Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1790

Van de verborgen of vermomde Venusziekte.

Thans schynen de Artzen vry algemeen van gevoelen, dat 'er geen vaste, eigenaartige (pathognomonische) tekenen of toevallen zyn, waar aan men de Venusziekte kan kennen. - In 't algemeen schynt men te gelooven, dat deeze Ziekte eene Proteus is, die alle mogelyke gedaanten aanneemt, en zig van de eene in de andere verandert. - 'Er zyn, gelyk men zegt, naauwlyks Ziekten, die niet somwylen door 't Venerisch gift veroorzaakt worden. Ja, zo men de verzekering van sommige beroemde Artzen gelooven mag, zo blyft dit gift dikwyls 20, 30 en meer Jaaren in het lichaam verborgen, zonder deszelfs aanweezigheid, door één éénig teken, te vertoonen, maar verschynt dan op éénmaal, onder een gedaan-

[p. 58]

te, welke men niet had verwagt; of vertoont zig in 't geheel niet, maar plant zig op de kinderen voort, en breekt, by dezelve, misschien eerst in 't 20, 30ste Jaar, of ook wel laater, uit.

Treurig noodlot voor 't menschdom, zo deeze stelling gegrond is! - Ook zy, die het allerkuischt geleefd hebben, en gezond schynen, kunnen eensklaps een hevige trap van V: Ziekte krygen, wanneer het van den Vader of Grootvader overgeërfde gift zig naar buiten vertoont. - Veele dergelyke gevallen vind men by hedendaagsche Schryvers geboekt, vooral by rosenstein, fabre, agostini, sanchez en andere.

Dan, de leere van de (zogenaamde) vermomde V: Ziekte is niet zeer oud. Baglivius heeft ze eerst uitgedagt^(a), en is lang na hem niet aangenomen. Astruc spreekt 'er in 't voorbygaan van, en schynt ze te verwerpen^(b). Sints 20 Jaaren is dit leerstelsel 't eerst byna algemeen, door de Artzen, aangenomen: de gronden, waar op het rust, zyn echter tot hier toe nooit onderzogt nog bewezen.

Is 'er een leerstelsel, het welk verdient nauwkeurig onderzogt te worden, het is waarlyk dat van de geheime of verborgen V: Ziekte. Niet alleen heeft dit op de daadlyke Geneeskunde een grooten invloed, maar ook vooral tot geruststelling van allen, die ooit aan eenig Venerisch toeval heeft deel gehad: gevolglyk hangt de gerustheid van een groot deel des menschlyken geslagts daar van volkomen af. - Is deeze leere gegrond, dan kunnen zulke nooit zeker zyn, dat het smet by hen wezenlyk verdelgd is, en zyn dus altoos in vrees en gevaar, dat het éénmaal elders zal uitbarsten, en zig op hunne kinderen voortplanten. - Veele van hun zyn ook steeds in vrees en angst: zy gelooven zelf niet, dat ze ten vollen geneezen zyn. - Het ligtste toeval, enkele hoofdpyn, verkoudheid, enz. maakt hun bekommerd, en vormt denkbeelden, dat 'er nog een verborgen smet, het welk niet is uitgeroeid, by hun plaats heeft.

Tot volkomen geruststelling van deeze menschen, gaa ik nu bewyzen: - dat 'er geheel geen geheime nog verborgen V: Ziekten zyn, - en dat het V: smet nooit

(a) Opera, 1721, p. 61.

(b) De Morbis Venereis, p. 121.

[p. 59]

lang, zonder elders eenig teken of toeval zijner tegenwoordigheid te doen zien, in het menschlyk lichaam verborgen kan zyn^(*).

Dat 'er nu verborgen V: Ziekten zouden zyn, bewyst men:

1. Uit Waarneemingen.

2. Uit de geneezing deezer Ziekte door Kwikmiddelen.

Wat de eerste stelling, de ervaring, betreft, zo is het niet te ontkennen, dat wy by veele geloofwaardige Schryvers gevallen vinden, waarin de gevolgen van Venerische besmetting zig eerst na veele Jaaren zou hebben vertoond. - Dan, de verhaalen deezer gebeurtenissen zyn zeer verdagt. Alles komt hier op 't verhaal des Lyders zelf aan, die verzekert: - dat zyne tegenwoordige toevallen alleen zyn toe te schryven aan eene voor veele Jaaren verkregen Venerische besmetting; wyl hy sints dien tyd, (zo hy zegt,) zig daar aan nimmer weder heeft blootgesteld. Maar, welk een Artz kan en zal zulk eene uitspraak vertrouwen? - Wie weet en ziet niet, dat een gehuwd man, van 40 of 50 Jaaren, die, wegens Venerische toevallen klaagt, en, eershalven, gelooft, een nieuwe besmetting, in die Jaaren, te moeten ontkennen, en ze daarom aan een voorafgaande, voor 20, 30 en meer Jaaren, toeschryst; en daar door zyne eere zoekt te redden. - De volgende staalen en bewyzen voert rosenstein voor 't bestaan der vermomde V: Ziekte aan.

