Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1789

[p. 237]

Natuurlyke historie van den flamingo, of de phenicopterus.

(Volgens den Heer de buffon.)

(Vervolg en Slot van bladz. 197.)

Men vindt den Flamingo te Valparis, op la Conception, op Cuba^(*), waar de Spanjaarden hem Flamenco noemen^(†), op de Kust van Venezuela, by het Witte- en Vogel-Eiland, op het Rots-Eiland, welk eene verzameling van Klippen is^(§). De Flamingo is wel bekend te Cayenne, by benden vertoonen zy zich op den oever, of vliegende^(‡); desgelyks komt hy op de Bahama-Eilanden^(**). Hans sloane stelt den Flamingo op de Lyst der Vogelen van Jamaica^(††). Dampier vindt hem te Rio de la Hacha^(§§); veelvuldig is hy op St. Domingo^(‡‡), op de Antilles en Caribische Eilan-

(*) Herrera, Cap. XIII.

(†) De laet, Descript. Ind. Occident. Lib. I. Cap. II.

(§) - Lib. XVIII. Cap. XVI.

(‡) Barrere, Hist. Nat. de la France Equinox.

(**) Klein, De Avib. Errant p. 165.

(††) Hist. Nat. of Jamaic., Tom. II, p. 321.

(§§) Ik heb Flamingos te Rio de la Hacha gezien, en op een Eiland, digt by de vaste Kust van America, tegen over Curacao, en 't welk de Zeeroovers den naam van het Flamingo Eiland geeven, uit hoofde van de verbaazende menigte deezer Vogelen, die aldaar nestelen. Dampier, Nouv. Voyage, autour du Monde, T. I p. 94.

(‡‡) Op St. Domingo zyn de Flamingos by de Moerassen in zulk eene menigte, dat men ze van verre voor een geschaard Leger zou aanzien. Hist. Gen. des Voyages, Tom. XII, p 228. - De plaatzen, door de Flamingos op St. Domingo, by voorkeuze, bezogt, zyn de moerassige plaatzen van Ganave en Isle a Vache, kleine Eilanden, het eene gelegen ten Oosten Port au Prince, en het andere ten Zuiden de Stad Cayes Deeze Eilanden behaagen aan de Flamingos om dat ze onbewoond zyn, en zy 'er veel zoutwater moerassen aantreffen: veelvuldig zyn ze ook op den beroemden Poel van Riquille, den Spanjaarden toebehoorende Voor 't overige vermindert het getal deezer Vogelen, naar gelange men de Moerassen opdroogt, en de hoog groeiende ruigten aan de kanten der Meiren wegneemt. Extrait des Mem. communiques, par M. le chevalier lefebvre deshayes.

[p. 238]

den^(*), waar hy zich in de kleine Zoutwater-Meiren onthoudt. De Flamingo, van welken seba zyne Figuur ontleende, was hem van Curacao gezonden^(†). Men ontmoet deezen Vogel in Peru, en tot in Chili^(§). In 't kort, weinig Landschappen zyn 'er in Zuid-America, of de Reizigers hebben 'er deezen Vogel aangetroffen.

Deeze Flamingos, van America, zyn volkomen dezelfde met die van Europa en Africa: de soort van deezen Vogel schynt éénig, en meer op zich zelven te weezen dan eenige andere: geene verscheidenheid volstrekt treft men 'er in aan.

