Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1790

Merkwaardige Levensgeschiedenis van Fredrik Vrijheer van der Trenck, beschreven door hem zelven. Naar de nieuwe vermeerderde en verbeterde uitgave, die te Berlin met privilegie van den Koning gedrukt is, uit het Hoogduitsch vertaald, en door eenige Aantekeningen opgehelderd. Met plaaten. Derde en laatste Deel. Te Amsterdam bij M. de Bruin, 1789. Behalven het Voorwerk 360 bladz. in gr. octavo.

In dit derde Deel heeft men eenige Stukken byeen verzameld, welken deels ten vervolge der Leevensgeschiedenisse van den Vryheer van der Trenck dienen, en deels daar toe geene geringe betrekking hebben, of ons dezelve in verscheiden opzigten beter kunnen doen nagaen.

Het eerste Suk behelst, in vervolg op het voorige verhaal, (dat in 't tweede Deel beslooten werd met zyn voorneemen om na Berlin te gaan,) zyne reis na Berlin, komst, verrigtingen en wedervaaren aldaar. Dit vermeldt ons veele byzondere ontmoetingen van den Authenr, zo onder den weg, als in die Hofstad; vooral met den thans regeerenden Vorst, het Hofgezin, de Collegiaale Raaden, de Militairen en verdere byzondere Persoonen. Het verslag hier van is doorvlogten met eene menigte van staatkundige en inzonderheid charactermaatige bedenkingen, die, naar Trencks gewoonen denktrant, en wyze van uitdrukken, gemeenlijk vry scherp opgesteld zyn; en waaronder ook nog etlyke berigten en aanmerkingen voorko-

[p. 70]

men, welken aan deeze en geene alvoorens gemelde ontmoetingen licht byzetten.

Daartoe behooren ook eenigermaate twee volgende Stukken, getyteld Levensgeschiedenis van frans, Vryheer van der trenck, des Autheurs Oom; en Levensgeschiedenis van alexander van schell, die uit Glatz deserteerde, en den Autheur te gelyk uit de gevangenis verloste. Twee Persoonen, wier character en leevensbeloop, hier beknoptlyk beschreeven, in verscheiden opzigten aanmerkelyk is; en die, in verschillende betrekkingen zo veel invloeds op, en aandeels hadden aan, verscheiden van des Autheurs lotgevallen, dat hunner byzondere melding eigenaartig inkome, als een Aanhangzel tot zyne eigene Leevensgeschiedenis.

Hierby voegt de Autheur een Stuk, 't welk hy ten opschrifte geeft, Bede om vergiffenis aan, en eerlijk verklaaring van die geenen, allen zoo wel als énen, en énen zoo wel allen, welken ik in mijne Schriften hier of daar beledigd mogt hebben. - Eene grootendeels geestig uitgevoerde Satyre, waardoor hy zyne Partyen, in de erkentenisse der waarheid van 't geen hy nopens derzelver handelingen omtrent hen, op het haatlykst ten toon stelt; terwyl hy over 't schryven van waarheid, zo 't beledigend zy, verschooning vraagt. Ik reik, (zegt hy,) hier mede de broederlijke, om vergiffenis biddende, hand aan allen toe, die zich in hun geweten overtuigd kunnen houden, dat ik hun in de daad, door het al te onbewimpeld voordragen van de waarheid, of door hun het momaangezicht af te trekken, beledigd heb. En hy verzoekt maar gezwind pardon! Anders, (vervolgt hy,) Anders verval ik nog gezwinder weder tot mijn oude gebrek, en verdedig de waarheid, en mij zelven, als een vertwijfelde.

Op dit Geschrift laat de Autheur volgen een Antwoord op de Aanmerkingen van de Heren archenholtz en busching: waar in hy, schoon hy zich niet vry kenne van misstellingen, naar welken hy in zyne omstandigheden ligt vatbaar was, zich egter ten erustigste vryspreekt van verdichtzelen geschreeven, of opzetlyk iets verkeerds voorgedraagen te hebben. - En hieraan hegt hy, by manier van Narigt, de volgende betuiging van zyne vergenoegdheid in zyne tegenwoordige omstandigheden.

