzaam en overvloedig zog, melk, vleeschnat, vleesch, en, by eene te groote verslapping of flaauwten, een goeden teug wyn; eene handelwyze die men by de inënting met goed gevolg gewoon is te bezigen.

De verschynzels welke deezen toestand vooraf gaan, zyn gewoonlyk deeze, eene zeer aanmerkelyke neerslagtigheid, droefgeestigheid, veelal huilen, ook zelfs in den slaap, ruisching der ooren, roode loopende oogen, de ontlasting van wateragtig en scherp snot, overvloedig dog zeer dun, speekzel, geen of weinig dorst, maar gewoonlyk een zeer goede eetlust; de huid is droog, en de uitwaasseming weinig of geheel niets. Een gedeelte deezer verschynzelen blyft na de uitbotting aanhouden, zommige zelfs, als het loopen der neus en oogen, vermeerderen nog, de puisjes zyn klein, bleek, rood, vlak, en met een geringen of wel geheel geenen ontstoken rand voorzien, in dezelve vind men geen andere dan een zeer kleine hoeveelheid wateragtige stoffe, die door de van dag tot dag vermeerderende prikkeling en geweldige jeukte, haare groote scherpte te kennen geeft. Tot geluk des lyders neemt zomtyds de ontlasting des speekzels zodanig toe, dat het eene volkomene kwyling word, waar by zig dan nog wel eens eene sterke doorloop voegt: beide deeze middelen worden door de Natuur gebezigd tot uitwerping van die stoffe, die, langs de gewoone wegen, geen uitgang had kunnen vinden; doch deeze geneezing behoort onder die Classe, welke maar zeldzaam voorkomt, en daar men geene zekere rekening op durst maaken. In de meeste gevallen, wanneer de etterkoorts weg blyst, droogen de puisjes in drie a vier dagen geheel op, worden van tyd tot tyd zwart, en met

[p. 321]

eene algemeene versterving der huid begint de doodelyke afloop deezer ziekte zich te openbaaren.

Alle de overige toevallen, van verstoppingen, stof verplaatzingen, byzondere ontsteekingen, verzweeringen en diergelyke, welke nu en dan dit zoort van Kinderziekte vergezellen, te willen beschryven, zoude my in een al te wyd veld doen treeden: ik meen genoeg gezegd te hebben, om dit zoort van Kinderpokjes duidelyk genoeg van alle andere zoorten te kunnen onderkennen.

Tot de Geneeswyze behoort, dat men in de eerste plaats op de alsdan grasseerende Kinderziekte agt geeve, of dezelve van de gemelde zoort zy dan niet; vervolgens op het Jaarsaisoen, lugtsgestel, en de meest heerschende winden; en eindelyk, op het lichaamsgestel des lyders en zyne te voren gehoudene leefwyze; leveren deeze alle, of het grootste gedeelte derzelve, genoegzaame bewyzen op, dat men een algemeenen overvloed van dunne en scherpe vochten in het lichaam des lyders veronderstellen kan; zo volgt daar uit, dat men zich voor alle ontlastende of verzwakkende middelen, als purgeer- braak- en zweetdryvende middelen dient te wagten; blaartrekkende middelen kunnen zomtyds echter nog van dienst zyn. Dat men daartegen aan den lyder, by welken men uit de voorkomende verschynzelen de Kinderziekte verwagt, alleen goed, gezond, voedzel, vooral uit het dierenryk genomen, en wel vleesch of vleeschnat, dog by kleine giften teffens, toediene, en hem by eene maatige beweeging in de open lugt, mits die niet al te koud, heet of schraal zy, zo veel doenlyk door een aangenaame tydkorting in een goed humeur tragte te houden.

Kort voor, of by, de uitbotting, voege men hier nog by het gebruik van een maatig glaasje zeer goeden wyn, en, daar het hier vooral op aankomt, men laate hem daaglyks ten minsten een a twee uuren van een warm bad gebruik maaken, liefst zyn geheel lichaam, zo dit niet gevoeglyk kan geschieden, dan ten minsten de beenen, terwyl men, door middel van spongien in het warme vogt, tot het bad gebruikt wordende, nat gemaakt, de gansche oppervlakte der huid bevogtige. Tot het bad is het best vleesch, of pensnat te verkiezen, by gebrek van dien, zoete melk, of anders een afkookzel van tarwe zemelen.

Men gaa met deeze handelwyze zo lange voort, tot 'er eene genoegzaame hoeveelheid etterstoffe in de puistjes ge-

[p. 322]

komen is, wanneer men vervolgens den lyder op de gewoone manier behandelt.

Het zoude my niet moeielyk vallen het nut der voorschreeve behandeling door een aantal eigen Waarneemingen te bevestigen; dog ik oordeel zulks niet nodig te zyn, daar de theoretische waarheid voor de gelukkige uitkomst tot een genoegzaame waarborg dienen kan; alleen kan ik niet voorby gaan te melden, dat ik een en andermaal ondervonden heb, dat de Negers en Mistisen door dit zoort van Kinderziekte het meest aangetast worden, en dat het ten uitersten moeielyk is hun op eene andere wyze de Kinderpokjes door de huid te voorschyn te doen komen, en met de vereischte etterstoffe te vervullen.