Op de Kusten van Cuba en de Bahama-Eilanden^(‡), in de overstroomende plaatzen, en de laage Eilanden, als de Vogel-Eilanden, broeden zy de jongen uit, op de laatstgemelde vondt labat eene menigte van deeze Vogelen, en derzelver Nesten^(**). Deeze Nesten zyn kleine hoopen van Modder of Klei, uit het Moeras byeen geschraapt, als een pyramide, omtrent twintig duimen te midden van het water uitsteekende, waar in het grondstuk altoos blyft; de geknotte top is uitgehold, en in dit hol, noch van pluimen, noch van ruigte voorzien, legt de Flamingo de Eyeren, welke hy broedt, rustende op dit bergje, laatende de Pooten daar by zydwaards nederhangen, gelyk omtrent die op een tabouret zit, in dier voege, dat hy alleen met den Stuit en den Onderbuik de eyeren broedt. Deeze zonderlinge gestalte is eene noodzaaklykheid, hy kan de lange Pooten gekromd onder zich niet bergen^(††). Altoos vervaardigen zy de Nesten in Zoutwater Moerassen; doorgaans leggen zy twee, en ten hoogsten drie, Eyeren^(§§). Deeze Eyeren zyn wit, van grootte als Ganzen Eyeren, doch wat langwerpiger^(‡‡). De Jongen beginnen niet te vliegen voor

(*) Hernandez - rochefort.

(†) Thes Tab. 67.

(§) De laet - fresier.

(‡) Catesby, Hist. Nat. of Carolina, Tom. I p. 73.

(**) Hist. Gen. de Voyag. Tom. XV p. 673

(††) Labat, Tom. IV. p 425. Dampier, Tom. I. p. 93.

(§§) Philosoph. Transact. No. 350.

(‡‡) Naar de Eyeren van een Flamingo van Cayenne, In 's Konings Kabinet.

[p. 239]

dat zy bykans den vollen wasdom bekomen hebben; doch zy loopen met eene zonderlinge snelheid, weinig dagen naa de geboorte^(*).

De Pluimadie is in 't eerst ligt grys; deeze koleur wordt donkerder, naar gelange de Veeren groeijen; doch zy hebben tien of elf maanden noodig, eer het Lyf de volle grootte heeft, en als dan eerst neemen zy een schoone koleur aan, welke zwak is in de jeugd, en met de jaaren in sterkte en luister toeneemt^(†). Volgens catesby verloopen 'er twee jaaren, eer zy het schoone hoogrood bekomen. Dutertre maakt dezelfde aanmerking^(§). Maar hoedanig het ook met dit toeneemen der koleur in de Plumadie gelegen zy, de Vleugels krygen die koleur eerst; het rood der Vleugelen overtreft altoos het rood der andere deelen: van de Vleugelen gaat die koleur over op den Stuit, vervolgens op den Rug, de Borst, en strekt zich op den Hals uit. By eenige enkelen treft men kleine verscheidenheden aan in de koleurschakeeringen, die uit het verschil der lugtstreeke schynen te ontstaan: zo hebben wy, by voorbeeld, het rood veel sterker in die van Senegal, en meer na het Oranje trekkende, gevonden, dan in die van Cayenne: een onderscheid in de daad, te klein om 'er twee soorten van te maaken, gelyk barrere gedaan heeft^(‡).

Het voedzel deezer Vogelen is in alle Landen bykans het zelfde. Zy eeten Schulpvissen, Vischkuit, en Water-Insecten: zy zoeken dien leeftogt in den modder; den Bek, en een gedeelte van den Kop, daar in steekende. Zy ligten ten zelfden tyde, en gestaadig, de Pooten op en neêr, om den prooi met den modder in den Bek te brengen, die, getand zynde, denzelven behoudt. Dit is, zegt catesby, een klein rond zaad, als Gierst, 't welk zy uit den slyk opzamelen, en het meerendeel huns voedzels uitmaakt; doch dit vermeende zaad is waarschynlyk niets anders dan Eyeren van Vliegen, zo veelvuldig in de natte streeken van America, als ze kunnen weezen in laage Landen van het Noorden, waar de Heer maupertuis betuigt, geheele Meiren, gansch en al overdekt, gezien te hebben met Insecten-Eyeren, die naar

(*) Philosoph. Transact. No. 350.

(†) De laet, p. 583. Labat, Tom. VIII. p. 291.