‘Eindelijk heb ik, na dat dit boek reeds gereed was, ook redenen gevonden, om openlijk aan te kondigen, dat mij in mijn Vaderland meer achting en eer wedervoer,

[p. 71]

dan iemand, die 'er geen ooggetuige van was, immer zal kunnen geloven. Ik reize gerust, vergenoegd en gelukkig naar Oostenrijk te rug. Ook de goedhartige Monarch heeft mij gunst zoo wel als geregtigheid laten wedervaren. Ik heb mijn geconfisceerd vermogen te rug, en wacht spoedig de schadeloosstelling voor het genot van het zelve, dat ik zederd 40 jaren gemist heb.

Meer heb ik niet gezocht, en ereposten kan ik hier niet aannemen. Niemand zal mij in mijne grijsheid voorwerpen kunnen, dat ik in staat ben wraakgierig te handelen, of tot nadeel te leven van een Staat, waarin ik 36 jaren burger was, schoon ik aldaar schandelijk mishandeld, en nog met ondankbaarheid beloond ben. Ik laat hier een genadigen Koning te rug, die mij en mijn hart kent. Ik laat den besten naam eene ontwijfelbare regtvaardiging na, en ben overtuigd, dat de Pruissen mij zullen lief hebben, en de vrienden van mijne kinderen zijn. Meer heb ik niet gezocht; mijn wensch, het oogmerk mijner reize is vervuld. Ik kan nu de rust des ouderdoms met eer genieten, en zal, als een eerlijk man, mijn graf te gemoet lachen.’ - Zulks doet hem ook in een Dichtstuk, waar mede dit Deel beslooten wordt, een erkentlyk minzaam afscheid van Berlin neemen.

Wyders vindt men, aan 't hoofd deezer Verzamelinge, behalven des Autheurs Voorberigt, voorafgegaan door een Opdragt in Dichtmaat, aan zyne Majesteit Fredrik Willem den II, den tegenwoordigen Koning van Pruissen, by welken een Dichtstuk gevoegd is, het welk hy, in 't jaar 1762, in de Maagdenburgsche gevangenis, schreef, hem als toenmaaligen Kroonprins liet aanbieden, en door denzelven gunstig ontvangen werd, eene uitvoerige Voorreden van den Vertaler, die de Leezers van dit Werk niet te veronagtzaamen hebben. - Dezelve behelst, na een kort verslag van 't merkwaardige gerugt, dat het verhaal der lotgevallen van van der Trenck gemaakt heeft, eenige beknopte aanmerkingen over deszelfs geloofwaardigheid in de hoofdzaaken, met overweeging der voornaamste tegenbedenkingen; by welke gelegenheid het straf gedrag des Konings tegen hem, in deszelfs oorzaaken, byzonderlyk nagegaan wordt, met aanwyzing dat het deswegens gemelde gansch niet onwaarschynlyk is. Voorts wordt hier het character van van der Trenck, zo van de goede als kwaade zyde, bescheidenlyk voorgedraagen, met nevensgaande waarschuwende en leerzaame opmerkingen. Daarby voegt de Opstel-

[p. 72]

ler deezer Voorreden eene beoordeeling van de Tegenschriften; uit welker inhoud men vry duidelyk kan opmaaken, dat het bovenaangeduide wegens de geloofwaardigheid en het character van van der Trenek, door die Tegenschriften geenszins verzwakt, maar eer versterkt wordt. Eindelyk laat hy zich nog met weinige woorden uit over des Autheurs verdere Schriften; daaromtrent beroept hy zich grootlyks op de aanmerkingen van den Heer P.J. Kastelejin, by deszelfs uitgave van 's Mans Mengelwerken; met byvoeginge van zyne beantwoording eeniger laatere bedenkingen, die hem deswegens voorgekomen zyn; welken aangaande hy den Leezer met regt waarschouwt, om van der Trenck niet te beoordeelen, zonder op den gantschen zamenhang zyner omstandigheden te letten.