Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1790

Manier, om het blixemzilver (Argentum fulminans) te bereiden.

Wy oordeelen den Scheikundigen Liefhebber geen ondienst te zullen doen, met hem de navolgende Vertaaling uit een geagt Hoogduitsch Maandwerk mede te

[p. 190]

deelen; te meer, daar de bereiding van het Blixemzilver nog verre af is van algemeen bekend te zyn. Wy zullen ons stiptelyk aan den letter binden, om alle misslagen, zo wel in de bereiding voor te komen, als ook de voorbehoedmiddelen duidelyk aan te kunnen wyzen.

Het oorspronkelyke is briefsgewyze, en luidt aldus.

‘Uittrekzel van een Brief uit M* den 30 October, 1788.

Ik moet u berigt geeven van eene nieuwe Chemische ontdekking, die ik toevallig deed, en die even zo vreemd, als gevaarlyk en verschrikkelyk, in haare uitwerking, is. Ik zal u de toevallige gelegenheid daar toe, de geheele manier der bereiding, en haare vereischte theorie, omstandig melden, op dat gy zelve kunt oordeelen, of ik in myne opgaave te veel gezegd hebbe of niet.

De droevige en verschrikkelyke uitwerkingen van het Buskruid zyn u bekend, en dat men door het blixemgoud (zo het maar niet zo kostbaar was) nog meer zoude kunnen uitvoeren: doch van een blixemzilver zult gy voorzeker nog niets gehoord hebben, en dit is het, echter, waar over ik my nu verder zal verklaaren.

Het doen van eenige Chemische proeven, die ik onlangs verrigtte, gaf my gelegenheid tot het vermengen van verscheidene Zouten, waar by ik teffens fyn zilver bragt; en eene derzelve veroorzaakte, door eene enkele aanraaking van een koud lichaam, zulk een oogenblikkelyke ontbranding en geweldigen slag, dat daar door niet alleen het vat, waar in het was, in verscheide stukken geslaagen wierd, maar dat het my zelfs, zo ik de behoorlyke voorzorg verzuimd had, zeer gevaarlyk had kunnen worden.

Ik zal u derhalven de geheele manier van bereiding, met alle derzelver uitwerkingen, zorgvuldig beschryven: dewyl zy misschien een aanmerkelyk licht over eene nieuwe Chemische Theorie zal kunnen verspreiden; en op dat gy of uwe Vrienden, zo zy eens lust mogten krygen, deeze proef na te maaken, vooraf onderricht mogten zyn, aan welke onaangenaame toevallen zy zich als dan daar door zouden blootstellen, indien zy tot de bewerking overgingen, zonder de nauwkeurige ontbinding, en onverwagte uitwerking derzelve, behoorlyk te kennen. Doch ter zaak.

[p. 191]

“Neem fyn Capelzilver, ontbind het volgens gewoonte in Zalpeterzuur (acidum nitri) precipiteer dit met Kalkwater, giet dan het vogt langzaam af, en plaats het nedergeplofte drie dagen lang in het daglicht (Tagsluft), op dat het door den invloed van het licht bezwangerd, en teffens droog worde.

Vermeng dan dit drooge nederplofzel met Salmiaczuur, (alcali volatile causticum) en daar uit zal een zwart poeijer ontstaan; giet alsdan het vloeibaare zagjes af, en laat het wederom langzaam in de lugt droogen, en hier mede is het blixemzilver gereed, waar van ik tegenwoordig spreeke.”

Hier by heb ik nog aan te merken, dat men tog vooral wel oplette, van dit blixemzilver slegts de geringste hoeveelheid, die mooglyk is, teffens te vervaardigen: het alsdan in glazen, maar beter, veiligheids halve, in verscheide kleine metaale doosjes drooge, dezelve onbewogen op haare plaats staan laat, alle mogelyke aanraaking van eenig vreemd lichaam zorgvuldig verhoede, en, by de bereiding van het zelve, zyn gezigt wel dekke en bewaare; eindelyk, dat men de ontsteeking en verpoffing, slechts met de geringste hoeveelheid, (een grein) beproeve, anders zoude men ligtelyk eene voor het leven gevaarlyke verpoffing kunnen veroorzaaken.

Zodanige ontsteeking en verpoffing word oogenblikkelyk daar door veroorzaakt, wanneer het gemelde blixemzilver slechts met een vreemd koud lichaam in onmiddelyke aanraaking komt, daar tot het buskruid noch eene beroering van het vuur, en tot het blixemgoud eene zekere graad van verhitting vereischt word, indien beide hunne gewoone werking zullen te weeg brengen. Maar hoor nu wat ik ondervonden hebbe.

Eén grein van dit blixemzilver lag op een glazen schotel, toevallig viel 'er een druppel water op, en de ogenblikkelyke ontsteeking en slag waren zo geweldig, dat daar door niet alleen de glazen schotel tot poeder, en byna onbegrypelyk kleine stukjes, geslagen wierd, maar ook de scherven in het hout van een tafel, waar op de schotel stond, diep ingeslagen wierden. Eenige stofjes van het gemelde blixemzilver stiet ik onvermerkt met de hand van de tafel, en deeze verpoften niet alleen terstond, maar dit deeden ook die stofjes, welke door den val den grond aanroerden. Doch wat hier by

[p. 192]

het vreemds is, bestaat daar in, dat men, na de ontsteeking en verpoffing het Capelzilver altyd wederom vind, even zo wit, zuiver, in dezelfde hoedanigheid en waarde, gelyk het vóór de eerst ondernomen nederploffing geweest is.

Nu heb ik u alles gezegd, wat men, om eene gelukkige proeve met deeze hoogstgevaarlyke vermenging te kunnen maaken, noodzaakelyk weeten moet: nu nog slegts een enkel woord, van derzelver waarschynelyke theorie.

Deeze is genoegzaam dezelfde, als by het blixemgoud. Het zuur (acidum) dat zich aan het neergeplofte zilver hangt en vasthegt, vermengt zig met de waterachtige deelen van het Salmiac, en uit deeze verbinding ontstaat eene in dampen gewikkelde vloeistoffe; deeze heeft alle die veerkragt en vermogen van uitzetting, die haar eigen is, en werkt, ingevolge daar van, zo verschrikkelyk, uit hoofde der geheel koud geschiede uitdamping.

Zo even verneem ik uit Parys, van eenige Vrienden, welken ik onlangs deeze proeve medegedeeld heb, dat de Heer bertholes, een bekwaam Scheikundige aldaar, dezelfde, die ons in 't jaar 1785 de Theorie van het blixemgoud heeft gegeeven, nu ook deeze proef onderneemen en volkomen afdoen wil, en ik twyfel geenszins, of dezelve kan nog veel verder voortgezet worden: echter ben ik wel overtuigd, dat aan het weetgierig Menschdom hier mede niet een zo schadelyk en droevig geschenk gedaan word, als weleer, door den Munnik barthold swartz, met het buskruid geschiedde: om dat het volstrekt onmogelyk is van dit blixemzilver, op ééns, eene zo groote hoeveelheid te vervaardigen, en het zo lang te bewaaren, dat men in staat zoude zyn, om, daar van, een voor de algemeene Menschheid nadeelig gebruik te kunnen maaken.’

Ik ben enz.

....t