(§) Hist. Nat. of Carolina, Tom. I. p. 73. Hist. des Antilles.

(‡) Barrere, Ornithol. Specim. Nov.

[p. 240]

gierstkorrels geleken^(*). Waarschynlyk vinden de Flamingos op de Eilanden van America, dit voedzel in overvloed; doch op de kusten van Europa, eeten zy Visch: en de tandjes, met welken hun bek gewapend is, zyn ook zeer geschikt om dien glibberigen prooy vast te houden.

De Flamingos schynen aan den Zeeoever gehegt; ziet men ze op de Rivieren als aan de Rhone, 't is nooit verre van den mond: zy onthouden zich het bestendigst op laage zeekusten en zout waterige moerassige vlakten: ook heeft men opgemerkt, dat, wanneer men ze wil houden, 'er zout in het drinkwater moet gedaan worden^(†).

Altoos zyn deeze Vogels in benden by een, en om te visschen schikken zy zich op een ry, 't welk van verre het vertoon maakt als of men in gelederen geschaarde Soldaaten zag: deeze smaak om zich op een ry te schaaren blyft hun by als zy ergens rusten^(§): zy zetten schildwagten uit, en houden eene soort van wagt, volgende daar in het Instinct van alle Vogelen, die in benden leeven: wanneer zy, om te visschen, den kop in 't water gestooken hebben, staat 'er een met den kop omhoog gestooken^(**); ontdekt hy eenigen onraad, dan heft hy een geschreeuw op, 't welk zich zeer verre doet hooren, en gelykt naar den klank van een trompet,^(††)

(*) Voyage en Lapponie pour la Mesure de la Terre. Tom. III. des Oeuvres de Maupertuis, p. 116.

(†) De laet Descript. Ind. Occid. Lib. II. Cap. II. Labat en charleroix, zeggen 't zelfde.

(§) Hist. Gen. des Voyages Tom. II. p 364. en Tom XII. p. 229

(**) Zy zyn altoos op de wagt tegen hunne Vyanden om niet verrast te worden; men wil dat 'er eenigen op schildwagt staan, terwyl de overigen hun leevensonderhoud zoeken; met dit alles zegt men dat ze het kruid op een verren afstand ruiken, zo dat het bezwaarlyk valle ze naby te komen. Onze oude Boucaniers bedienden zich, om ze te dooden, van een list, gelyk aan die de inwooners van Florida gebruiken om de Herten te naderen; zy bedekten zich met een Ossenhuid, en kwamen van onder den wind op, en naderden, zonder dat de Flamingos, gewoon Ossen in de weide te zien, schrikten, en dat zy ze op hun gemak dood schooten, Hist. de Saint Domingue par charlevoix, Tom. I. p. 30. Hist. Nat. et Morale des Antilles, p. 151.

(††) Deeze Vogels hebben eene zo sterke stem, dat niemand ze hoort, of hy gelooft trompetten te hooren. Altoos zyn ze in benden by een, en terwyl zy den kop onder gestooken hebben in 't water slobberende, gelyk de Zwaanen, om 'er voedzel te vinden, staat 'er altoos een wagt recht over einde met den kop zo hoog mogelyk uitgestrekt, overal onrustig omziende; bespeurt hy iets, hy laat zich hooren, alles geraekt in opschudding, de wagtvogel vliegt eerst op, en alle de andere volgen, Hist. Nat. des Antilles.

[p. 241]

op dit geluid begeeft zich de gansche bende op de vlugt, en neemt in die vlugt eene orde waar, gelyk aan die der Kraanvogelen. Doch wanneer men ze verrast, maakt de schrik hun als roerloos en dom, zo dat de jaager tyd heeft om ze alle tot één toe te dooden. Dit is het getuigenis van dutertre. Op die wyze kan men de anders strydige berigten der Reizigeren over een brengen: eenigen hunner beschryven de Flamingos als wantrouwende Vogels, die zich niet ligt laaten naderen^(*), terwyl anderen ze afbeelden als dom, log, verbysterd, en die, zich de een na den ander laaten vangen^(†).

