|
| |
| |
| |
Eenige byzonderheden Marocco en de Maroccaanen betreffende.
(Ontleend uit de Recherches Historiques sur les Maures. Par m. chenier.)
Het Maroccaansche Ryk zou zich zelven alle leevensnoodwendigheden kunnen verschaffen, zo uit hoofde van den overvloed en natuur der voortbrengzelen des Lands, als van wegen de weinige natuurlyke- of kunstbehoeften der Mooren; eene rasvoldaanheid aan de Lugtstreek of de Opvoeding toe te schryven. De rykdom van Marocco bestaat in de vrugtbaarheid van den grond; het Koorn, de Vrugten, het Vee, het Zout, het Wasch en de Gommen, zyn niet alleen genoegzaam om den Inwoonderen het noodige te verschaffen, maar zouden een overvloed kunnen opleveren tot een grooten handel met andere Volken. De veelvuldige voortbrengzels, ter uitvoer geschikt, zouden een onuitputbaaren schat opleveren, was het Ryksbestuur wel gevestigd en gerust, genooten de Onderdaanen de vrugten van hunnen arbeid, bezaten zy hunne eigendommen in zekerheid.
De aanwinst van Koorn in Marocco is dikwils zestigvoudig; eene dertigvoudige oogst houdt men voor een zeer middelmaatigen. De Mooren, traag uit den aart, draagen weinig zorg voor hunne Veldvrugten; Orange-Citroenboomen en andere die vrugten met dikke schillen draagen, welker Boomen weinig oppassens vorderen, groeien in open Velden, en 'er zyn nog groote Plantadien, welke zy bewateren, om de voortbrengzels te vermeerderen. Hunne Wynstokken, die uitmuntende Druiven geeven, vindt men geplant tot op drie en dertig graaden, als in onze Zuidlykste Landschappen van Frankryk, en behoeven in groei voor de onze niet te wyken.
De Olyfboom vindt men langs de Kust; doch bovenal in het Zuidelyk gedeelte: de Boomen zyn op ryen geplant, en vormen wandelwegen, te aangenaamer, om dat de Boomen breed, rond en hoog zyn: de Inlanders draagen zorg om ze te bewateren, op dat zy de vrugt te beter behouden. Olyfölie zou hier in grooten overvloed kunnen geperst worden, was de belasting be- | |
| |
paald en gemaatigd; doch zo groot is de verandering, welke dezelve ondergaan heeft, dat men het aankweeken der Olyfboomen dermaate verwaarloosde, dat 'er naauwlyks Olie genoeg valt voor binnenlands gebruik. In de jaaren MDCCLXVIII en MDCCLXIX, werden 'er bykans veertig duizend Quintalen Olie uit Mogodor en Santa Cruz, na Marseille uitgevoerd, en, tien jaaren laater, kostte 'er het pond vyftien stuivers. In deezer voege stellen de gebreken der Regeeringe de Volken bloot aan duurte en schaarschheid, schoon ze in den schoot des overvloeds gezeten zyn.
In het Landschap Duquella, ontmoet men den Boom, die de Gom Sandarac voortbrengt, als mede die de doorschynende Gom oplevert; dan de laatstgenoemde is de vrugtbaarste, en verschaft beter Gom, naar gelange men meer zuidwaards komt, waar de hitte, en de daauw des nagts, misschien die afscheiding zuiverder en overvloeger maakt.
Op de Kust van Salé en Marmora zyn Eiken Bosschen, waar in Eikels vallen van bykans twee duimen lang; zy smaaken als Kastanjes, en worden zo wel rauw als geroost geëeten: men noemt deeze vrugt Bellote, ze wordt na Cadix gezonden, waar de Spaansche Jufferschap 'er veel van houdt.
Marocco brengt desgelyks een overvloed van Wasch voort; doch zints de Keizer dit voortbrengzel onder zwaarder belastingen gebragt heeft, verwaarloost het Landvolk de Byenkorven.
Zout is 'er ryklyk in dit Ryk, en vordert, op zommige plaatzen van de Kust, alleen de moeite van het te verzamelen, zonder het behulp van Zoutputten, gevormd door de uitdamping van het versche water; 'er zyn Putten en Meiren in 't Land, waar men het Zout in menigte vindt.
