Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1789

Waarneeming van de ongeemene hette en koude, in 't jaar 1788, en de maand january 1789.

De ongewoone heete dagen, in de Maanden Juny, July en September, en de strenge koude, in de Maanden December 1788 en January 1789, zullen, buiten twyffel, deeze en geene in ons Vaderland hebben bezig gehouden, met het doen van Waarneemingen.

Zedert veele jaaren is myne gewoonte geweest, de warmste en koudste tyden, in den Zomer en Winter, waar te neemen, en daar van aantekeningen te doen.

Ik heb dan ook, in het door warmte en koude merkwaardige Jaar 1788, op de warmste en koudste tyden, myne Waarneemingen vervolgd; zoo als ook die van de strenge koude in January 1789. - Ze zyn gedaan te Nederhemert, in de Boemelerwaard, naby den oever van de Maaze; de Thermometer, dien ik gebruik, is van een naauwkeurig en beproesd maakzel, door prins en wats, naar de Schaal van fahrenheit, zynde een van 12 stuks, welke, een geruimen tyd, by en met elkander vergeleken zyn, en accordeerende bevonden. Hy hangt tegen een hoogen muur, 15 voeten boven een middelbaar water der Maaze, vlak tegen het Noorden, in de open lugt, vry van aandoening van zonnestraalen, en derzelver weeromkaatzing. Mogelyk zal iemand deze omschryvinge, van de hoedanigheid en plaatzing des Thermometers, overbodig achten; dan ze zyn 'er by gevoegd, om te kunnen oordeelen, of alle vereischte oplettendheden zyn in agt genomen.

Ofschoon myne aantekeningen zyn gedaan alle uuren, van 's morgens ten zeven, tot 's avonds ten tien uuren, zal ik alleen maar opgeeven de volgende hoogten van den Thermometer, in de Maanden Juny, July, September en December 1788.

[p. 59]

Namidd.				Namidd.				's Morgens ten 7 uuren.
Juny	15	-	88	July	10	-	80	Dec.	15	-	1 onder 0
	16	-	88		11	-	88		16	-	0
	17	-	88		12	-	87		18	-	0
	18	-	84		13	-	95		30	-	3 onder 0
	19	-	83		15	-	82
	20	-	84	Sept.	5	-	85
	21	-	86		6	-	85

In January 1789 's morg. ten 7, 's midd. ten 2, en 's avonds ten 10 uuren.

's Morg			's Midd.		's Av.		's Morg			's Midd.		's Av.
Den	1		17 . .	25	-	23	Den	8	-	0 . .	15	-	4
	2	-	31 . .	24	-	7		9	-	3 ond. 0	19	-	26
	3	-	1 ond. 0	16	-	2		10	-	28 . .	31	-	27
	4	-	3 ond. 0	12	-	2		11	-	26 . .	31	-	27
	5	-	1 ond. 0	16	-	11		12	-	17 . .	18	-	2 ond. 0
	6	-	14 . .	18	-	11		13	-	13 . .	25	-	34
	7		9 . .	14	-	7		14	-	42 . .	40	-	35

In het begin van dit Tafeltje ziet men de Waarneemingen van den ongemeen hoogen graad van warmte, in de Maanden Juny, July en September 1788: welke niet minder merkwaardig dan zeldzaam zyn. Hier uit blykt, dat de hoogste graad van warmte is geweest den 13 July 1788, zynde de Kwik gerezen tot 95 graaden; daar mede vergeleken de felle koude, den 30 Dec. 1788, wanneer de Kwik daalde tot 3^o onder o, vindt men een verschil van 98 graaden, tusschen den warmsten en koudsten dag van het zelfde Jaar.

Volgens het Tafeltje der koude, zo in December als January, is de Kwik op tien onderscheiden dagen, 's morgens ten 7 uuren, op en onder o gedaald, waar van viermaalen tot o, en zesmaalen onder o; behalven nog den 15 December; op welken dag de Kwik 's avonds om 11 uuren tot 1 onder o daalde.

De volgende zyn de koudste geweest:

[p. 60]

1788. December	15	's morg. om 7 uur	1 onder 0
		's avonds om 11 uur	1 onder 0
	16	's morg. om 7 uur	0
	18	. . . .	0
	30	. . . .	3 onder 0
1789. January	3	. . . .	1 onder 0
	4	. . . .	3 onder 0
	5	. . . .	1 onder 0
	8	. . . .	0
	9	. . . .	3 onder 0
	12	. . . .	2 onder 0

Vellig mag men besluiten, dat de Kwik, in de koudste nagten, nog aanmerklyk laager is geweest, vooral tusschen den 3den en 5den January; vermits de Thermometer den 3den en 4den, 's avonds om 10 uuren, 2 graaden boven 0 tekende.

In het berugte Jaar 1740, den 11 January, den koudsten dag, daalde de Kwik in den Thermometer maar éénmaal, des morgens om 7 uuren, op Zwanenburg, 2 graaden onder 0.

In den Winter van 't Jaar 1767, niet minder merkwaardig, tekende de Thermometer alleen den 7 January, zynde de koudste dag, hier 2½ graaden onder 0.

In het Jaar 1776, mede berugt van strenge koude, tekende de Thermometer hier maar éénmaal, zynde den 27 January, 's morgens om 8 uuren, 0.

En laatstelyk, den 30 en 31 December, van het Jaar 1783, niet minder merkwaardig van strenge koude en akelige gevolgen daarvan, daalde de Kwik den 30sten, 's morgens om 7 uuren, hier tot 1 onder 0, en 's avonds wederom tot 2 onder 0, en den 31sten, des morgens, 2 onder 0.

En dus heeft deze koude alle de voorige, van deze Eeuw, genoegzaam in graaden, maar zeer aanmerklyk in duurzaamheid, overtroffen; egter heeft men dezelve, door de aanhoudende stilte, hier niet zo doordringende gevoold, als in het Jaar 1740.

De Sneeuw, van den 1sten December tot den 14den January 1789, hier gevallen, is als volgt:

[p. 61]

1788. December	1	en den nagt te vooren	4 duim.
	17	. . . .	2 duim.
1789. January	10	. . . .	2 duim.
	11	. . . .	7 duim.
Daarby de Sneeuw, op andere dagen en nagten in den tusschentyd gevallen, ten minsten.			5 duim.
			-----
		Maakt te samen	20 duim.

De dikte van het Ys, den 14 January 1789, in een diepen ruimen Kolk naauwkeurig gemeeten, is bevonden 13½ duim.

De diepte van de Vorst op het Land is geweest:

Op een Uitterwaard,	Kleigrond	14 duim.
	Zandigen grond	14 duim.
Op Teulland,	. . Kleigrond	16 duim.
	Zandigen grond	14 duim.

Uit die Meetinge blykt, dat tusschen de dikte van het Ys, en den bevroren grond in onbeploegde Landen, maar een verschil is van ½ duim.

Hierby dient aangemerkt te worden, dat, geduurende de Vorst, zo wel het Ys als Land, minder en meer met Sneeuw bedekt zyn geweest.

c.v.o.