Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1790

Catechismus der Weetenschappen, Schoone Kunsten en Fraaije Letteren, uit verscheiden beroemde Schryveren, en inzonderheid volgends de Schets van den beroemden Baron van Bielfeld, zamengesteld. Derde Deels Eerste Stuk. Te Amsterdam by A. Fokke Simonsz., 1790. In gr. octavo, 344 bladz.

Na het afhandelen der Weetenschappen van den Geest en die des Vernufts, komen, volgens de inrigting van dit nuttige Leerboek, ten laatsten in overweeging der Weeten-

[p. 292]

schappen des Geheugens, onder den algemeenen naam van Fraaije Letteren betrokken, ter welker ontvouwinge dit derde Deel deezes Werks geschikt is. - Onze Autheur brengt hier toe, volgens zyne bepaaling, alle die aangenaame en onderwyzende Weetenschappen, welke het geheugen en het oordeel ten zetel hebben, en geene deelen van de hoogere Weetenschappen zyn, noch ook onder de Schoone Kunsten, de Werktuigkundige Kunsten, noch beroepen, enz. behooren: en zyne Lessen deswegens in dit eerste Stuk gaan, na eenige voorbereidende aanmerkingen, over de Fabelkunde, de Tydrekenkunde en de Geschiedkunde, met eene beknopte voordragt van de aloude Geschiedenis, de Geschiedenis der Middeleeuwen en de Hedendaagsche Geschiedenis. - Ieder deezer Stukken wordt, naar de gewoone leerwyze in dit Geschrift gehouden, geregeld nagegaan, en in derzelver voornaamste byzonderheden duidelyk verklaard, met nevensgaande aanmerkingen, over de nuttigheid van derzelver beoesening, en de beste wyze om die in te rigten. De les over de Tydrekenkunde wordt nog uitvoeriger opgehelderd, dan wel by manier van Zamenspraak, volgens de inrigting van dit Werk, kon geschieden, door eene daar by gevoegde wel uitgewerkte Schets der Tydrekenkunde, uit een Latynsch Handschrift van een onbekend Schryver vertaald. En even zo zuilen 'er, ter gereeder beschouwinge van 't geen wegens de Geschiedenis gemeld is, nog vervaardigd worden, Algemeene Historische en Synchronologische Toselen, die gemaklyk en by uitstek nuttig zullen zyn. Om dezelven te naauwkeuriger uit te voeren, heeft men zich niet willen verhaasten, om die nog met dit Stuk, daar ze eigenlyk toe behooren, af te geeven; maar ze zullen wel dra voltooid zyn, en dan het licht zien, op zodanig eene wyze, dat ze, niet alleen met dit Werk, maar ook afzonderlyk, ten algemeenen nutte, verkreegen kunnen worden. - Zie hier des Schryvers Schets der Verdeeling van de Geschiedkunde, naar welke hy zig voorstelt de Geschiedenissen te verhandelen, met in agt, neeming der beknoptheid, waartoe hem zyn Plan verbindt.

‘De Geschiedenis wordt in het algemeen verdeeld in:

I. Burgerlyke of Staatkundige, welke alle de omwentelingen en alle de gedenkwaardige voorvallen verhaalt, welke in de Staaten en Ryken gebeurd zyn, en reden geeft van de wyze, op welke alle Volken zig gevormd, nedergeslagen, in stand gehouden en beschaafd hebben, gelyk ook van hun vergrooting, verzwakking en val.

II. Krygskundige, welke de Oorlogen aantoont, die elk

[p. 293]

Volk heeft moeten voeren, de Veldslagen verhaalt, die in dezelve geleverd zyn, de belegeringen van Steden en Vestingen verhaalt, den goeden en kwaaden uitslag toont, van de Krygskundige werkzaamheden, gelyk ook de Legerhoofden en Generaals aanwyst, die 'er in uitgemunt hebben.

De Geschiedenis, zo wel de Burgerlyke als de Krygskundige, wordt nog verdeeld in:

a.)	Aloude.
b.)	Der Middeleeuwen.
c.)	Hedendaagsche.

III. De gewyde Geschiedenis, welke in 't algemeen handelt over den Godsdienst en Godsdienst-plegtigheeden, van alle, zo wel oude als hedendaagsche Volken; van den oorsprong, voortgang en verval hunner Godsdiensten, enz.

IV. De Kerkelyke Geschiedenis, of beter de Geschiedenis der Christelyke Kerke in het byzonder. Deeze leert den oorsprong en de omwentelingen van den Christelyken Godsdienst kennen, gelyk ook de tegenspoeden en vervolgingen, die hy geleden heeft; de voorspoed, die dezelve hier en daar ontmoet, en de zegen, die hy zig behaald heeft, sedert het begin der waereld tot op onze dagen. Zy bevat ook de Geschiedenis der Ketteryen, Scheuringen, Pausen, Hervormers, enz. en wordt verdeeld, in

a.)	De Geschiedenis van de Kerke Gods, onder het Oude Verbond. En
b.)	- - - - - - onder het Nieuwe Verbond.

V. De Geschiedenis der Letteren, welke in het algemeen over de voortgangen van den Menschelyken geest handelt, en bevat

a.)	De Physische of Natuurlyke Geschiedenis, verhaalende al wat voorgevallen is, of beter, wat men sedert de Schepping aanmerkelyks ontdekt, en waargenomen heeft, aan het Uitspansel, de Hoofdstoffen, de Menschen, de Dieren, de gekorvene Wezens, de Planten, en in 't algemeen, in alle de schepselen, en voortbrengzelen der Natuur.
b.)	De Wysgeerige Geschiedenis, welke den voortgang der Wysbegeerte, by alle de Volken der waereld, ten onderwerp heest.
c.)	De Geschiedenis van de Geleerdheid, welke rekening doet van den staat der overige weetenschappen by die Volken.

[p. 294]

d.	De Kunst-Geschiedenis, welke handelt over den aanwasch en voortgang zo der vrye, als andere nuttige, Kunsten.

VI. De Geschiedenis der Geleerden, welke de levens der beroemde Geleerden van alle Eeuwen te boek stelt, en van hunne Werken en Geschriften gewaagt, in die boeken, welke men van het Grieksche woord βιος, dat is, leven, en γραφειν, beschryven, Biographien, dat is, Levensbeschryvingen van geleerden, noemt.

VII. De Gemengde Geschiedenis, (Historia mixta vel miscellanea,) welke allerleije soorten van verhaalen, zo wel Staats- als Kerkelyke, en Krygs- als Letterkundige en Burgerlyke, Anecdoten van minder belang, aantekent, die in eene geregelde Geschiedenis geen plaats kunnen vinden.’