Twee persoonen, die geduurende hun leven volmaakt gezond waren geweest, wierden, in hun 30ste Jaar, Venerisch. Rosenstein laat zig overreeden, dat deeze besmetting aan de Minnen, die ze 30 Jaaren te vooren gezogen hadden, moest worden toegeschreven. Met regt zullen deeze Patienten zig over de ligtgeloovigheid van hunnen Artz verwonderd hebben.

Een Kind, verhaalt dezelfde rosenstein, kreeg in zyn 9de Jaar den Hairworm (tinea), en Zweeren om den mond, die door Kwikmiddelen genazen, en ook daarom

(*) Onze braave girtanner zegt, p. 312. Toont zig by iemand, die van een chanker of bubo geneezen is, binnen 6 maanden, geen nieuw teken van V: Ziekte, dan heeft hy geenszins iet te vreezen, maar kan volkomen gerust zyn. - Ik noem hier alleen chanker en bubo, wyl, op de gewoone gonorrhoea, zeldzaam de groote ziekte volgt: was het tegendeel waar, dan was 'er 's Hertogenbosch vol van.

[p. 60]

Venerisch worden genaamd. - Maar waar van daan kwamen deeze toevallen? - van een Venerische Baker, die dit Kind, voor 9 Jaaren, de pap had voorgekauwd: - dat een kind een zeer hoofd en sprouwzweeren in en om de mond krygt, die na Venerische Zweeren gelyken, is niet vreemd; nog ook dat ze na 't gebruik van eenig Kwikmiddel geneezen. Maar daar uit te besluiten, dat een en ander V: Ziekte zy, is vrij wat voorbaarig; en vooral om dezelve aan het speeksel van de kindermeid, 9 Jaaren te vooren medegedeeld, toe te schryven, ongegrond.

Een kind, dit vertelt ook rosenstein, was tot in 't elfde jaar gezond, toen het de Kinderziekte wierd ingeënt, maar aanstonds daar op vertoonde zich de V: Ziekte. Nu vraag ik elk praktiseerend Artz, of hy, wanneer hem zulk een geval voorkwam, niet in vermoeden zou komen dat het Lancet, door welk de inënting gedaan ware, voorheen by een V: Zieken was gebruikt geworden; of wel, dat de Inëntings-stof van een V: Zieken zelf genomen ware? - Maar neen! onze rozenstein geeft 'er een geheel andere reden van: - de besmetting, zegt hy, kwam van de moeder, die, veele Jaaren, voor de geboorte des kinds, wegens Venerische toevallen, de kwikgeneezing had ondergaan; en het smet, op het kind, had voortgeplant. - Met dergelyke bewyzen verdeedigt men de vermomde V: Ziekte; en, op 't gezag van zulke ligtgeloovige Mannen, neemt men dezelve maar al te greetig aan^(*). - Meer Verhaalen, hier aan volkomen gelyk, vind men by fabre en agostini^(c); dan dit is

(*) De Heer girtanner noemt hier noch Werk noch plaats, alwaar het verhaalde van den Heer van rosenstein voorkomt. Ik heb het in de eerste Druk van zyn vertaald Werk, over de Kinderziekte, vrugteloos gezogt. Dan 's Mans 27ste Hoofdstuk, over de Venusziekte, is vol onbeweezene Stellingen, en tevens zeer geschikt om veele braave burgeren, die dit Werk in handen hebben, een benaauwden Geest te geeven; en onweetende Artzen te doen dwaalen. - Wat moet een verstandig Man niet denken als hy de gevoelens van een rozenstein, sannchez enz., met die van onzen girtanner, vergelykt? en echter onze Eeuw, een Verlichte Eeuw, hoort noemen! Vertaaler.

(c) A. agostini, Stranguria, quae Venera dicitur, mercurii aliquando potest esse effectus. Venetii 1763. 8vo. - Hy verhaalt het geval eener Nonne, die in haar 40ste Jaar aan Venerische beenpynen zeer veel leed; en hy leid dezelve af van besmetting, door haare minne medegedeeld. - Hoe zou 't ook mogelyk zyn, dat een Nonne, op een andere wyze, de V: Ziekte zou konnen krygen?

[p. 61]

