Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1790

[p. 529]

Nieuwe Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

Bybel der Natuur, ontworpen door den Hoogleeraar J.J. Scheuchzer, in het Nederduitsch overgezet en vermeerderd, door L. Meijer S.S.Th. Dr. en Prof. Ordin. te Franeker, enz. IX. Deel. Te Amsterdam by M. de Bruyn, 1790. In gr. octavo, 732 bladz.

Uitlegkundige Liefhebbers, die in 't doorbladeren der Bybelboeken meermaels het nut van 't beoefenen der Natuurkunde in 't algemeen, en van dat der Natuurlyke Historie in 't byzonder, ondervinden, hebben het genoegen, dat de Hoogleeraer Meijer zynen arbeid, in de verdere voltooijing van dit Werk, blyft voortzetten. Het thans afgegeven Deel gaet, over de voornaemste byzonderheden, welke, met opzicht tot dezen taek, in het Boek der Spreuken, den Prediker en 't Hoogelied, mitsgaders in de Godspraken van Jesaia, opmerking vorderen. Verscheiden voorstellingen van, en zinspelingen op, Natuurlyke verschynzelen en uitwerkingen, worden hier op ene leerzame wyze ontvouwd; waerdoor deze en gene plaetzen, op omstandigheden van dien aert doelende, gereeder te verstaen zyn, dan ze, buiten behulp der Natuurkunde, begrepen zouden worden. - Tot een nieuw voorbeeld daervan strekke het geen hier bygebragt wordt, ter ophelderinge van 't zeggen des Spreukenschryvers, Hoofdst. XXV. 13. Een getrouw gezandt is den geenen die hem zenden, als de koude van de sneeuw ten tijde des oogsts; want hij verkwikt zijnen Heer. Zodanig eene spreuk heeft, in den eersten opslag, een vreemd voorkomen, maer derzelver nadruk vertoont zich terstond, zo dra men bezeft, welk een verkwikkend genot het gebruik van verkoelend sneeuwwater den aemechtigen Oosterling verleende. Zie hier het geen ons de Hoogleeraer Scheuchzer deswegens onder 't oog brengt.

‘Men moet hierbij niet denken, of zich verbeelden, dat 'er des zomers in Palestina sneeuw zou vallen, want dat gewest is 'er veel te heet toe: zelfs in den winter blijft de

[p. 530]

gevallen sneeuw daar zoo lang niet leggen, als by ons in Europa. Het valt dus waarschijnlijk, dat salomo hier het oog gehad hebbe op de door kunst gemaakte sneeuw- en ijsgroeven, die men gewoon was daar aan te leggen, om, in het heete van den zomer, a la glace, gelijk men zegt, te drinken: hoedanige door sneeuw en ijs verkoelde dranken, in Italie, Spanje en Frankrijk, onder groote lieden, niet zelden gebruikt worden. Opzetlijk bedien ik mij hier van die Fransche uitdrukking a la glace; want het Hebreeuwsche woord הנצ betekent eigenlijk iets dat spits en scherp of stekend is, waarom het van zommigen door cuspidem nivis sneeuwpunten of ook door ijskegels vertaald en verklaard word. Men zou נלש תנצ, de koude van de sneeuw, door sneeuw- of ijs-koud water kunnen vertaalen, hoedanig men door de kunst uit zouten, en voornaamelijk het Ammoniak-zout, bereiden kan.’ - By deze bedenking van den Autheur voegt de Hoogleeraer Meijer het volgende.

‘Op die zelfde wijze als scheuchzer hier deeze woorden verklaart, worden ze ook bij harmer in zijne Waarnemingen over 't Oosten, bl. 163, en panzer, die ook eskuche Erlauter. 1 Th. p. 88, als een getuige van die gewoonte aanhaalt, in de Aanmerkingen op nelsons Antideist. Bibel, en anderen, verklaard. Dit is zeker, dat de sneeuw, die in den oogst- en zomertijd voor de graanen, voor menschen en vee, nog meer dan de regen, tot nadeel strekken zou, hier in de gemaakte vergelijking iets, dat aangenaam en verkwikkend is, moet uitdrukken. En dit leidt ons tot de afgekoelde en verkoelende dranken, die ter verkwikking in de zomersche hitte, door middel of het inmengsel van sneeuw, gemaakt wierden. - “In de plaats van onze ijskelders,” zegt michaelis, in de Aanmerking op deeze woorden, “uit welken wij des zomers ijs haalen, om de dranken te verkoelen, gebruikte men, in het noordelijk deel van Palestina, de sneeuw van den Libanon, die op éénen van deszelss toppen, het geheel jaar door, niet verminderd wierd. Alhoewel nu ook het meeste daarvan, gelijk men lichtelijk denken kan, onderweegs smolt, wordt echter met het weinige, dat 'er in den korf nog bleef, de tijding vergeleeken, die een getrouw gezandt zijnen Meester brengt.”

