Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1789

Aandachts - Boek voor Vrouwen. Door F.G. Marezoll. Uit het Hoogduitsch vertaald door M.G. van der Voort. Advocaat voor de Edele Hoven van Justitie in Holland. Eerste Deels eerste Stuk. 's Gravenhage, bij I. van Cleef, 1789. Behalven het Voorwerk, 249 bladz. In gr. 8vo.

Het Vrouwlyke Geslacht, met betrekking tot de omstandigheden, die aen het zelve byzonder, of althans by uitstek, eigen zyn, ene zedekundige handleiding te verlenen, om de aendacht ernstig te vestigen op hunne bestemming en verplichting, is het hoofdbedoelde van den Heer Marezoll in dit Geschrift. In de uitvoering hier van is hy, mag men wel zeggen, zeer gelukkig geslaegd; gemerkt zyne manier van voorstellen recht geschikt is, om verstandlyke kundigheden in te boezemen, en tevens op het hart te werken; des dit Aandachts-Boek, met oordeel en opmerkzaemheid gebruikt, niet konne missen een heilzamen invloed te hebben op het gedrag veler Vrouwen, ter bevorderinge niet alleen van hun eigen welzyn, maer ook van 't geluk der Maetschappije, waer toe zy, in haren kring, zeer veel, en meer dan men gewoonlyk schynt te denken, kunnen toebrengen.

Tot een grondslag van dit Werk legt hy, ene voorafgaende overweging over de bestemming en voltooijing der Vrouwlijke aanlagen tot volkomenheid; waarin hy doet zien hoe de Natuur haer alles verlene wat dienen kan, om haer, volgens hare bestemming, tot volkomenheid te brengen; en hoe het 'er maer op aenkome, dat ze hier van een verstandig gebruik maken. Het deswegens voorgedragen heldert hy verder op, door haer voor oogen te stellen de grondtrekken ener schilderij van zo een voltooid vrouwlijk character; het welk hy op ene voortreflyke wyze, in deszelfs innerlyke en

[p. 514]

uiterlyke werkingen, afmaelt; zo dat zyn Tafereel ene beknopte schets zy van de werkzaemheden, waer op de Vrouwlyke kunne zich heeft toe te leggen, om aen hare bestemming en verplichting te beantwoorden.

Na ene levendige ontvouwing van dit algemene voorstel, gaet hy over ter behandelinge van de byzondere onderwerpen, welken daeromtrent ene gezette overweging vorderen; en bepaelt zich, in de eerste Afdeeling, tot enige oefeningen, in nadenken over de bestemming van het Vrouwlyke Geslacht in 't algemeen, welke oefeningen hy tot een vyftal brengt. (1.) De noodzaeklykheid en 't voordeel van dit nadenken. (2.) Nadenken over de bestemming des vrouwlyken geslachts tot huislyk leven, en tot huwelyks verbinding. (3.) Nadenking over hare bestemming tot oppassing en eerste vorming der kinderen. (4.) Nadenken over hare bestemming ten opzichte der gezelligheid en der pligten in de verkering met menschen. En eindelyk (5.) Nadenken over de grootheid en gewigtigheid der vrouwlyke bestemming. - De tweede Afdeeling is geschikt, ter opwekking tot de voornaamste Deugden, en ter waarschouwing voor de meest heerschende gebreken des Vrouwlyken Geslachts. Deze voorstellingen zyn gesplitst in Morgen- en Avond- Aandachts- Oefeningen, waer in de Autheur telkens ene handleiding geeft, hoe ene Vrouw des morgens hare verplichting hebbe te beschouwen, en des avonds na te gaen, in hoe verre zy daeraen beantwoord hebbe, met ene overweging van de oorzaken der te kort komingen, van de middelen ter verbeteringe, enz. Onder deze Afdeeling behelst het thans afgegeven Stuk de volgende onderwerpen. (1.) De Aendacht en de Onverschilligheid in den Godsdienst. (2.) De Arbeidzaemheid en de Geneigdheid der verstrooijing. (3.) Vervolg van de Arbeidzaemheid en de verkeerde Werkzaemheid. (4.) Geduld, benevens zachtmoedigheid, mitsgaders eigenzin en morrende onverdragelykheid. (5.) Standvastigheid in goede voornemens, als mede de bronnen der veranderlykheid en onbestendigheid in het goede. (6.) De zelfbeheersching en de middelen om de magt der zinlykheid te overwinnen. (7.) De ware nuttige gevoeligheid, benevens de valsche schadelyke nagemaekte gevoeligheid. (8.) De invloed der Mode op Godsdienst- en Aandachtsoefeningen; (9.) op Vrouwlyke deugden en ondeugden; (10.) en op huislyke gelukzaligheid; telkens met de middelen daertegen. Voorts (11.) De valsche schaemte. (12.) De verkwisting en praelzugt (13.) De ydelheid, en (14.) de verleidbaerheid van het vrouwlyke geslacht; telkens met aenwyzing der behoedmiddelen.

