Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1790

[p. 167]

Aanmerkingen over den tegenwoordigen staat van Deenemarken, Rusland en Zwitserland. In Brieven. Uit het Engelsch. Te Haarlem by J. van Walré. 1788. In gr. octavo. Behalven het Voorwerk, 440 bladz.

Door eene toevallige oorzaak is verzuimd van dit Werk bericht te geeven, toen het eerst in het Nederduitsch te voorschyn kwam. Daar het nu reeds zo lang in handen van onze Landgenooten is geweest, zal het niet noodig zyn 'er een uitvoerig verslag van te doen. Veelen onzer Leezeren hebben het, waarschynelyk, reeds gezien. De overigen gelieven zich te vergenoegen met het volgende.

Het Werk bestaat uit tweeënveertig Brieven. De eerste dertien handelen over Deenemarken. Doch van deeze dertien maaken acht eene soort van Episode, behelzende de lotgevallen van eenen Deenschen Student, eenen jongeling van eene edele denkwyze, maar die door eenen zamenloop van omstandigheden genoodzaakt wordt, met zyne beminde Maria, zyn Vaderland te verlaaten. In deeze brieven zyn treffende blyken van den ongelukkigen toestand der Deensche landlieden, meestal genoegzaam slaaven der Edelen, of ten minsten onderhevig aan allerlei verdrukkingen. Doch men moet hierby aanmerken, dat deeze Brieven in het jaar 1777, en, misschien, de acht gemelde, reeds vroeger geschreven wierden. Zedert dien tyd is het lot van den boerenstand merkelyk ten goede veranderd, en zal, indien men voortvaart de wyslyk beraamde maatregels uit te voeren, dit nuttigste gedeelte des menschdoms binnen weinige jaaren eene zo groote vryheid genieten, als onder eene volstrekt willekeurige regeeringe mogelyk is.

De zes volgende Brieven handelen over Rusland, en beslaan 91 bladzyden. In deeze wordt gesproken van de Natuurlyke Historie des lands - van den Koophandel der Russen - den staat der bevolking van het Russische Ryk - lyst van deszelfs inkomsten - zee- en landmagt - de Wetgeeving van peter den I - derzelver uitwerkinge op de Natie - des Vorsten karakter - de beschryvinge der hoofdstad - verordeningen en verbeteringen der tegenwoordige Keizerinne, tusschen welke en peter den Grooten eene vergelyking wordt gemaakt - en eindelyk van het volks-karakter der Russen. Men kan dus ligt bezeffen, dat dit alles slechts beknoptlyk en oppervlakkig moet

[p. 168]

behandeld worden. Daarby kan het verblyf van den Schryver in dit magtige Ryk ook niet lang geweest zyn, en bepaalde zich tot Petersburg alleen. Zyn laatste Brief van Koppenhage is van den 14 Aug. 1777, en op den 4 Mei 1778 vinden wy hem reeds in Zwitserland. Ook erkent de Schryver, op bladz. 144 en elders, zyne onbekwaamheid om over verscheidene onderwerpen met genoegzaame zekerheid en naauwkeurigheid te spreeken. Zulk eene verschooning is voldoende, wanneer men, gelyk des Schryvers oorspronglyk oogmerk was, volgens den inhoud van zyn Voorbericht, alleenlyk aan eenen vriend eenig verslag doet van zyne reizen: maar is zy wel toereikende wanneer men zyne Brieven in het licht geeft?

Het belangrykste gedeelte deezes Werks is het geen van Zwitserland in twintig Brieven handelt. De vryheid van den landbouwer in de nabuurschap der Alpen, deszelfs gelukkige toestand in een ruim genot van de behoeften en weezenlyke geneugten des leevens, de edele eenvoudigheid zyns harten, maaken eene sterke tegenstelling tegen den verlaagden staat van denzelfden leevensstand in Deenemarken.

Alles wordt eindelyk besloten met drie Brieven, waarin eene beschryving voorkomt van het Feest, ter eere van den Grootvorst en de Grootvorstin van Rusland, in het jaar 1782, door den Hertog van Wurtenberg te Stutgard gegeeven. Deeze zyn recht geschikt om de dwaasheid van buitenspoorige pracht en kostbaare onthaalen te doen opmerken; daar zy niet alleen groote geldsommen, welke veel nutter hadden besteed kunnen worden, dwaaslyk verkwisten, maar ook hun oogmerk zelden bereiken, en, in plaatze van vermaak en genoegen, niets dan verdriet en verveeling voortbrengen. Al wie de treffende beschryving leest van de menigvuldige teleurstellingen en het misnoegen, welke op dit feest plaats hadden, en welke men met veel minder omslag konde vermyd hebben dan men ze nu bewerkte, vindt hier aanleiding, om het stille geluk des luisterlyken en burgerlyken leevens verre te waardeeren boven het gedruis, de staatsie en omslagtige vermaaken der Hoven. Diergelyke aanmerkingen zyn menigmaalen gemaakt, maar zelden hebben wy ze zo duidelyk, als in dit geval, bevestigd gezien door spreekende voorbeelden.

De Vertaaling is over het geheel wel uitgevoerd. Hierendaar hebben wy plaatzen ontmoet, in welke ons de styl eenigzins duister, of niet met genoegzaame oplettendheid be-

[p. 169]

handeld scheen. By voorb., wat wil het op bladz. 144 reg. 14 zeggen, ‘ieder verhovaardigt zich op het gewigt van deeze of geene nieuwe ontdekking, welke hy door de schranderheid zyner eigene ontdekkingen meent gedaan te hebben.’ Dit kan ook eene drukfeil zyn: gelyk dus bladz. 81 reg. 12 vergeet staat voor verergert, of een diergelyk woord. Op bladz. 147 reg. 7 moet in plaatze van uitsluiting zekerlyk gesteld worden insluiting, zo als ieder zien zal, die de naastvoorgaande bladzyde naleest. - Is dunk in onze taal een goed zelfstandig Naamwoord? Zo schynt onze Vertaaler te denken. Menigmaalen vinden wy in deeze Brieven naar mynen dunk, dat zo veel zal betekenen als naar myne gedachten.