Hier wordt het ondertusschen onbepaald gelaaten, of men de dranken slechts, door ze in de sneeuw te zetten, hoedanig men thans met de wijnvlesschen doet, verkoeld, dan of men 'er ook sneeuw onder gemengd hebbe, en deeze

[p. 531]

dus ook mede gedronken hebbe. Nopens beide deeze manieren vertoont faber, in zijne 56ste Aanmerking op harmer l.c., een hooge oudheid onder de Grieken, uit athenaeus L. III, die uit een boek van strattis dit aanhaalt: “Warmen wijn wil niemand gaarne drinken, maar wel in bronnen (of waterbakken) verkoelden of met sneeuw gemengden.” - Dog salomo, dus vervolgt faber, schijnt hieraan niet gedagt te hebben; hij zou zich anders natuurlijker dus uitgedrukt hebben: Een getrouw gezandt is gelijk een door sneeuw verfrischte drank of wijn ten tijde des oogsts. Dog van dranken zegt hij niets, hij spreekt alleen van de verfrisschende kragt der sneeuw in den oogst. Zou hij dus niet veeleer op de gewoonte der Ouden, zich van sneeuw, in plaats van een verkoelenden drank, te bedienen, gezinspeeld hebben? - Van deeze gewoonte, ten blijke dat ze zeer oud zij, spreekt alexis bij atheneus l.c., zeggende: “Wij bewaaren de sneeuw om te drinken.” En Dericrates zegt: “Wanneer ik dronken ben, dan drink ik sneeuw.” Dus zegt ook Euthyches van een zwelger: “Hij vernam wel eerst, of men ook sneeuw verkogt.” Ook word daar aangemerkt, dat xenophon mede van het sneeuwdrinken spreeke, en dat chares de wijze beschrijve, hoe men de sneeuw bewaren moet. Deeze gewoonte vertoont eene aan de oudheid zoo eigene en characteristieke eenvouwigheid, dat ik om die reden reeds geneigd ben, dezelve in deeze spreuk van salomo te vinden.

Deeze aanmerking van faber neemt hezel ook over, en voegt pococke en schweigger 'er bij, als getuigen, aangaande het verkoelen der dranken of van den wijn, door middel van bewaarde sneeuw. Doch zelve bepaalt hij hier niets, maar laat het aan het oordeel der Lezeren, of ze bij deeze woorden aan een louter sneeuw-drinken, of aan dranken, die door sneeuw verkoeld zijn, willen denken.

Eene geleerde en uitvoerige Verhandeling over deeze plaats, door j.c. harenberg, in Mus. Bremens. T. II. p. 36 seqq., kunnen wij ook niet voorbij hier aan te haalen. In dezelve word eerst het schadelijke der sneeuw in den oogstrijd vertoond, en de sneeuw natuurkundig verklaard, §. 2, 3. Dat men wijders, in Palestina, op den Libanon en Anti-Libanon, des zomers ook rijkelijk en geduurige sneeuw had, word met oudere en nieuwere getuigen bewezen: en dat de voornaamste onder de Jooden, naar het voorbeeld der Tijriers en Sijriers, hunnen wijn met sneeuw van den Libanon en Hermon, tot verkoeling, des zomers

[p. 532]

vermengden, word §. 4. vertoond. Waarop over de gewoonte van sneeuw te drinken, onder de Grieken in vroegere tijden, vervolgens ook onder de Romeinen, en zelf bij Asiatische en Europeesche volken van laatere tijden, met aanhaaling van veele getuigen, gehandeld word, §. 5-7. Terwijl, na een onderzoek, aangaande het voor- of nadeelige van het sneeuw-drinken, deeze Verhandeling beslooten word, die de sneeuw met wijn vermengd als een verkwikkenden zomerschen koeldrank der Jooden opgeeft. - Men ziet dus uit deeze spreuk, hoe veel prijs 'er gesteld word op een getrouwen, en zijne zaaken naarstig waarnemenden gezandt, die de ziel van zijnen Heer en zender verkwikt.’