Het vleesch van den Flamingo is eene zeer gezogte spyze. Catesby vergelykt het in lekkerheid by dat van een Patrys. Dampier zegt dat het, hoewel, mager, zeer wel smaakt. Dutertre vondt het voortreffelyk, schoon een weinig grondig van smaak, en de meeste Reizigers spreeken 'er van op den zelfden trant. De Heer de peirese is bykans de eenige die het kwaad keurt: maar by het verschil 't welk de Lugtstreek daar aan kan toebrengen moet men voegen, de vermagering deezer Vogelen, die de Fransche kusten niet bereiken dan naa afgemat te zyn door een lange vlugt. - De Ouden hebben 'er van gesprooken als van een allersmaaklykst wild^(§). Philostratus telt de Flamingos onder de keurlykheden der Feestmaaltyden.^(*) Juvenalis, den Romeinen hunne

(*) Rochefort, Hist. des Antilles. Relation de robbertz. Hist. Gen. des Voyages, Tom II. p. 364

(†) Klein noemt den Flamingo, Stolida Avis. Catesby, beschryft hem als dom, Hist Nat. of Carolin. Tom. I. p. 73.

(§) Caligula, dwaas genoeg geworden, om te waanen, dat hy een God was, hadt den Flamingo en den Pauw verkooren tot Offers, die men zyner Godheid moest slachten, en 's avonds voor den dag, op welken hy vermoord werd, hadt hy, gelyk suetonius optekent, in eene Offerande zich besprengd met het bloed van een Phenicopterus.

(*) Vita Apollon. Lib. VIII.

[p. 242]

alles verslindende tafelweelde verwytende, zegt dat men op hunne tafels de zeldzaame vogels uit Scythie zag, en den heerlyken Phenicopterus. Apicius geeft de wyze op hoe ze toegemaakt moeten worden^(*), en was de Man, zo uitsteekend in lekkerbekagtigheid, die de tong van den Phenicopterus voor 't lekkerst beetje hieldt.^(†) Eenige onzer Reizigeren spreeken ook, 't zy in navolging der Ouden, 't zy uit eigen bevinding, van de uitsteekende lekkerheid der Flamingo tongen.

De Huid deezer Vogelen, met een schoon dons voorzien, dient tot dezelfde gebruiken als die der Zwaanen. Ligt valt het de Flamingos te temmen, 't zy ze jong uit het nest genomen^(§), of, reeds groot, in strikken, of anderzins, gevangen worden^(*): want schoon zy zeer wild zyn in den staat der natuur, wordt de Flamingo, gevangen zynde, ras onderdaanig, en schynt zelf eene maate van genegenheid tot zyne Bezitters aan te neemen: in de daad hy is meer woest dan fier; en de zelfde vrees, welke hem doet vlugten, brengt hem tot onderwerping als hy gevangen is. De Indiaanen hebben volkomen tamgemaakte Flamingos. De Heer de peirese hadt 'er zeer ge-

(*) De Obs. et Cond. Lib. VI. Cap. VII.

(†) Lampridius telt, onder de overdaadigheden van heliogabalus, dat hy op zyn tafel schotels deedt brengen, opgevuld met Flamingo Tongen. Suetonius tekent op, dat vitellius, de lekkernyen uit alle de deelen der wereld verzamelende, onder deeze ook de Tongen van den Phenicopterus niet vergat. - Martialis, den Romeinen hunne verdervende tafelweelde verwytende, ligt den Flamingo de volgende regels in den mond.

Dat mini penna rubens nomen; sed lingua gulosis
Nostra sapit: quid si garrula lingua foret?