De Mooren bebouwen hunne Landen alleen in evenredigheid hunner behoeften; te deezer oorzaake ligt ten minsten twee derden van het Ryk onbebouwd. De Doum, of Wilde Palmboom, is hier zeer menigvuldig, en van deezen trekken de Ingezetenen, wanneer behoefte hun yver opwekt, groote voordeelen; de Schaapherders, de Muilezel- en Kameel-dryvers, en de Reizigers, verzamelen de bladeren, van welke zy allerlei mandenwerk maaken, tot veelvuldig gebruik in 't groot en klein. Deeze Boom, met welke zy ook hunne ovens stooken,
| |
| |
brengt een zagte en rosynagtige vrugt voort, die in September en October ryp is; deeze vrugt heeft de gedaante van een Rosyn, bevat een korl, is zamentrekkend, en derhalven zeer geschikt, om de uitwerksels voor te komen van de wateragtige en verslappende Vrugten, welke dit Volk, geduurende den Zomer, op eene onmaatige wyze, nuttigt. Die Magt, welke voor alles zorg draagt, heeft deeze wilde Plant over die Woestynen verspreid, om oneindig veel behoeften, die anders een zo arm volk ten zwaardrukkenden last zouden strekken, te vervullen.
De Mooren, onkundig van de bronnen van welvaard, welke hunne Voorouders bezaten, geeven voor, dat 'er Goud- en Zilver-Mynen in het Ryk zyn, die de Keizers niet willen dat bearbeid worden, op dat hunne Onderdaanen geene middelen zouden vinden, om het juk af te schudden: 't is niet onwaarschynlyk, dat het Gebergte Atlas nog onontdekte schatten bezit; doch 'er is geen voldingend bewys voorhanden, dat het ooit Goud of Zilver heeft opgeleverd. - 'Er zyn Yzer-mynen in 't Zuiden bekend, doch het bewerken derzelven heeft men zo kostbaar bevonden, dat de Inwoonders liever van buiten ingevoerd Yzer gebruiken, ondanks de zwaare belasting daar op gesteld, welke den prys verdubbelt. - Men treft Koper-mynen aan in de nabuurschap van Santa Cruz, die, niet alleen Koper genoeg verschaffen voor het weinige gebruik, 't welk van dit Metaal in 't Ryk gemaakt wordt, maar welke ook Koper ter uitvoer leveren, en het in veel grooter hoeveelheid zouden doen, waren de Belastingen gemaatigder. Belasting smeedt overal ketens, die het vlytbetoon der Menschen wederhouden, en de welvaard der Volken kluisteren. - 't ls eene bedroevende waarneeming, ryke en vrugtbaare Landen, onder een gunstigen hemel, onbebouwd te zien leggen, terwyl de Menschen genoodzaakt zyn, de hinderpaalen der Natuure te overwinnen, om hun bestaan te zoeken in het gebergte van Europa.
De Mooren hebben geen begrip van bespiegelende weetenschappen, hier in gelyken zy op de oude Arabieren: de zodanigen onder hun, die leezen kunnen, (en der zulker getal is zeer klein) leezen zelden iets anders, dan hunne Godsdienstige Boeken. De opvoeding bestaat enkel in leezen en schryven te leeren; en dewyl het inkomen der Geleerden van deeze bekwaamheden afhangt,
| |
| |
zyn de Priesters en de Schoolmeesters, onder hun, de eenige beschikkers over zo veel weetenschaps. De Kinderen der Mooren worden in de Schoolen geleerd een aantal Lessen, uit den Koran ontleend, te leezen en van buiten op te zeggen; die om de mindere kosten geschreven zyn op kleine plankjes: deeze Lessen, eens geleerd zynde, veronderstelt men, dat de Schoolier kundigheden genoeg opgedaan heeft, om de School te verlaaten; te dier gelegenheid rydt hy te paard door de Stad, gevolgd van zyne Schoolmakkers, die hem ter eere zingen; dit is voor hem een Dag van zegepraal, voor de Schoolgangers een prikkel van nayver, een Feestdag voor den Schoolmeester, en een Dag van kosten voor de Ouders: want in alle Landen, waar men Feesten en Ommegangen heeft, wordt by dezelve het eeten en drinken niet vergeeten.