nog alles niet, want, wanneer men eenmaal den regten weg, en des wysgeerigen vernufts, verlaat, en zig in vermoedens en onderstellingen verheft, is het bezwaarlyk te bepaalen, waar men zal eindigen. Gemeenlyk klimt men naar 't eind des afgronds, voor welk men schrikt, het hoofd duizelig, en de terug weg byna onmooglyk word. - Kan het V: smet 30 en meer Jaaren, ongemerkt, in het lichaam verborgen blyven; - kan het op de kinderen overërven, en by deeze zig eerst in het 30ste jaar vertoonen; - waarom zou het niet mogelyk zyn dat het nog veel langer vermomd of verborgen blees; - - dat het op het eerste geslagt niet uitbrak, maar verder voortërfde, en deszelfs uitwerking eerst aan de kindskinderen vertoonde? - Sanches (de alomberoemde sanchez) houd dit niet slegts mooglyk, maar bewyst, door zyne 60 jaarige ondervinding, dat het dagelyks gebeurt, dat deeze Ziekte tot in het zesde, ja achtste geslagt, voortërft; en dan, onverwagt, tot schrik van het kuischste nageslagt, zig éénsklaps vertoont: - Hy bewyst, (op zyne wyze), - dat wy allen het V: Gift van onze Voorouderen overërven; - dat wy geen oogenblik voor deeze Ziekte zeker zyn; - en dat wy zeer wel zouden doen ons, door de kwikkuur, gepaard met de Russische zweetbaden, (waar van hy veel werk maakt), eens vooral van deeze Medicynsche Erfzonde, te doen zuiveren^(d). - Het Werk, waar in hy deeze Stelling voordraagt, is, door de Koninglyke Societeit te Parys, gewettigd, en ook in Duitschland, met veel toejuiching, aangenomen, schoon 'er naauwlyks één eenige bladzyde in te vinden zy, waar in niet dingen gevonden worden die tegen alle Medicynsche ervaaringen stryden. - Met zulke en soortgelyke gronden zoekt men te bewyzen, en ons te overreeden, dat 'er verborborgen V: Zieke krankheden zyn.

De geneezing van de zogenaamde vermomde V: Ziekte door kwikmiddelen, bewyst mede niets. - Het kwikzilver is een zeer werkzaam middel, 't welk, buiten de

(d) Sanchez, Observ. sur les maladies Venériennes. Paris 1785. 8vo.

[p. 62]

V: Ziekte ook een menigte andere Ziekten, herstelt. - Men gebruikt dit middel, en met voordeel, by een algemeene kramp, hondsdolheid, leverontsteeking, hardnekkige leververharding, het waterhoofd, waterzugt, afgaande koortzen, hardnekkigen persloop, verstopping der stonden, zeker soort van darm-ontsteeking, oog-ontsteeking, verouderde zinkingpynen, wormen, en heeft ook by kinderpokken een heilzaam gebruik. - De herstelling deezer Ziekten, door kwikmiddelen, bewyst dus geenzins dat ze iets Venerisch tot oorzaak hebben, - of ontstaan kinderpokken, watervrees, tetanus, en wormen, ook uit iet Venerisch?

Aldus zyn 'er geheel geene verborgen Venerische Ziekten. - Deeze Ziekte heeft, zo alle andere Ziekten, haaren gezetten loop, en eigenaartige teekenen en toevallen, door welke zy van een kundig Artz gekend, en onderscheiden worden. - Onder een groote menigte V: Zieken, die ik in verscheiden Landen gezien heb, was 'er ook geen één éénige, by welke de Ziekte twyffelachtig of vermomd ware: altoos vertoonde zig hier of daar eenig teeken of toeval, welk ik, in de voorgaande Hoofdstukken, beschreven heb. - Ook kenne ik zeer beroemde en ervaaren Artzen, die, even zo min als ik, toestaan, dat 'er verborgen V: Ziekten zouden zyn. Hierom kan men allen, die voorheen van eenig Venerisch toeval zyn aangedaan geweest, gerust stellen, troosten en verzekeren, dat, zonder een nieuwe besmetting, zy, nog hunne kinderen, nooit iet te vreezen hebben; - en dat andere Ziekten, welke hun veelal konnen kwellen, in geenen deele aan een ingebeeld verborgen V: smet, zyn toe te schryven.

De zogenoemde vermomde V: Ziekte behoort, echter, wel onderscheiden te worden van gemengde of te zaamgestelde V: Ziekte; en dergelyken zyn 'er veel. - Een man, die aan scheurbuik, afgaande koortzen, of aan de vallende Ziekte, enz. ongesteld is, kan, even zo wel als een gezonde, wanneer hy zig aan besmetting bloot stelt, worden aangedaan. In dit geval heeft hy twee Ziekten tevens, die elk haaren bepaalden loop, eigen teekenen en toevallen, hebben, en de een van de andere niet afhankelyk zy; en ook de eene, zonder de minste verandering in de andere, kan geneezen worden.

Geen Artz heeft aldus, in één éénig geval, het regt, om op een geheim of verborgen V: Gift, een besluit te

[p. 63]

vormen, wanneer 'er niet één of meer, in de voorgaande Hoofdstukken beschreven, toevallen tegenwoordig zyn, en geen plaats-gebreken zyn vooraf gegaan.

In 't algemeen is het de pligt van een menschlievend Artz, niet, zonder de grootste noodzaaklykheid en behoedzaamheid, iemand als Venerisch te verklaaren. - By Vrouwen van aanzien, behoort een Artz, van menschen waereld-kennis, wegens de achting aan haare Sexe verschuldigd, deeze Ziekte, hoe vast, klaar en openbaar ook, geheel niet te noemen; maar veeleer en meer de noodige hulpmiddelen aan te wenden, zonder zig over de natuur en aart der Ziekte eenigzins uit te laaten, wyl ook dit, tot de herstelling, geenzins noodig is. - De twee voldoendste, eigenaartigste teekenen en toevallen der V: Ziekte zyn: - Verzweeringen in de keel, nagtlyke beenpynen.