Men kan uit deze opnoeming der onderwerpen gereedlyk nagaen, dat velen derzelven, schoon ze hier inzonderheid met opzicht tot de Vrouwen behandeld worden, van dien aert zyn, dat derzelver overweging ook den Mannen te stade kome. Hier toe behoort, om 'er uit allen een te melden, de Aendachtsoefeningen over de gevoeligheid, die de Autheur met regt in eene ware nuttige,

[p. 515]

aen de ene, en, aen de andere zyde, in ene valsche, schadelyke en nagemaekte gevoeligheid onderscheid. De eerste maekt ons deelnemend, en doet ons het geluk van andere menschen mede gevoelen: zy maekt ons medelydend, en doet ons de elende van andere menschen mede gevoelen: zy berust niet in gewaerwordingen, maer zet ons aen tot werkzaemheid en wezenlyke hulpbetooning, en, in gevolge hier van, verschaft zy ons niet alleen genoegen, maer zy bevordert ook onze hoogere volkoomenheid en gelukzaligheid. - Geheel anders is 't gesteld, met de laetstbeoogde, die de mode ingevoerd heeft, de gewoonte stand doet houden, en inderdaed geen zaek voor 't verstand en 't hart is. Het geen ons, in de ontvouwing daervan, medegedeeld word, is te uitvoerig, om het alhier plaets te geven; een trek of twee zy genoeg tot een stael der maniere van des Schryvers voorstelling.

‘Het is, zegt hij, geene waare, maar valsche, schadelijke, nagemaakte gevoeligheid, wanneer ik niet voor het wezenlijk groote, edele, schoone en nuttige, maar alleen voor het onnatuurlijke, overspande en zonderlinge, gevoel heb: in dit geval gevoel ik niet uit noodzaakelijkheid, maar uit ijdelheid; niet om hoogere oogmerken, door mijne gewaarwordingen, te bevorderen, maar om boven anderen uit te steeken; dan roeren mij geene zagte, stille huislijke deugden; geene weldaadige, verhevene, algemeen nuttige gezindheden, die ik aan de menschen, onder welken ik leef, zie en bemerk; maar dan moeten het enkel geruchtmaakende, ieder in de oogen vallende, opzien veroorzaakende handelingen zijn; die mij goedkeuring zullen afdwingen; dan ben ik het meest tot het onnatuurlijke en tot alle soorten van dweeperij geneigd; dan verlang en onderhoude ik alleen sterke, duistere en onverklaarbaare aandoeningen, en dring daardoor uit mijn hart alle klaare lichtvolle gewaarwordingen, die ik met mijn verstand kan doorzoeken, en wier oorsprong ik uit natuurlijke redenen afleiden kan; dan misken ik hoe langer hoe meer de rechten des verstands, beroof ze van allen voedzel, stel, boven deszelfs uitspraaken, ieder mijstiesch, geheimvol gevoel, en handel meer volgends blinde, onwederstaanbaare driften, dan volgends doordachte, mij bewuste, beweegingsgronden.

Het is geene waare, maar valsche, schadelijke, nagemaakte gevoeligheid, wanneer ik steeds en overal poog te gevoelen, en de aanleidingen daartoe niet afwacht, maar angstig opzoek; en dit is een bewijs dat de gevoeligheid bij mij in zwakheid der ziele ontaart is: zo dra mij het gebrek van voordduurende gewaarwordingen verlegen en onrustig maakt, zo dra kan ik merken, dat ik de heerschappij over mij zelve en over mijn hart verlooren heb; dan is alles ledig en doodsch in mijne ziel; dan gevoel ik noch lust noch kracht tot mijne beroepsbezigheden, dan erken ik geen huislijke pligten voor noodzaakelijk, dan heb ik

[p. 516]

een afkeer van den arbeid, dien mij mijn stand en mijne levenswijze oplegt; dan zoek ik alleen omgang met gelijkgestemde persoonen, die met mij beuzelen, die mijne grondstellingen en wenschen billijken, die mij prijzen, en mij voor een voorbeeld van mijn geslacht houden; die, zo als ik, hunnen tijd en krachten met niets doen verkwisten; dan ben ik, in verbinding met deezen, bekwaam tot alle dwaasheid, tot alle gemeen schadelijke onderneeming, tot alle ondeugd; dan steekt het eene hart het andere aan met de onreine vlammen der dweeperij en menschenhaat; dan wordt de waare, menschlijke deugd bespot, en deeze eerwaardige naam slechts aan dingen gegeeven, die denzelven verontheiligen.’