't Is by de Mooren in gebruik, elk buitengewoon voorval in rym te brengen en te bezingen: eenigen hebben verondersteld, dat deeze gewoonte by beschaafde Volken was ingevoerd, uit het staatkundig beginzel, om het volk te vermaaken en te doen lachen, als zy anders te ernstig en denkend zouden worden; doch de gissing is veel natuurlyker, dat het oorspronglyk einde van zulk rymen onderrigten was, geschikt om de gebeurtenissen in de geheugenis te drukken eener menigte van Burgeren, die geen leezen geleerd hadden. - De Mooren, die wat geleerder zyn, dan het gros, vermaaken zich met het voorstellen der ontbinding van Raadzelen, in taamelyk goede verzen vervat; hy, die de meening raadt, moet dezelfde rymklanken gebruiken, als hy in het Raadzel aantrest, als of dit een antwoord ware op de vraage.
Wat hun Koophandel in 't byzonder betreft, en den tegenwoordigen staat, waar in deeze zich bevindt. De Omwentelingen, onder de Regeering van muley abdallah voorgevallen, hadden het Ryk magtig geschokt, en de afgelegene Landschappen eene soort van onafhangelykheid doen krygen. De Landvoogden hadden zich meer gezags aangemaatigd, en de Schatkist was uitgeput, door de alles opslokkende greetigheid des Krygsmans, en de grillige wyze, waar op die Keizer zyn Geld verkwistte. Sidi mahometh, door jaaren en ondervinding wys geworden, eer hy den Throon beklom, zette zich om maatregelen uit te denken tot een spoedig herstel
| |
| |
der Geldmiddelen, en het vullen van 's Lands schatkist, en droeg zorg om de eigendunklyke Magt, eenigzins verzwakt, staande de onlusten der jongste onrustige Regeeringe, in alle de landen zyner Heerschappye, het oud gezag by te zetten.
De onderrigting hem gegeeven, wegens den Koophandel en de Belastingen, deeden den Keizer begrypen, dat, van alle Staatkundige voordeelen, Schattingen, strekkende om den Koophandel by een Volk te verleevendigen, alleen konden dienen, om de schade te vergoeden en de inkomsten te vermeerderen. De voordeelen ontstaande uit Zeeroovery, eene bezigheid blootgesteld aan weezenlyke verliezen, en onzekere winsten, mogten, aan den eenen kant, de wraak der Volken opwekken, wier Zeemagten dagelyks aangroeiden; terwyl, aan den anderen kant, de verwisseling der voortbrengzelen van het Ryk hem zouden verzekeren, van die overvloeiende bronnen van welvaard, die uit den Landbouw ontspringen.
Bedenkingen van deezen aart bewoogen sidi mahometh om vrede te maaken met de Hooge Magten in Europa. Naa de Vredesverdragen, alreede geslooten tusschen Marocco, Engeland en Holland, bevestigd te hebben, ging hy, in den aanvang zyner Regeeringe, Vredesverbonden aan, met Deenemarken en Zweeden, en vervolgens met de Republiek van Venetie, Frankryk, Spanje en Portugal. In den Jaare MDCCLXXXII, trof de Keizer met den Groot Hertog van Toscane een Vrede, en de andere Mogenheden van Italie zyn in een soort van Bestand, met het Ryk van Marocco.
Vóór de Regeering van sidi mahometh, hadden de Europische Volken koopverbindtenissen aangegaan aan de Kust van Marocco, en die met dit Ryk in geen Vredesverdrag stonden, genooten nog de veiligheid van een vryplaats. Waar is het, dat de wankelbaarheid des Staatsbestuurs het vertrouwen der Volken eenigzins verminderde; en de weinige Scheepsveiligheid, welke de Havens van Marocco in den Winter schonken, was een hinderpaal tegen het toeneemen van de Zeevaard. Ten dien tyde waren 'er slegts eenige weinige goede Havens op de Kust des Ryks; ze waren gevaarlyk aan te doen, door de hindernissen van de Baaren, en de onkunde, gierigheid, of kwaadwilligheid der Lootzen.