(§) ‘Ik wenschte zeer, schryft labat, jonge Flamingos te hebben om ze tam op te voeden, want dit kan men doen: by den Bevelhebber van Martinique, heb ik 'er zeer makke gezien. - In minder dan vier of vyf dagen kwamen de jongen, die wy gekreegen hadden, uit onze hand eeten; ondertusschen hield ik ze altoos zeer aan den band, ik betrouwde ze niet veel; want een los geraakt zynde liep als een Haas weg, en myn Hond kon hem nauwlyks agterhaalen.’ Nouveau Voyage aux Isles d'Amerique, Tom. VIII. p. 291. 292.

(*) ‘Een wilde Flamingo verscheen in een moeras niet verre van ons huis, wy dreeven 'er een tamme Flamingo, die onder 't Gevogelte op ons voorplein liep, heen, en de Negerjongen, die ze oppaste, bragt de eetensbak, op eenigen afstand van het moeras, en verborg zich; de tamme Flamingo toefde niet met by de eetensbak te komen, noch de wilde omdeezen te volgen; de laatste wilde mede eeten, de eerste hem verdryven, hier uit ontstondt een gevegt, in zulker voege dat de Negerjongen, die doodstil op den grond gelegen hadt, den wilden Flamingo by de Pooten trok, en agter over haalde. - Een dier Vogelen, bykans op dezelfde wyze gevangen, heeft vyftien jaaren by ons ander Gevogelte geleefd, wel te vrede met zyne Makkers, die hy streelde met zyn bek over 't lyf strykende. Hy at het zelfde graan, mits het met wat water gemengd was: voor 't overige kon hy niet eeten, dan met den Bek op zyde te keeren om voedzel te neemen; hy slobberde in 't water gelyk de Eendvogels; hy kende zyn Oppassers zo wel, dat hy, honger hebbende, na dezelve toekwam, en met den Bek aan de kleederen vast hieldt. Menigmaal stondt hy tot halfweg de pooten in 't water, zeer weinig van plaats veranderende, en ook, van tyd tot tyd, met den kop onder water, om de kleine vischjes, waar aan hy de voorkeus gaf van andere spys, te betrappen; zomtyds liep hy door 't water, met half uitgespreide vleugels: zwemmen hadt hy geen zin in, maar baaden, in een weinig waters, was een zigtbaare wellust: als hy viel kon hy zich niet dan zeer bezwaarlyk weder op de been helpen, dus ging hy, om te slaapen, nooit op den buik leggen; alleen trok hy dan een Poot op, en rustte op den anderen, sloeg den Hals op den Rug, den kop onder 't einde van een vleugel verbergende, altoos aan de zyde tegen over den opgetrokken Poot.’ Lettre de m. pommies, Commandant de Milice au quartier de Nipes, a Saint Domingue, communique par M. le Chevalier lefebvre deshayes.

[p. 243]

meenzaamen gezien, en geeft ons veele byzonderheden op van derzelver huislyk leeven^(*). Zy eeten, zegt hy, meer by nagt dan by dag, en maaken het brood, 't welk men hun geeft, in 't water nat; zy zyn zeer aandoenlyk voor de koude en naderen het vuur van zo digtby, dat zy de Pooten branden: wanneer iets aan een hunner Pooten hapert, huppelen zy op den anderen, en bedienen zich van den Bek, dien op den grond brengende, als van een kruk; zy slaapen weinig en rusten dan op één Poot, den anderen onder den buik optrekkende;

(*) De laet, Descr. Ind. Occid. Lib. I. Cap. II. Peirese Vita. Lib. III.

[p. 244]

nogthans heeft 't veel moeite in om ze in onze Lugtstreek op te kweeken. Dan schoon zy leerzaamheids genoeg bezitten om zich naar den gevangen staat te voegen, strydt die staat zeer tegen hunne natuur; langen tyd kunnen zy het in denzelven met uitharden, zy kwynen veel eer dan leeven, zy zoeken ook niet voort te teelen; nooit heeft een Flamingo in den gevangen staat jongen voortgebragt^(*).

(*) Barrere.