Om den Koophandel te ondersteunen, en den roem zyner Regeeringe te doen toeneemen, deedt sidi maho- | |
| |
meth de Stad Mogodor bouwen in 't Zuiden zyns Ryks, waar de natuur eene Haven gevormd hadt, toeganglyk in alle jaarsaizoenen. De Keizer moedigde vreemde Kooplieden aan, om huizen in deeze nieuwe Stad te bouwen, door hun te verstaan te geeven, dat de belastingen zouden verminderd worden, op de inkomende goederen. De Mooren en de Jooden bouwden 'er ook huizen, om hun Heer te behaagen: en Mogodor is geregelder aangelegd, dan eenige Stad in het Maroccaansche Ryk. Naa dus Mogodor gesticht te hebben, waar van de buitenlandsche Handel de voornaamste kosten droeg, beval de Keizer, die smaak in 't bouwen kreeg, het herstellen der Kasteelen van Laracha en Rabat, verzierde ieder deezer Steden met eenige Gebouwen, en openbaare Markten, en vergrootte ten zelfden tyde zyn Paleis te Marocco, aan welke Stad hy eene voorkeus boven alle andere gaf. Naa dat hy den omtrek van dit Paleis hadt uitgebreid, deedt hy 'er twee vleugels aan voegen, met smaak, door Metzelaars uit Europa, opgetrokken.
Sidi mahometh beval, in 't jaar MDCCLXXIII, het leggen der grondslagen van de Stad Feda le, deeze werd toen begonnen, maar is nimmer voltooid. De onderneemingen zyn gestaakt, weder opgevat, en geheel laaren dryven, naar dat het beloop der tydsomstandigheden medebragt, of mogelyk, om dat de inkomsten des Keizers het doen van zulke kosten niet gehengden. Ook schynen Steden zo noodzaaklyk niet in deeze Zuidlyke streeken, waar het Volk gewoon is, aan een eenzaam landleeven, als op min zagte breedten.
Het vertrouwen, 't geen de maatregelen, de staatkundige inzigten in het persoonlyk Character van sidi mahometh, onder vreemde Volken inboezemde, vermenigvuldigde in den beginne het te nederzetten van Kooplieden, op de kust van Marocco; zy vestigden zich te Santa Cruz, Mogodor, Saffi, Rabat, Laracha en Tetuan: daar waren 'er zelfs te veel; door eigen drift belemmerden zy zich zelven. De Keizer vermeerderde, van tyd tot tyd, de Belastingen, hoopende hier door zyne inkomsten te verbeteren; doch die verdrukking hadt eene tegenoverstelde uitwerking. De Koophandel, in deezer voege belast, sloeg aan 't kwynen.
De Keizer besloot, om 'er een nieuw leeven aan by te zetten, zelve Koopman te worden; dit strekte tot vermeerdering van 't kwaad: want het vermeerderde
| |
| |
het bedwang. Verpligt hunne waaren te verkoopen, en andere goederen in te koopen, tot zulke pryzen, als het den Despoot behaagde vast te stellen, werden de Kooplieden alleen zyne Factors, en vonden zich genoodzaakt, om te gaan van haven tot haven in zyn ryk, welke het hem behaagde aan te wyzen, als hem best schikkende, of waaraan hy de eigendunklyke voorkeus gaf.
Hier door werd de Handel gestremd. De Landbouwer en de vreemde Handelaar, geen vrugt van zyn arbeid of vlyt trekkende, en buiten staat, om aan 't dwingend gezag wederstand te bieden, werden geheel moedloos; de Landen bleeven onbebouwd, de Markten verlaaten, en van de veelvuldige Handelhuizen, op de kust van Marocco, zyn 'er nauwlyks zes overgebleeven. Te Mogodor vereenigd, en gewoon aan de veranderingen des Staatsbestuurs, moeten zy egter worstelen tegen de plaageryen, veroorzaakt door den geest van belang, en die, nu eens toe dan eens afneemende, geene zekerheid overlaaten. |
|
Auteursrechtvrij